ثبت بیوگرافی در گوگل
ثبت بیوگرافی در ویکی پدیا
تبلیغات

در این مطلب جدید در سال 1403 و سال 2024 ، تاثیر غذا بر روح انسان و تاثیر تغذیه بر روح انسان و تاثیر تغذیه بر سلامت روان و مقاله تاثیر تغذیه بر سلامت روان و غذای روح و روان و تغذیه چه تاثیری بر سلامتی ما و پیشگیری از بیماری ها دارد و تاثیر ویتامین ها بر سلامت روان و بررسی تقابل سه عامل فعالیت جسمانی تغذیه و خواب بر سلامت جسم و روان و تحقیق در مورد سلامت و تغذیه و انشا در مورد نقش تغذیه در رفتار انسان در نم نمک.

تاثیر غذا و تغذیه بر روح و روان انسان از دیدگاه اسلام

شاید در ابتدای امر ، عجیب باشد که چگونه می تواند تغذیه در اخلاق و روحیّات و ملکات نفسی اثر بگذارد؟ چرا که آن مربوط به جسم است و این مربوط به روح ، ولی با توجّه به رابطه بسیار نزدیک و تنگاتنگی که در میان جسم و روح آدمی است ، جایی برای این تعجّب باقی نمی ماند.تاثیر غذا و تغذیه بر روح انسان از دیدگاه اسلامتاثیر غذا و تغذیه بر روح انسان از دیدگاه اسلام

بسیار می شود که یک حالت بحرانی روحی و غم و اندوه شدید جسم را در مدّت کوتاهی ، ضعیف و پژمرده و ناتوان می سازد ، موهای انسان را سفید ، چشم را کم نور و قوّت و توان را از دست و پا می گیرد؛ عکس این مسأله نیز صادق است که حالات خوب جسمانی در روح انسان اثر می گذارد ، روح را شاداب و فکر را قوّت می بخشد.

از قدیم الایّام تأثیر غذاها بر روحیّات اخلاق انسانی مورد توجّه دانشمندان بوده است و حتّی این مطلب جزء فرهنگ توده های مردم شده است؛ مثلاً ، خونخواری را مایه قساوت و سنگدلی می شمردند و معتقد بودند که عقل سالم در بدن سالم است. در آیات قرآن مجید و روایات اسلامی نیز نشانه های روشنی برای این معنی دیده می شود.

رابطه اخلاق و تغذیه در روایات اسلامی دامنه گسترده ای دارد که نمونه هایی از آن را در ذیل از نظر می گذرانیم :

تاثیر غذا و تغذیه بر روح و روان انسان از دیدگاه اسلام

در یک سلسله از روایات ، به رابطه تغذیه با سوء اخلاق اشاره شده است از جمله :

1 در روایات متعدّدی می خوانیم : یکی از شرایط استجابت دعا پرهیز از غذای حرام است. مثلا در حدیثی آمده است که شخصی نزد پیامبر(صلی الله علیه وآله) آمد و عرض کرد : «اُحِبُّ اَنْ یُسْتَجابَ دُعائی»؛ (دوست دارم دعای من مستجاب شود!) پیامبر(صلی الله علیه وآله) فرمود : «طَهِّرْ مَأکَلَکَ وَلاتُدْخِلْ بَطْنَکَ الْحَرامَ»(1)؛ (غذای خود را پاک کن و از غذای حرام پرهیز نما!).

همین معنی از همان بزرگوار با تعبیر دیگری آمده است ، می فرماید : «مَنْ اَحَبَّ اَنْ یُسْتَجابَ دُعائَهُ فَلْیُطَیِّبْ مَطْعَمَهُ وَ مَکْسَبَه»(2)؛ (کسی که دوست دارد دعایش مستجاب شود ، طعام و کسب خود را از حرام پاک کند!).

با توجّه به این که در حدیثی از امام صادق(علیه السلام) می خوانیم : «اِنَّ اللّهَ لایَسْتَجیبُ دُعاءً بِظَهْرِ قَلْب قاس»(3)؛ (خداوند دعایی را که از قلب قساوتمند برخیزد مستجاب نمی کند!). می توان نتیجه گرفت که غذای ناپاک و حرام ، قلب را تاریک و قساوتمند می کند؛ و به همین دلیل ، دعای حرامخواران مستجاب نمی شود. و از اینجا به رابطه نزدیکی که میان ناپاکی درون و تغذیه حرام وجود دارد ، می توان پی برد.

