ضرب المثل هر آن که دندان دهد، نان دهد

زمینه پیدایش

یکی طفل دندان برآورده بود * پدر سر به فکرت فرو برده بود که من نان و برگ از کجا آرَمَش؟ * مروت نباشد که بگذارمش چو بیچاره گفت این سخن نزد جفت * نگر تا زن او چه مردانه گفت مخور گول ابلیس ، تا جان دهد * هر آن کس که دندان دهد نان دهد(1) (سعدی)

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

پیامها

1. روزی هر کسی را خداوند ضامن است.

2. نباید غم روزی فرزندان را خورد.

3. خدای که برای راحت تر غذا خوردن بچه به او دندان می دهد ، حتما فکر روزی او را نیز کرده است.

این ضرب المثل در موارد ذیل به کار می رود :

1. در توجه و تنبه دادن به روزی رسانی خداوند.

2. بزرگ ترها به کوچک ترها هنگام غصه خوردن از آمدن فرزند یا اختیار زن می گویند.(2)

ضرب المثل های هم مضمون

ـ برای کله ماهی خور ، کله ماهی پیدا می شود.

ـ بی مگس هرگز نماند عنکبوت.

ـ تا حیاتی هست ما را ، روزی ما می رسد.

ـ جان بی نان به کس نداد خدای.

ـ خدا ، دهن باز را بی روزی نمی گذارد.

ـ خدا ، روزی رسان است.

ـ نیم نانی می رسد تا نیم جانی در تن است.

ـ الرِزقُ عَلَی اللهِ.(3)

اشعار هم مضمون

گفت از ضعف توکل باشد آن * ور نه بدهد نان ، کسی کو داد جان جمله را رزاق روزی می دهد * قسمت هر کس به پیشش می نهد (مولوی)

مور را روزی از سلیمان نیست * که ز روزی دهِ سلیمان است. (خاقانی)(4)

ریشه های قرآنی حدیثی

«وَ ما مِن دابَةٍ فِی الاَرضِ اِلاَ عَلَی اللهِ رِزقها؛ هیچ جنبده ای در روی زمین نیست مگر اینکه روزی اش بر عهده خداست». (هود : 6)

امام علی(علیه السلام) : «عِیالُهُ الخَلائِقُ ، ضَمِنَ اَرزاقَهُم ، وَ قَدَرَ اَقواتَهُم؛ همه مخلوقات ، جیره خوار خدایند ، او روزی آنان را ضمانت کرده و خوراکشان را مقدر ساخته است».(5)

امام علی(علیه السلام) : «لِکُلِ ذی رَمَقٍ قُوتٌ؛ هر جانداری ، روزی خود را دارد».(6)

لغات

فکرت : فکر.

برگ : اسباب و توشه.

آرمش : بیاورم.

ابلیس : شیطان.

کو : که او.

رزاق : روزی رسان.

مور : مورچه.

جفت : همسر.

روزی ده : روزی رسان.

پی نوشت ها :

1. حسن ذوالفقاری ، داستان های امثال ، تهران ، مازیار ، چ 2، 1385، ص 860.

2. جعفر شهری ، قند و نمک ، تهران ، معین ، چ 4، 1381، ص 609.

3. غلامرضا حیدری ابهری ، حکمت نامه پارسیان ، قم ، نشر جمال ، چ 1، 1385، ص 366.

4. همان.

5. سید رضی ، نهج البلاغه ، ترجمه : کاظم محمدی و محمد دشتی ، قم ، انتشارات امام علی(علیه السلام) ، چ 2، 1396 هـ.ق ، خطبه 91.

6. امالی صدوق ، بیروت ، مؤسسه اعلمی ، چ 5، 1400 هـ.ق ، ص 264.

منبع مقاله : مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما