تراریخته چیست و آیا محصولات تراریخته سرطانزاست؟ + عوارض

آیا محصولات تراریخته سرطانزاست؟ فواید و مضرات محصولات تراریخته چیست؟

تراریخته یا ترانس ژنیک (Transgenesis) ، که با نام اختصاری GMO شناخته می شود به آن تراژنی یا تراژن زایی نیز می گویند به فرایند تزریق یک ژن بُرون زاد به جانداران زنده ، گفته می شود. به طوری که جاندار ویژگی جدیدی پیدا کند و آن را به فرزندانش منتقل کند. در فناوری تولید جانداران تراریخته ، یک یا چند ژن به ژنوم طبیعی جاندار اضافه یا از آن حذف می شود. درصورتی که ژنی از جاندار حذف شود به جاندار حاصل «فروریخته» گفته می شود.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

معنا و مفهوم واژه تراریخته

تعریف تراریخته در سازمان جهانی بهداشت :

گیاهان ، جانوران یا موجودات میکروسکوپی گفته می شود که ترکیب ژنتیکی آن ها (دی ان ای) به طریقی تغییر یافته که در طبیعت از راه جفت گیری یا نوترکیبی طبیعی اتفاق نمی افتد.

و یا به زبان ساده واژه “تراریخته” ریشه در دست کاری ژنتیک محصولات مصرفی اعم از پوشاک و تغذیه دارد. در واقع محصولاتی که ساختار ژنتیکی آن ها از طریق مهندسی ژنتیک تغییر یافته و یک خصوصیت ویژه در محصول ایجاد یا یک خصوصیت از آن حذف شده باشد که این تغییر هرگز در طبیعت نتواند رخ دهد را ، تراریخته گویند.

میزان دیدگاه ها و پژوهش های مستند بر مفید یا مضر بودن استفاده از این محصول با یکدیگر برابر است.

تاریخچه

اولین جاندار تراریخت در سال 1973 توسط استنلی کوهن و هربرت بویر تولید شد. پس از تولید اولین جاندار تراریخت طی نشست تحقیقاتی ، تصمیماتی جهت کنترل و نظارت بر این فناوری نوپا گرفته شد. در نتیجه ، دستکاری ژنتیکی به شرطی می تواند صورت بگیرد که در حیطه قوانین موسسه ملی سلامت آمریکا باشد.

کاربرد

جانداران تراریخت و فروریخت کاربردهای زیادی در پزشکی و زیست فناوری دارند. امروزه بسیاری از پروتئین های دارویی مانند انسولین ، فاکتور 8 انعقاد خون ، هورمون های رشد و … از طریق این فناوری تولید می شود.

جانورانی که زیر تابش پرتو فرابنفش نور تولید می کنند باکتری های موسوم به «کاندوم های زنده» که جلوی تکثیر ویروس اچ آی وی را می گیرند.

خوک های مولد پروتئین اسفناج و بزهای تولیدکننده تار عنکبوت همگی از جانداران تراریخت هستند.

مزایا و فواید تولید محصولات تراریخته

با دستکاری ژنتیکی می توان :

• گیاهان تراریخته به وجود آورد که به بیماری ها ، آفت ها و حشرات ، مقاوم هستند.
• تولید را در واحد سطح افزایش داده و بخشی مهمی از کمبود جهانی به مواد غذایی را رفع خواهد کرد.
• گیاهان خوراکی را به سمومی که برای دفع علف هرز استفاده می شوند مقاوم کرد.
• مواد غذایی مانند غلات ، ذرت ، سویا و غیره باعث می شود که بتوان با هزینه ، نیروی کار ، آبیاری ، زهکشی و سموم کمتر ، مقادیر بیشتری مواد غذایی تولید شود و با مشکل کمبود غذا در جهان مبارزه کرد.
• گیاهان را در شرایط نامساعد محیطی (خشک سالی ، سرما و سیل) و همچنین زمین هایی که چندان برای کشاورزی مناسب نیستند (شوره زارها) پرورش داد.
• مواد غذایی را با بیشترین مقدار مواد مغذی مانند انواع اسید آمینه ، پروتئین و ویتامین های ضروری تولید کرد تا به بهبود سلامت کمک کند.
• مواد حساسیت زا را در مواد غذایی گیاهی یا حیوانی کاهش داد.
• زمان بهره وری و تازه ماندن مواد غذایی را افزایش داد.
• به ساخت واکسن بیماری ها (مانند وبا و حتی ایدز) امیدوار بود.