در حدیث معروف امام حسین(علیه السلام) در روز عاشورا آمده است که بعد از ایراد آن سخنان داغ و پر محتوا و گیرا در برابر لشکر لجوج و قساوتمند کوفه ، هنگامی که ملاحظه کرد آنها حاضر به سکوت و گوش دادن به سخنانش نیستند ، فرمود : [آری! شما حاضر به شنیدن سخن حق نیستید؛ زیرا] «مُلِئَتْ بُطُونُکُمْ مِنَ الْحَرامِ فَطَبَعَ اللّهُ عَلی قُلُوبِکُمْ»(4)؛ (شکمهای شما از غذاهای حرام پر شده است ، در نتیجه خداوند بر دلهای شما مهر زده است و هرگز حقایق را درک نمی کنید!).

2 در روایات دیگری آمده است؛ که رابطه مستقیم میان خوردن غذای حرام و عدم قبول نماز و روزه و عبادات ، وجود دارد؛ از جمله ، در حدیثی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) می خوانیم : «مَنْ اَکَلَ لُقْمَةَ حَرام لَنْ تُقْبَلَ لَهُ صَلَوة اَرْبَعینَ لَیْلَةً ، وَ لَمْ تُسْتَجَبْ لَهُ دَعوَةُ ارْبَعیْنَ صَباحاً وَ کُلُّ لَحْم یُنْبِتُهُ الْحَرامُ فَالنّارُ اَوْلی بِهِ وَ اِنَّ اللُّقْمَةَ الواحِدَةَ تُنْبِتُ اللَّحْمَ»(5)؛ (هرکسی لقمه ای از غذای حرام بخورد تا چهل شب نماز او قبول نمی شود ، و تا چهل روز دعای او مستجاب نمی گردد؛ و هر گوشتی که از حرام بروید ، آتش دوزخ برای آن سزاوارتر است؛ و حتّی یک لقمه نیز باعث روییدن گوشت می شود!).

بدیهی است برای قبولی نماز ، شرایط زیادی لازم است ، از جمله حضور قلب و پاکی دل ، اما غذای حرام پاکی قلب و صفای دل را از انسان می گیرد.

3 در روایات متعدّد دیگری از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) و امامان معصوم(علیهم السلام) آمده است که : «مَنْ تَرَکَ اللَّحْمَ اَرْبَعینَ صَباحاً ساءَ خُلْقُهُ»(6)؛ (کسی که چهل روز گوشت را ترک کند ، اخلاق او بد می شود!).

از این احادیث بخوبی استفاده می شود که در گوشت مادّه ای است که اگر برای مدّت طولانی از بدن انسان قطع شود ، در روحیّات و اخلاق او اثر می گذارد و کج خلقی و بد اخلاقی به بار می آورد.

البتّه استفاده زیاد از گوشت حیوانات نیز در بعضی از روایات مذموم شمرده شده ، ولی از ترک آن برای مدّت طولانی نیز در بسیاری از روایات نهی شده است.

4 در روایات زیادی که در کتاب «اطعمه و اشربه» آمده است ، رابطه ای میان بسیاری از غذاها و اخلاق خوب و بد ، بیان گردیده به عنوان نمونه :

در حدیثی از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می خوانیم : «عَلَیْکمُ بِالزَّیْتِ فَاِنَّهُ یَکْشِفُ الْمُرَّةَ .... وَ یُحَسِّنُ الخُلْقَ»(7)؛ (بر شما لازم است که از زیت [زیت به معنی روغن زیتون یا هرگونه روغن مایع است] استفاده کنید ، زیرا صفرا را از بین می برد... و اخلاق انسان را نیکو می کند!).

5 در حدیثی از امام صادق(علیه السلام) می خوانیم : که از کلام پیامبر(صلی الله علیه وآله) چنین نقل می کند «مَنْ سَرَّهُ اَنْ یَقِلَّ غَیْظُهُ فَلْیَأکُلْ لَحْمَ الدُّراجِ»(8)؛ (کسی که دوست دارد خشم او کم شود گوشت درّاج را بخورد!).

از این تعبیر بخوبی استفاده می شود که رابطه ای میان تغذیه و خشم و بردباری وجود دارد.

