کاربرد ضرب المثل کور می شوم ، لال می شوم ، اما خر نمی شوم
ضرب المثل کور می شوم ، لال می شوم ، اما خر نمی شوم برای کسی که به کار خود نمی اندیشد و تقلید کورکورانه می کند ، به کار می رود.
زمینه پیدایش
به «ذیمقراطیس» ، فیلسوف دانشمند یونانی گفتند : «مبین!» به سرعت چشم بر هم نهاد. گفتند : «مشنو!» گوش خود را گرفت. گفتند : «مگو!» دست بر لب نهاد. گفتند : «مدان!» بر این یکی دیگر قدرت ندارم ، کور می شوم ، کر می شوم ، لال می شوم ، ولی خر نمی شوم.(1)
مجسمه ذیمقراطیس
پیامها
ارزش و شرافت آدمی به عقل و خرد اوست.
آزادی فکر و اندیشه ، حق طبیعی هر انسانی است.
کاربرد
برای کسی که به کار خود نمی اندیشد و تقلید کورکورانه می کند ، به کار می رود.
ضرب المثل های هم مضمون
- آدم بی عقل باشد چون گُل بی رنگ و بوی.
- آدمی بی خرد ، سُتور بود.
- آدمی را بتر از علت نادانی نیست.
- بدتر از کوری ، بی شعوری.
- از نابخردی خاست هر بَد به دهر.
- سبکسر ، سبک تر درافتد به دام.
- مستی حماقت را افاقت نیست.
- هرگز به نکویی نرسد مرد سبکسار.(2)
اشعار هم مضمون
آن را که عقل و همت و تدبیر و رأی نیست * خوش گفت پرده دار که کس در سرای نیست (سعدی)
جاهلی کفر و عاقلی دین است * عیب جوی آن و عیب پوش این است (سنایی)
دل بیمار را دوا بتوان * حُمق را هیچ گونه چاره مدان هر که را چشم عقل کور بود * نبود آدمی ، ستور بود(3) (سنایی)
ریشه های قرآنی حدیثی
قرآن کریم : «قُل هَل یَستَوِی الَذِینَ یَعلَمُونَ وَالَذِینَ لَا یَعلَمُونَ؛ بگو آیا کسانی که می دانند ، با کسانی که نمی دانند ، برابرند؟» (زمر : 9)
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) : «لا دینَ لِمَن لا عَقلَ لَهُ؛ کسی که خرد ندارد ، دین ندارد».(4)
حضرت علی(علیه السلام) : «اَضَرُ شَیءٍ الحُمقُ؛ زیان بارترین چیز بی خردی است».(5)
حضرت علی(علیه السلام) : «اَلحُمقُ داءٌ لا یُداوی وَ مَرَضٌ لا یُبرَأُ؛ بی خردی ، دردی بی درمان و مرضی لا علاج است».(6)
امام باقر(علیه السلام) : «لا مُصیبَهَ کَعَدَمِ العَقلِ؛ هیچ مصیبتی چون بی خردی نیست».(7)
پی نوشت ها :
1. حسن ذوالفقاری ، داستان های امثال ، تهران ، مازیار ، 1385، چ 2، ص 717.
2. غلامرضا حیدری ابهری ، حکمت نامه پارسیان ، قم ، نشر جمال ، 1385، چ 1، ص 488.
3. همان.
4. ابن شعبه حرانی ، تحف العقول ، ترجمه : علی اکبر غفاری ، قم ، موسسه نشر اسلامی ، 1404 ه.ق ، چ 2، ص 54.
5. تمیمی آمدی ، غررالحکم و دررالکلم ، ترجمه : سید جلال الدین محدث ، دانشگاه تهران ، 1360، چ 3، ح 2884.
6. همان ، ح 1793.
7. تحف العقول ، ص 286.