آرم و لوگوی جهانی محصولات غیر تراریخته تراریخته

عوارض و مضرات تراریخته

از مشکلات تراریخته می توان به موارد زیر اشاره کرد :

بسیاری از دستکاری های ژنتیکی به دلایلی مانند تأثیر متقابل ژن جدید و ژن های میزبان می تواند به تغییرات پیش بینی نشده منجر شوند.

نتیجه بسیاری از تغییرات ژنتیکی نامحسوس در طولانی مدت آشکار می شوند. بررسی علمی تغییرات ژنتیک در کوتاه مدت تقریبا ناممکن است. به همین دلیل پژوهش و آزمایشی درباره بسیاری از بیماری های متابولیک ، سرطانی و ایمنی بسیار سخت است.

ژن های تغییر یافته می توانند به روش های گوناگون با ژن های دیگر گیاهان ، میکروب ها و جانوران آمیخته شوند.

بیشتر پژوهش ها درباره محصولات تراریخته روی سلول یا حیوان آزمایشگاهی انجام می شود و بررسی عوارض مصرف آن در انسان بسیار محدود یا مشکل است. در اغلب این مطالعات نمی توان مطمئن بود که باید به دنبال چه عوارضی گشت.

سرمایه گذاری در چنین پژوهش هایی می تواند جهت دار بوده یا نتایج آن ها زیر فشارهای غیر علمی بازبینی شوند. به دلیل پتانسیل سیاسی چنین تحقیقاتی پژوهشگران نهادهای پیشرو و معتبر که کمتر نیاز به کمک مالی منابع صنعتی دارند علاقه ای به فعالیت در این زمینه نشان نمی دهند.

تاثیرات منفی محصولات تراریخته

تاثیر منفی بر سلامت انسان

سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام می کند تاکنون ، تمام غذاهای تراریخته موجود در بازارهای جهان ، ارزیابی های ایمنی را گذرانده و هیچ تاثیر منفی بر روی سلامتی در نتیجه مصرف غذاهای تراریخته وجود ندارد. بر پایه گزارش این سازمان ، در توسعه مواد غذایی تراریخته ، سه مسئله اصلی بررسی می شود :

1- حساسیت زایی : توانایی محصولات تراریخته برای ایجاد آلرژی. هیچگونه اثر آلرژی وابسته به مصرف محصولات تراریخته شناخته نشده است.

2- قابلیت انتقال ژن های تراریخته به دستگاه گوارشی : خوردن غذاهای تراریخته تاثیری بر روی ژن های مصرف کننده ندارد. تمام غذاهایی که ما می خوریم حاوی ژن ها هستند. با اینحال بیشتر آنها در هنگام پخت یا فرآوری از بین می روند و تمام آنها در دستگاه گوارشی متلاشی و تبدیل ذرات سازنده خود می شوند. رخ دادن جهش ژنتیکی در سلول ، چه مفید ، مضر یا خنثی ، شرایط خاصی می طلبد. مولکول های DNA موجود در مواد غذایی ، توانایی ایجاد جهش بر روی کتابخانه ژنتیکی یاخته های انسان را پیش از تجزیه در دستگاه گوارش پیدا نمی کنند.

3- ترکیب و تکثیر با گونه های غیر تراریخته طبیعی : چندین کشور استراتژی های برای جلوگیری از مجاورت رشد گیاهان تراریخته با گونه های طبیعی را اجرا کرده اند.

سازمان بهداشت جهانی با همکاری سازمان های دیگر مانند (فائو) ، راهنماها و دستورالعمل های بین المللی ارزیابی ایمنی غذاهایی تراریخته را توسعه می دهند.

در آینده ، دستکاری ژنتیکی توانایی تغییر مقدار مواد مغذی غذا را دارا خواهد بود که پتانسیل آلرژی محصولات و میزان بهره وری صنایع غذا را بهبود خواهد بخشید.

تاثیرات زیست محیطی

برپایه گزارش فائو ، تاثیرات عناصر زیستی جدید بر روی محیط ، برای شناخته شدن به سال ها و دهه ها زمان نیاز دارند. بحث روی تاثیرات زیست محیطی محصولات تراریخته در حال افزایش است. گونه های تراریخته بهره وری و میزان محصول را افزایش می دهند ، مغذی ترند ، و می توانند در برابر کمبود مواد خاک ، زمین های قابل استفاده و کمبود آب که از چالش های آینده است ، بهتر پاسخگو باشند. مطالعات در مورد تاثیر این گونه ها و برهم کنش آنها با گونه های گیاهی وحشی در طبیعت متمرکز است. رقابت این گونه های گیاهی مقاوم تر با گونه های طبیعی و بومی یک منطقه می تواند به محو شدن گونه های وحشی بومی و احتمالا برهم خوردن توازن در چرخه های طبیعی یک منطقه شود که برای جلوگیری از آن باید بر چگونگی کشت و ورود گونه تراریخته به یک منطقه خاص نظارت شود.