6 در روایت مشروحی از تفسیر عیّاشی از امام صادق(علیه السلام) نقل شده درباره این که چرا خداوند خون را حرام کرده می فرماید : «وَ اَمَّا الدَّمُ فَاِنَّهُ یُورِثُ الْکَلَبَ وَ قَسْوةَ الْقَلْبِ وَ قِلَّةَ الرَّاْفَة وَ الرَّحْمَةِ لا یُوْمَنُ اَنْ یَقْتُلَ وَلَدَهُ وَ والِدَیْه ....»؛ (این که خداوند خوردن خون را حرام کرده به خاطر آن است که سبب جنون و سنگدلی و کمبود رأفت و مهربانی می شود ... تا آنجا که ممکن است فرزند و یا پدر و مادرش را به قتل برساند!)

در بخش دیگری از این روایت می فرماید : «وَ اَمَّا الْخَمْرُ فَاِنَّهُ حَرَّمَها لِفِعْلِها وَ فَسادِها وَقالَ اِنَّ مُدْمِنَ الْخَمْرِ کَعابِدِ الْوَثَنِ وَ یُورِثُ اِرْتِعاشاً وَ یَذْهَبُ بِنُوُرِهِ وَ یَهْدِمُ مُرُوَّتَهُ»(9)؛ (و اما شراب ، خداوند آن را به خاطر تأثیر و فسادش حرام کرده است و فرمود شخص دائم الخمر مانند بت پرست است بدنش لرزان می شود و نور [معنویّت] او را از بین می برد و شخصیّت او را ویران می سازد!).

7 در روایات متعدّدی که در کافی درباره انگور آمده است رابطه میان خوردن انگور و برطرف شدن غم و اندوه دیده می شود؛ از جمله در حدیثی از امام صادق(علیه السلام) می خوانیم : «شَکَی نَبِیٌّ مِنَ الاَْنبِیاءِ اِلَی اللّهِ عَزَّوَجَلَّ الْغَمَّ فَاَمَرَهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ بِاَکْلِ الْعِنَبِ»(10)؛ (یکی از پیامبران الهی از غم و اندوه [و افسردگی] به پیشگاه خداوند متعال شکایت کرد؛ خداوند متعال به او دستور داد که انگور بخورد!).

این حدیث تأکید بیشتری است بر مسأله ارتباط تغذیه با مسائل اخلاقی.

8 در احادیث متعدّدی نیز رابطه خوردن انار و از میان رفتن وسوسه های شیطانی و به وجود آمدن نورانیّت قلب دیده می شود؛ از جمله ، در حدیث معتبری از امام صادق(علیه السلام)آمده است که می فرمود : «مَنْ اَکَلَ رُمّانَةً عَلَی الرِّیقِ انَارَتْ قَلْبَهُ اَرْبَعینَ یَوْمَاً»(11)؛ (کسی که یک انار را ناشتا بخورد ، چهل روز قلبش را نورانی می کند).

9 در روایت متعدّدی در باب «خوردن» تعبیراتی دیده می شود که همه نشانه ارتباط تغذیه با روحیّات و مسائل اخلاقی است؛ از جمله ، در حدیثی از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می خوانیم که به جعفر (ابن ابی طالب) فرمود : «یا جَعْفَرُ کُلِ السَّفَرْجَلَ فَاِنَّه یُقَوّیِ الْقَلْبَ وَ یُشْجِعُ الْجَبانَ»(12)؛ (ای جعفر! «به» بخور قلب را تقویت می کندو ترسو را شجاع می سازد!).

10 در بعضی از احادیث رابطه میان غذای اضافی و سنگدلی و قساوت و عدم پذیرش موعظه دیده می شود؛ از جمله ، در کتاب «اعلام الدّین» از پیغمبر اکرم نقل شده که فرمود : «اِیّاکُمْ وَ فُضُولَ الْمَطْعَمِ فَاِنَّهُ یَسِمُ الْقَلْبَ بِالْقَسْوَةِ وَ یُبْطِیءُ بِالْجَوارِحِ عَنِ الطّاعَةِ وَ یَصُمُّ الْهِمَمَ عَنْ سِماعِ الْمَوعِظَةِ»؛ (از غذای اضافی بپرهیزید که قلب را پر قساوت می کند و از اطاعت حق تنبل می سازد و گوش را از شنیدن موعظه کر می نماید!).

فضول الطّعام (غذای اضافی) ممکن است اشاره به پرخوری باشد یا غذاهای باقی مانده و فاسد شده ، و در هر حال از رابطه تغذیه و مسائل اخلاقی خبر می دهد.

