کاربرد و دوز مصرف کوتریموکسازول + عوارض و بارداری

داروی کوتریموکسازول برای چیست و چه عوارض دارد؟

کوتریموکسازول یکی از انواع آنتی بیوتیک هاست که اغلب برای عفونت های دستگاه گوارشی ، گوش و دستگاه تنفسی مصرف می شود.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

نام ژنریک داروی کوتریموکسازول :

• کوتریموکسازول

نام لاتین داروی کوتریموکسازول :

• CO-trimoxazole

نام تجاری داروی کوتریموکسازول :

• Bactrim
• Bactrim DS
• Septra
• Septra DS
• Sulfatrim

هر آنچه باید درباره داروی کوتریموکسازول بدانید

موارد مصرف کوتریموکسازول

• الف) عفونت های مجاری ادرار و شیگلوز.
• ب) عفونت گوش میانی.
• پ) پروفیلاکسی اولیه در برابر توکسوپلاسموز در بیماران مبتلا به عفونت HIV.
• ت) پنومونیت ناشی از پمنوموسیستیس ژیرووسی (pneumocystis jiroveci).
• ث) اسهال مسافران.
• ج) برونشیت مزمن.

روش و مقدار مصرف داروی کوتریموکسازول :

بالغین : در درمان اغلب عفونت ها ، هر 12 ساعت 2 قرص کوتریموکسازول ( 2 قرص صبح ، 2 قرص شب ) مصرف می شود. فرم تزریقی دارو فقط به صورت وریدی است و باید به شکل انفوزیون طی 60 الی 90 دقیقه تجویز گردد.

کودکان : هر 12 ساعت 40 میلی گرم بر کیلوگرم سولفامتوکسازول و 8 میلی گرم بر کیلوگرم تری متوپریم به صورت خوراکی مصرف می شود.

فارماکولوژی

ضد باکتری : کوتریموکسازول باکتریسید است .این دارو آنزیمهای مورد نیاز در مسیر ساخت اسید فولیک را مهار می کند. سولفامتاکسازول از تشکیل اسید دی هیدروفولیک از اسید پاراآمینیو بنزوییک (PABA) جلوگیری می کند ، در صورتیکه تری متوپریم آنزیم دی هیدروفولات ردوکتاز را مهار می سازد.سولفامتوکسازول و تری متوپریم ، هر دو باعث مهار ساخت اسید فولیک می شوند و از ساخت سلولی اسیدهای نوکلئیک اساسی در باکتری جلوگیری می کنند. کوتریموکسازول بر اشریشیاکلی ، کلبسیلا ، انتروباکتر ، پروتئوس میرابیلیس ، هموفیلوس آنفولانزا ، استرپتوکوکوس پنومونیه ، استافیلوکوکوس اورئوس ، سالمونلا ، شیگلا و پنوموسیستیس کارینی موثر است.

روش و مقدار مصرف کوتریموکسازول

فارماکوکینتیک :

پخش : به طور گسترده در داخل بافتها ومایعات بدن مایع پروستات ، صفرا ، مایع زلالیه و مایع مغزی- نخاعی(CSF) ، انتشار می یابد. حدود 44 درصد تری متوپریم و حدود 70 درصد سولفا متوکسازول به پروتئن پیوند می یابد .از جفت عبور می کند.

متابولیسم : در کبد متابولیزه می شود.

دفع : در هر دوجزء کوتریموکسازول عمدتا از طریق فیلتراسیون گلومرولی وترشح لوله ای ، در ادرار دفع می شوند.مقداری از دارو در شیر مادر ترشح می شود .نیمه عمر پلاسمایی تری متو پریم در بیماران دارای کلیه سالم حدود 11-8 ساعت و در موارد نارسایی شدید کلیوی تا 26ساعت است.نیمه عمر پلاسمایی سولفامتوکسازول به طور معمول 13-10 ساعت ودر موارد نارسایی شدید کلیه 40-30 ساعت است . با همودیالیز می توان مقداری از کوتر یموکسازول را از بدن خارج کرد .

پیش از مصرف کوتریموکسازول

• در صورت بارداری ، اقدام به بارداری و یا شیردهی به پزشک خود اطلاع دهید.
• در صورت سابقه مشکلات کبدی یا کلیوی ، آسم ، مشکلات خونی و حساسیت دارویی(خصوصا به آنتی بیوتیک ها ، داروهای ادرار آور ، برخی داروهای ضد دیابت مانند گلی بنگلامید) پزشک خود را مطلع نمایید.
• در صورتی که مبتلا به بیماری فاویسم هستید ، مصرف این دارو برای شما مناسب نمی باشد.
• در صورت کمبود میزان اسیدفولیک خون ، پزشک خود را در جریان بگذارید.
• از آنجا که این دارو می تواند در عملکرد داروهای دیگر در بدن اختلال ایجادکند لازم است پیش از شروع مصرف لیستی از کلیه داروهای مصرفی خوددر اختیار پزشک یا داروسازتان قرار دهید.