عوارض استفاده از محصولات تراریخته

یکی از عوارض استفاده از محصولات تراریخته این است که می تواند موجب افزایش سلول های سرطانی شود و سلامتی افراد مصرف کننده را به خطر بیاندازد. در برخی از تحقیقات مشاهده شده است که وقتی حیوانات آزمایشگاهی بیش از سه ماه با این محصولات تغذیه می شوند ، سلول های توموری در بافت های این جانوران ایجاد می شود.

تحقیقات انسانی چندانی در این زمینه انجام نگرفته است اما در یک مطالعه انسانی مشاهده شد که تغییراتی در باکتری های درون بدن افراد تحت آزمایش روی داده است. در یک مطالعه در مورد زنان باردار نیز محققان دریافتند که سم "بی تی" که در محصولات تراریخته وجود دارد ، در صورت مصرف توسط مادر از طریق بند ناف به جنین منتقل می شود.

مصرف محصولات تراریخته در موش های آزمایشگاهی

در یک تحقیق به موش های آزمایشی به مدت دو سال محصولات تراریخته که دستکاری ژنتیکی شده بودند داده شد و پس از بررسی های آزمایشگاهی مشاهده شد که تومورهای سرطانی و مرگ و میر در چنین موش هایی افزایش یافته است.

ممنوعیت استفاده از محصولات تراریخته

با توجه به نتایج ضد و نقیضی که در اثر استفاده از این محصولات مورد مشاهده و ارزیابی قرار گرفته و اثراتی از جمله افزایش سلول های سرطانی ، ناباروری ، پیری زودرس و غیره که در نتیجه آنها مشاهده شد ، بسیاری از کشورها واردات محصولات و یا بذرهای تراریخته را ممنوع کردند.

سرطان ، تومورهای خطرناک ، ناباروری ، میکروسفالی ، و تغییرات فیزیکی بخشی از خطرات احتمالی محصولات تراریخته بر انسان است که از سوی منتقدان و با استناد به نتایج برخی آزمایشات برشمرده می شود؛ محصولاتی که این روزها دولتهای بیش از 38 کشور دنیا آن را ممنوع کرده اند.

تراریخته در ایران

در حالی که مردم در گذشته محصولات تراریخته یا تغییر ژنتیکی یافته بدون آگاهی مصرف می کردند ، بر اساس تصمیم دولت تحت فشار رسانه ها از این پس تولید کنندگان مکلف به درج عبارت “تراریخته” یا “تغییر ژنتیکی یافته” برروی محصولات خود شدند.

نحوه شناسایی محصولات تراریخته در ایران

روغن تراریخته در ایران

در ایران مقدار ، نوع ، و منبع محصولات تراریخته مشخص نیست. احتمالا پنجاه تا صد هزار هکتار زمین ، زیر کشت برنج تراریخته قرار دارد. گذاشتن برچسب بر روی بسته محصول تراریخته الزامی است. در تولید ذرت بوداده از ذرت تراریخته استفاده می شود. گفته می شود که تقریبا تمام روغن مصرفی در ایران از محصولات تراریخته است. بین سال های 1386 تا 1396 سالانه دست کم پنج میلیارد دلار آمریکا محصول تراریخته وارد ایران شده است. تاکنون چگونگی صدور مجوزهای مرتبط اعلام نشده است.

برنج تراریخته در ایران

نخستین محصول برنج طارم بدست آمده با روش تراریخته در اواخر دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی به تولید صنعتی رسید. اما محمود احمدی نژاد به دلیل نبود قوانین برای تضمین ایمنی و سلامت این محصولات جلوی عرضه آن را گرفت. در دوره اول حسن روحانی علی رغم تمایل دولت ، سازمان حفاظت محیط زیست ایران با عرضه این محصولات مخالف بود که در دوره دوم ریاست جمهوری با جانشینی عیسی کلانتری بجای معصومه ابتکار در سمت ریاست این سازمان ، این مانع برطرف شد.