تاثیر غذا و تغذیه بر روح و روان انسان از دیدگاه اسلام

همین معنی در بحارالانوار از بعضی از روات اهل سنت از پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله) نقل شده است.(13)

از این حدیث بخوبی استفاده می شود که غذای اضافی سه پیامد سوء دارد : قساوت می آورد؛ انسان را در انجام عبادات و طاعات تنبل می کند؛ و گوش شنوا را در برابر مواعظ از انسان می گیرد!

این مطلب کاملاً محسوس است که وقتی انسان غذای زیاد و سنگین می خورد عبادات را به زحمت به جا می آورد و نشاطی برای عبادت ندارد بعکس هنگامی که غذای ساده و کم می خورد قبل از اذان صبح بیدار است نشاط دارد و حال مطالعه و عبادت دارد.

همچنین به تجربه رسیده است هنگامی که انسان روزه می گیرد رقّت قلب پیدا می کند و آمادگی بیشتر برای شنیدن مواعظ در او حاصل می شود؛ بعکس هنگامی که شکم پر است فکر انسان درست کار نمی کند و خودش را از خدا دور می بیند.

11 در احادیث اسلامی در ارتباط نوشیدن عسل با صفای قلب ، از امیرمومنان علی(علیه السلام) می خوانیم : «اَلْعَسَلُ شِفاءٌ مِنْ کُلِّ داءَ وَ لا داءَ فیهِ یقلُّ الْبَلْغَمَ وَ یجلو الْقَلْبَ»(14)؛ (عسل شفای تمام بیماریها است و در آن بیماری نیست ، بلغم را کم می کند و قلب را صفا می بخشد).

نتیجه : از مجموع آنچه در بالا آوردیم و روایات فراوان دیگر که ذکر آنها به طول می انجامد بخوبی استفاده می شود که رابطه نزدیکی میان تغذیه و روحیّات و اخلاقیّات وجود دارد ، هرگز نمی گوئیم غذاها علّت تامّه برای اخلاق خوب یا بد است ، بلکه همین اندازه می دانیم که طبق روایات بالا یکی از عوامل زمینه ساز پاکی و اخلاق ، تغذیه است هم از نظر نوع غذاها و هم از نظر حلال و حرام بودن آنها.

دانشمندان امروز نیز معتقدند بسیاری از پدیده های اخلاقی به خاطر هورمون هائی است که از غدّه های بدن تراوش می کند و تراوش غدّه ها رابطه نزدیکی با تغذیه انسان دارد؛ بر همین اساس ، بعضی معتقدند که گوشت هر حیوانی حاوی صفات آن حیوان است ، واز طریق غدّه ها و تراوش آنها در اخلاق کسانی که از آن تغذیه می کنند اثر می گذارد. گوشت درندگان انسان را درنده خو می کند و گوشت خوک صفت بی بندوباری جنسی را که از ویژگی های این حیوان است به خورنده آن منتقل می سازد.

این از نظر رابطه طبیعی و مادّی ، از نظر رابطه معنوی نیز آثار خوردن غذای حرام غیر قابل انکار است ، غذای حرام قلب را تاریک و روح را ظلمانی می کند و فضائل اخلاقی را ضعیف می سازد.

این سخن را با ذکر یک داستان تاریخی که موّرخ معروف مسعودی در «مروج الذّهب» آورده پایان می دهیم :

او از «فضل بن ربیع» نقل می کند که «شریک ابن عبداللّه» روزی وارد بر «مهدی» خلیفه عبّاسی شد ، مهدی به او گفت باید حتماً یکی از سه کار را انجام دهی ، شریک سوال کرد کدام سه کار؟ گفت یا قضاوت را از سوی من بپذیری و یا تعلیم فرزندم را برعهده بگیری ، و یا غذائی (با ما) بخوری! شریک فکری کرد و گفت سومی از همه آسانتر است ، مهدی او را نگهداشت و به آشپز گفت انواعی از خوراک مغز آمیخته با شکر و عسل برای او فراهم ساز.

هنگامی که «شریک» از آن غذای بسیار لذیذ و (طبعاً حرام) فارغ شد ، آشپز رو به خلیفه کرد و گفت این پیرمرد بعد از خوردن این غذا هرگز بوی رستگاری را نخواهد دید! فضل ابن ربیع می گوید مطلب همین گونه شد ، و شریک ابن عبداللّه بعد از این ماجرا هم به تعلیم فرزندان آنها پرداخت و هم منصب قضاوت را از سوی آنها پذیرفت.(15) ، (16)

تاثیر غذا و تغذیه بر روح و روان انسان از دیدگاه اسلام

پی نوشت :

(1). بحار الأنوار ، مجلسی ، محمد باقر بن محمد تقی ، محقق / مصحح : جمعی از محققان‏ ، دار إحیاء التراث العربی‏ ، بیروت‏ ، چاپ دوم ، 1403 ق‏ ، ج 90، ص 373، باب 24 (علة الإبطاء فی الإجابة و...).

