ضرب المثل ما درون را بنگریم و حال را [معنی و کاربرد]

کاربرد ضرب المثل ما درون را بنگریم و حال را

ضرب المثل ما درون را بنگریم و حال را در بیان اهمیت اخلاص و توجه به روح عبادت به کار می رود.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

زمینه پیدایش

دید موسی یک شبانی را به راه

کاو همی گفت ای خدا و ای اله تو کجایی تا شوم من چاکرت

چارقت دوزم کنم شانه سرت جامه ات شویم شپش هایت کُشم

شیر پیشت آورم ای محتشم دستکت بوسم ، بمالیم پایکت

وقت خواب آیم بروبم جایکت ای فدای تو همه بزهای من

ای به یادت هی هی و هیهای من ای نمط بیهوده می گفت آن شبان

گفت موسی با کیست این فلان؟ گفت با آن کس که ما را آفرید

این زمین و چرخ از او آمد پدید گفت موسی ، های! بس مدبر شدی

خود مسلمان ناشده کافر شدی این چه ژاژ است و چه کفر است و فُشار

پنبه ای اندر دهان خود فشار گند کفر تو جهان را گَنده کرد

کفر تو ، دیبای دین را ژنده کرد چارق و پاتابه ، لایق مر تو راست

آفتابی را چنین ها کی رواست گر نبندی زین سخن تو حلق را

آتشی آید بسوزد خلق را شیر او نوشد که در نشو و نماست

چارق او پوشد که او محتاج پاست گفت ای موسی دهانم دوختی

وز پشیمانی تو جانم سوختی جامه را بدرید و آهی کرد و تفت

سر نهاد اندر بیابان و برفت وحی آمد سوی موسی از خدا

بنده ما را ز ما کردی جدا تو برای وصل کردن آمدی

نی برای فصل کردن آمدی ما برون را ننگریم و قال را

ما درون را بنگریم و حال را چون که موسی این عتاب از حق شنید

در بیابان از پی چوپان دوید عاقبت دریافت او را و بدید

گفت مژده ده که دستوری رسید(1)

پیامها

ارزش اعمال ما نزد خداوند ، به اخلاص و صدق و صفای درونی است. کاربرد : در بیان اهمیت اخلاص و توجه به روح عبادت به کار می رود.

ضرب المثل های هم مضمون

از اشهد فصیح ، بِه است اَسهَد بلال

از علی آموز اخلاص عمل

اول سلمان شو ، بعد مسلمان شو

سخن کز بهر حق گویی ، چه عِبرانی چه سِریانی.(2)

اشعار هم مضمون

طاعت آن نیست که بر خاک نهی پیشانی

صدق پیش آر که اخلاص به پیشانی نیست(3) (سعدی)

ریشه های قرآنی حدیثی

رسول خدا(صلی الله علیه وآله) : «اَخلِصُوا اَعمالَکُم للهِ ، فَاِنَ اللهَ لا یَقبَلُ اِلا ما خَلَصَ لَهُ؛ اعمال خود را برای خدا خالص گردانید؛ زیرا خداوند نپذیرد مگر آنچه را برای او خالص باشد».(4)

رسول خدا(صلی الله علیه وآله) : «اِنَ الله تَبارک وَ تَعالی لا یَنظُر الی صُورَکُم و لا اِلی اَموالِکم ولکن یَنظُرُ الی قُلُوبِکُم اَعمالِکُم؛ خداوند تبارک و تعالی به چهره ها و دارایی های شما نمی نگرد ، بلکه به دل ها و کرده های شما می نگرد».(6)

امام علی(علیه السلام) : «لَیسَتِ الصَلاةُ قِیامَکَ وَ قُعُودَکَ ، اِنَما الصَلاةُ اِخلاصُکَ و اَن تُریدَ بِها اللهَ وَحدَهُ؛ نماز به قیام و قعود تو نیست ، بلکه نماز آن است که از روی اخلاص و تنها از روی خداخواهی باشد».(5)

لغات

• چارقت : کفش ، پای افزار
• فُشار : هذیان ، سخن بیهوده
• پاتابه : پای افزار ، کفش
• چنین ها : این گونه

پی نوشت ها :

1. حسن ذوالفقاری ، داستان های امثال ، تهران ، مازیار ، 1385، چ 2، ص 891.

2. غلامرضا حیدری ابهری ، حکمت نامه پارسیان ، قم ، نشر جمال ، 1385، چ 1، ص 57.

3. همان.

4. متقی هندی ، کنز العمال ، ترجمه : صفوة السقا ، بیروت ، موسسه الرسالة ، 1389 ه.ق ، چ 1، ح 5258.

5. ابن ابی الحدید ، شرح نهج البلاغه ، ترجمه : محمد ابوالفضل ابراهیم ، بیروت ، دار احیاء التراث ، 1385، چ 2، ج 1، ص 325.

6. شیخ طوسی ، امالی طوسی ، قم ، موسسه بعثت ، 1414 ه.ق ، چ 1، ص 536.