شاه در شطرنج نمی تواند حذف شود اما می تواند مورد تهدید واقع شود ، به این وضعیت کیش می گویند ، اما چرا «کیش»؟
کیش در زبان پهلوی به معنی آگاهی ، هوشیاری و یا راندن و دورکردن است .این لفظ در شطرنج به مورد تهدید واقع شدن شاه و لزوم دفع تهدید اشاره دارد.
اما اگر در ادامه بازی ، بازی کننده نتواند شاه را از خطر مصون بدارد و هر حرکت وی باعث سقوط شاه بشود اینجا شاه «مات» شده است.
اما چرا واژه «مات»؟ مات در فارسی هم ریشه فعل ماندن است .
مات یعنی غافلگیر شدن و اینکه شاه مورد حمله واقع شده و تنها مانده است.مثلا در گفتار روزانه می گوییم که «مات و مبهوت شدم» یعنی حیران ، سرگردان و غافلگیر شدم.