(2). همان ، ص 372، باب 24 (علة الإبطاء فی الإجابة و...).

(3). همان‏ ، ص 305، باب 17 (آداب الدعاء و الذکر زائدا علی ما مر...).

(4). موسوعة الامام الحسین(ع) ، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ، دفتر انتشارات کمک آموزشی ، تهران ، چاپ اول ، ‏1378 ش ، ‏ج 3، ص 342، (و من خطبة الحسین علیه السلام یومذاک...).

(5). بحار الأنوار ، مجلسی ، محمد باقر بن محمد تقی ، محقق / مصحح : جمعی از محققان‏ ، دار إحیاء التراث العربی‏ ، بیروت‏ ، چاپ دوم ، 1403 ق‏ ، ج 63، ص 315، باب 2 (مدح الطعام الحلال و ذم الحرام...).

(6). وسائل الشیعة ، شیخ حر عاملی ، محمد بن حسن‏ ، محقق / مصحح موسسة آل البیت(ع) ، موسسة آل البیت(ع) ، قم‏ ، 1409 ق‏ ، چاپ اول‏ ، ج 25، ص 41 ، باب 12 (کراهة ترک أکل اللحم أربعین یوما أو أیاما و لو بالقرض و...).

(7). همان‏ ، ج 26، ص 23، باب 10 (جملة من الأطعمة التی ینبغی اختیارها و...).

(8). الکافی ، کلینی ، محمد بن یعقوب بن اسحاق ، محقق / مصحح : غفاری ، علی اکبر ، و آخوندی ، محمد ، دار الکتب الإسلامیة ، تهران‏ ، چاپ چهارم ، 1407 ق‏ ، ج 6‏ ، ص 312، باب (لحوم الطیر ...). (درّاج پرنده ای است شبیه به کبک که گوشت لذیدی دارد).

(9). البرهان فی تفسیر القرآن ، بنیاد بعثت ، تهران ، 1416 ق ، چاپ اول ، ج 2، ص 222، (سوره مائده ، آیه 3)؛ وسائل الشیعة ، شیخ حر عاملی ، محمد بن حسن‏ ، محقق / مصحح : موسسة آل البیت(ع) ، موسسة آل البیت(ع) ، قم‏ ، 1409 ق‏ ، چاپ اول‏ ، ج 24، ص 100، باب 1 (تحریم المیتة و ...).

(10). الکافی ، کلینی ، محمد بن یعقوب بن اسحاق ، محقق / مصحح : غفاری ، علی اکبر ، و آخوندی ، محمد ، دار الکتب الإسلامیة ، تهران‏ ، چاپ چهارم ، 1407 ق‏ ، ج ‏6، ص 351، باب (العنب...) ، ح 4.

(11). همان‏ ، ص 354، باب (الرمان ...) ، ح 11.

(12). همان‏ ، ص 357، باب (السفرجل ...) ، ح 4.

(13) بحار الأنوار ، مجلسی ، محمد باقر بن محمد تقی ، محقق / مصحح : جمعی از محققان‏ ، دار إحیاء التراث العربی‏ ، بیروت‏ ، چاپ دوم ، 1403 ق‏ ، ج 74، ص 182، باب 7 (ما جمع من مفردات کلمات الرسول ص و...).

(14). همان‏ ، ج 63، ص 294، باب 2 (العسل ...).

(15). مروج الذهب و معادن الجوهر ، أبو الحسن علی بن الحسین بن علی المسعودی ، تحقیق : اسعد داغر ، قم ، دار الهجرة ، چاپ دوم ، 1409، ج 3، ص 310، (المهدی و عمرو بن الربیع یجوعان فی طریقهما للصید).

(16). گرد آوری از کتاب : اخلاق در قرآن‏ ، آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی ، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع) ، قم ، چاپ اول ، 1377 ه. ش‏ ، ج 1، ص 209.

بیوگرافی

پیج اینستاگرام نم نمک

این مطلب مفید بود؟
(0 رای)
0%

نظر دادن