سال خمسی چیست؟ [معیار زمانی شمسی است یا قمری؟]

سال خمسی چیست و معیار آن شمسی است یا قمری؟

سال خُمسی ، فرصت یک ساله محاسبه خمس است که پس از دریافت نخستین درآمد آغاز می شود.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

نامگذاری

بر پایه فقه شیعه ، واجب است یک سال پس از دریافت نخستین درآمد ، خمس یعنی یک پنجم مازاد درآمد سال ، محاسبه و پرداخت شود. این فرصت یکساله را سال خمسی می نامند. اصطلاح سال خمسی یا السنة الخمسیة ، در منابع فقهی متقدم شیعه و در کتاب هایی همچون جواهر الکلام ، عروة الوثقی و تحریر الوسیله وجود ندارد. این اصطلاح از نیمه دوم قرن چهاردهم شمسی ، در کتب فقهی امامیه به ویژه رساله های عملیه و استتفتائات مورد استفاده قرار گرفت.

احکام مرتبط با سال خمسی

آغاز سال خمسی

از نظر فقهای شیعه ، آغاز سال خمسی نسبت به مکلفین و نوع درآمد آنان متفاوت است. کسانی که درآمد روزانه دارند مانند تاجر و کاسب ، سال خمسی آنان از هنگام شروع به کار آغاز می شود؛ کسانی که درآمد ماهیانه دارند ، دریافت اولین حقوق آغاز سال خمسی آنان است و سال خمسی کشاورزان با برداشت نخستین محصول ، آغاز می شود. و در سال های بعد همان روز به عنوان زمان محاسبه خمس به شمار می آید.

قمری یا شمسی بودن

• بیشتر فقهای شیعه در محاسبه خمس تفاوتی بین سال قمری و شمسی قائل نشده اند و پرداخت خمس را بر مبنای هر دو جایز می دانند؛ البته برخی گفته اند : بنا بر احتیاط واجب ، باید سال قمری را مبنا قرار داد.

سایر احکام

• سال خمسی به مازاد درآمد سالیانه که یکی از موارد وجوب خمس است ، اختصاص دارد و در موارد دیگر وجوب خمس مانند غنائم جنگی و معادن جاری نیست.
• در پایان سال خمسی ، مکلف باید یک پنجم اموال خود را (چه اموال نقدی و چه اقلام خوراکی و مصرفی) که از مخارج سالش زیاد آمده است ، پرداخت کند.
• بیشتر فقهای شیعه تغییر سال خمسی را جایز دانسته اند. البته برخی جلو یا عقب انداختن آن را به اجازه حاکم شرعو برخی دیگر به متضرر نشدن صاحبان خمس(کسانی که خمس به آنها می رسد) مشروط کرده اند.

معیار زمانی پرداخت خمس سال شمسی است یا قمری؟

پرسش و پاسخ از آیت الله خمینی در این باره :

آیا سال خمس باید سال شمسی باشد یا سال قمری؟‏

‏‏بسمه تعالی ، سال را شمسی قرار دهید اگرچه قمری هم مانع ندارد.

‏بنده از اول ، حساب خمس مال خود را اول ماه محرّم سال هجری قمری قرار‏ ‏داده ام ، اگر از نظر شرعی اشکالی ندارد بفرمایید و اگر سال شمسی باید باشد به چه‏ ‏نحو تغییر دهم؟‏

‏‏بسمه تعالی ، سال خمس ، شمسی است و اگر ضرر ارباب خمس نشود ، ‏ ‏مانع ندارد تغییر دهید.