مواردی که باید پیش از مصرف کوتریموکسازول بدانید

روش مصرف مناسب این دارو

بهتر است دارو را با مقداری آب یا غذا مصرف نمایید که احتمال بروز مشکلاتی مانند تهوع و اسهال را کاهش می دهد ولی به هرحال با وجود اینکه می توان این دارو را با شکم خالی مصرف نمود ولی با غذا مصرف نمودن آن بهتر است. در طی مصرف کوتریموکسازول ، باید مقدار زیادی مایعات مثل آب مصرف نمایید. دارو را دقیقا طبق دستور پزشک و سر زمان معین شده مصرف نمایید. حداقل دوره درمانی با این دارو پنج روز می باشد که در بسیاری از موارد تعداد روزهای مصرف این دارو بیشتر است. اگر این دارو برای زمان طولانی تجویز شده باشداحتمال دارد پزشک شما برای چک نمودن کارکرد مناسب دارو ، برای شما دستور انجام آزمایش خون بدهد و یا فولیک اسید تجویز نماید.

دوز فراموش شده

اگر مصرف یک دوز از دارو را فراموش کردید ، به محض به یاد آوردن ، آنرا مصرف نمایید. اگر نزدیک زمان دوز بعدی به یاد آوردید ، از مصرف دوز فراموش شده منصرف شده و به رژیم منظم قبلی برگردید. هرگز دوز دارو را دو برابر نکنید.

مصرف کوتریموکسازول در افراد مسن :

افراد مسن باید با احتیاط از این قرص استفاده کنند زیرا ممکن است عوارض جانبی آن در افراد مسن نسبت به افراد جوان تر شدید تر باشد و عوارض در افرادی که سن بالا تری دارند بیشتر خود را نشان دهد.

نحوه مصرف داروی کوتریموکسازول

مصرف کوتریموکسازول در زنان باردار و شیرده :

این دارو برای زنان باردار و یا افرادی که قصد بارداری دارند و همچنین زنان شیرده مناسب نیست. لازم است که بدانید استفاده از اغلب داروها در دوران بارداری محدود می گردد که در صورت نیاز به استفاده باید طبق نظر پزشک متخصص انجام گیرد.

مسمومیت و درمان

تظاهرات بالینی : افسردگی ، اغتشاش شعور ، سردرد ، تهوع ، استفراغ ، اسهال ، تورم صورت ، افزایش خفیف نتایج آزمون عملکرد کبد و کاهش فعالیت مغز استخوان.

درمان : با واداشتن بیمار به استفراغ یا شستشوی معده آغاز می شود ، و به دنبال آن ، اقدامات حمایتی (تصحیح اسیدوز ، مصرف مایعات و یا قلیایی کردن ادرار برای افزایش حلالیت و دفع دارو) انجام می گیرد. درمان نارسایی کلیوی ممکن است ضروری باشد. در مسمومیت شدید خونی ، انتقال فرآورده های خونی به بیمار لازم است. برای رهایی مغز استخوان از عوارض خونی دارو ، تجویز اسیدفولینیک ضروری است. کارآیی همودیالیز در خارج کردن دارو از بدن محدود است.

هشدار : فرم تزریقی نباید به صورت عضلانی (IM) تزریق شود.

اثر بر آزمایشهای تشخیصی

کوتریموکسازول در نتایج آزمون های اندازه گیری گلوکز ادرار توسط سولفات مس (آزمون بندیکت یا Clinitest) مداخله می کند.

این دارو ممکن است نتایج آزمون عملکرد کبدی را افزایش دهد و تعداد گلبول های قرمز ، پلاکت ها یا گلبول های سفید را کاهش دهد.

عوارض جانبی و تداخل دارویی کوتریموکسازول

آلرژی و منع مصرف کوتریموکسازول

در صورت داشتن سابقة هر گونه واکنش غیرعادی یا آلرژیک به قرص کوتریموکسازول یا داروهای تشکیل دهنده آن یعنی سولفامتوکسازول و تری متوپریم ، یا داشتن آلرژی به داروهای خانواده سولفونامید ها ، که به عنوان مثال سولفونیل اوره ها مثل گلی بن کلامید و گلی کلازید را می توان از این دسته نام برد ، یا مدر های تیازیدی مثل هیدروکلروتیازید و همچنین در صورت داشتن حساسیت به هر ماده دیگری مانند غذاها ، مواد نگهدارنده ، مواد جانبی یا رنگها ، به پزشک خود اطلاع دهید.

عوارض جانبی کوتریموکسازول

کوتریموکسازول ممکن است سبب تهوع ، استفراغ ، ناراحتی معده ، اسهال ، کاهش اشتها ، سردرد و سرگیجه شود. در صورت شدت یا علایم ذکر شده ، با پزشک خود مشورت کنید. اما در صورت بروز علائمی چون تب ، بثورات پوستی ، خارش یا کهیر ، تورم زبان ، لثه ها یا صورت ، تنفس مشکل ، زردی پوست یا چشم ها ، گلودرد یا زخم دهانی ، کبودشدگی یا خون ریزی غیرمعمول ، کاهش شنوایی ، وزوزگوش و درد مفصلی ، دارو را قطع و بلافاصله به پزشک خود مراجعه کنید.

تداخل دارویی کوتریموکسازول

• کوتریموکسازول ممکن است متابولیسم کبدی داروهای خوراکی ضد انعقاد را مهار سازد و موجب جابه جایی آنها از محل های اتصالشان و افزایش اثرات ضد انعقاد شود.
• مصرف همزمان با اسید پارا آمینوبنزوئیک (PABA) ، اثرات این سولفونامید را خنثی می سازد.
• مصرف همزمان با داروهای خوراکی پایین آورنده قند خون (سولفونیل اوره ها) ، اثرات کاهنده قند خون این داروها را با جابه جا کردن آنها از محل های اتصال به پروتئین ، افزایش می دهد.
• مصرف همزمان با داروهای اسیدی کننده ادرار (کلرور آمونیم یا اسید آسکوربیک) ، pH ادرار و حلالیت سولفونامید را کاهش می دهد و موجب افزایش خطر کریستالوری می شود.
• مصرف همزمان با سیکلوسپورین ریسک سمیت کلیوی را زیاد می کند.
• سطح دیگوکسین ممکن است با مصرف همزمان کوتریموکسازول افزایش یابد.
• ایندومتاسین ممکن است سطح کوتریموکسازول (جزء سولفامتوکسازول) را افزایش دهد.
• سطح متوترکسات ممکن است افزایش یابد.
• متابولیسم فنی توئین ممکن است کاهش یابد.
• در صورت مصرف همزمان پیریمتامین با دوز بیش از mg 25 در هفته ، ممکن است آنمی مگالوبلاستیک بروز نماید.
• کوتریموکسازول ممکن است باعث کاهش اثر ضد افسردگی های سه حلقه ای شود.

نکات پرستاری هنگام تجویز کوتریموکسازول

بهتر است دارو همراه یک لیوان آب تجویز شود.

هر آمپول 5ml دارو باید فقط با 125ml محلول دکستروز 5% رقیق شود.

در صورت اختلال عملکرد کلیه باید دوز مراقب آزمایشات کارکرد کبد و کلیه باشید.

کوتریموکسازول برای درمان پروستاتیت مزمن باکتریایی و پیشگیری از اسهال مسافرتی به طور موثری مورد استفاده قرار گرفته است.

از مصرف این دارو در مبتلایان به فاویسم و آنمی مگالوبلاستیک باید اجتناب کرد.

در صورت تجویز طولانی مدت کوتریموکسازول ، لازم است بسته به تشخیص پزشک معالج ، در فواصل منظم سلول های خون بیمار آزمایش شود.

دارو را بر اساس کلیرانس کراتی نین تنظیم نمایید .

از اضافه نمودن سایر داروها به محلول تزریقی خودداری نمایید .

به بیمار گوشزد کنید در صورت بروز علائمی نظیر راش پوستی ، گلودرد ، تب ، زخم های دهان ، خونریزی یا خونمردگی غیر عادی به پزشک مراجعه کند.

داروی کوتریموکسازول

شرایط نگهداری :

در دمای زیر 30 درجه سانتیگراد ، دور از نور و رطوبت و دور از دسترس و دید اطفال نگهداری شود. دارو را از گرما و نور مستقیم حفظ کنید و دارو را در دستشویی ، نزدیک ظرفشویی و دیگر مکانهای مرطوب نگذارید زیرا حرارت و رطوبت می تواند باعث تجزیه دارو شود. داروهای تاریخ مصرف گذشته یا داروهایی را که دیگر نیاز ندارید ، نگهداری نکنید.

دارو های هم گروه کوتریموکسازول

• سولفادیازین
• سولفاسالازین
• تریپل سولفا