احکام قربانی کردن گوسفند در حج و عید قربان + شروط حیوان

احکام قربانی کردن گوسفند در حج تمتع و شروط حیوان

قربانی کردن گوسفند در روز عید قربان یکی از پر برکت ترین اعمال حج در صحرای منا است. این عمل یکی از کارهای واجبی است که باید هر کدام از زائرین حج تمتع در روز عرفه و پس از رمی جمره انجام دهد.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

احرام اولین کاری است که زائران حج تمتع باید در مکه انجام دهند ، سپس از زوال روز نهم تا مغرب در سرزمین عرفات بمانن؛ منظور از وقوف این است که آنجا باشند چه در حال نشسته و دراز کشیده و چه در حال راه رفتن و یا خوابیدن.

البته نباید در تمام مدت خواب یا بی هوش باشند زیرا وقوف آنها باطل خواهد شد.

بعد از آن حجاج از شب دهم تا اذان صبح در مشعر الحرام خواهند ماند و در روز عید قربان از آنجا به منطقه ای به نام منی بروند و رمی جمره عقبه را انجام دهند که در آنجا باید هفت عدد سنگریزه به جمره آخری بیندازند.

پس از اتمام کار ، هر کدام از زائرین تمام شدن رمی خود را به مدیر کاروان اعلام می کند و مدیر کاروان نیز از طریق تلفن ، نام فرد را به ذابحین اعلام می کند تا به نیابت از زائر ، قربانی ذبح شود.

به این ترتیب پس از ذبح قربانی ، به زائر حاجی گفته می شود.

شیوه و احکام قربانی کردن در حج

تا سال 1360 قربانی کردن احشام؛ شامل گوسفند ، بز ، گاو و شتر با روش سنتی انجام می شد و حاجیان به صف می ایستادند تا به نوبت قربانی های خود را به قصاب های حرفه ای که خود حاجی بودند تحویل دهند.

اما پس از این سال کشتارگاه های صنعتی ایجاد شد و توسط روش های مکانیزه عملیات ذبح قربانی انجام می شود.

زائران قبل از آغاز سفر ، وجه مربوط به قربانی را به حساب مربوطه واریز کرده و مدیران کاروان ها موظف هستند در عربستن کوپن قربانی را دریافت نمایند و در روز عید قربان ، آن را به انجام برسانند.

دعایی که هنگام قربانی کردن خوانده می شود

از اما صادق(ع) روایت شده است که به هنگام قربانی کردن این دعا را بخوانید:

اِنی وَجَهتُ وَجهِیَ لِلَذی فَطَرَ السَمواتِ وَ الاَرضَ ، حَنیفا مُسلِما وَ

من روی خود را به سوی کسی کردم که آسمان ها و زمین را آفریده

ما أنَا مِنَ المُشرِکینَ ، إنَ صَلاتی وَ نُسُکی وَ مَحیایَ وَ مَماتی لِلهِ رَبِ

من در ایمان خود خالصم و از مشرکان نیستم. نماز و قربانی و زندگی و مرگم برای خداوندی است که پروردگار

العالَمینَ ، لا شَریکَ لَهُ ، وَ بِذلِکَ أُمِرتُ وَ أَنَا مِنَ المُسلِمینَ.

جهانیان است. شریکی برای او نیست. من به این برنامه مأمور شدم و از مسلمانانم.

اَللهُمَ مِنکَ وَلَکَ ، بِسمِ اللهِ وَاللهُ اَکبَرُ. اَللهُمَ تَقَبَل مِنی.

خدایا از تو و برای توست. به نام خدا و خداوند بزرگتر است. خدایا از من قبول فرما.

(البته اگر به نیت چند نفر قربانیِ مستحب انجام شود ، بگوید:اَللهُمَ تَقَبَل مِنا)

بسیار مناسب است افراد توانگر ، در این روز قربانی نمایند و بیشتر آن را در میان افراد نیازمند و همسایگان و آشنایان پخش کنند.

قربانی کردن در حج واجب است یا مستحب؟

زائرانی که در حج تمتع مشغول اعمال حج هستند باید در روز دهم ذی الحجه ، گوسفند ، گاو ، شتر یا بز را در منا ذبح کنند.

قربانی کردن افرادی که در حج نمی باشند

امام صادق علیه السلام فرمود:

در یوم النحر (یعنی روز عید قربان) هیچ عملی بهتر از آن نیست که خونی به رسم قربانی ریخته شود یا در مسیر احسان به والدین یا خویشاوندی که قطع رحم می کند ، گامی برداشته شود و آن که حاجی درباره آن خویشاوند ، تفضل بیشتری مبذول دارد و در گفتن سلام سبقت جوید یا از قسمت مرغوب گوشت قربانی اطعام کند و پس از آن بقیه همسایگان خود را از یتیمان گرفته تا مسکینان و بردگان را به استفاده از آن فراخواند و اسیران را تفقد کند.

شیخ صدوق(ره) در شرح این فراز می نویسد:

بزرگان برآنند که این اعمال در روز عید قربان به طور مطلق مطلوب است اگر چه در مِنا نباشد و ما اضافه می کنیم اگر چه قربانی در روز عید قربان نباشد؛ لکن در منا و روز عید قربان ثوابش بیشتر خواهد بود.

خوردن گوشت قربانی توسط صاحب قربانی

امیرالمومنین علیه السلام می فرمود:

«وَ إِذَا ضَحَیتُم فَکُلُوا وَ أَطعِمُوا وَ أَهدُوا وَ احمَدُوا اللَهَ عَلَی مَا رَزَقَکُم مِن بَهِیمَةِ الأَنعَامِ»؛ چون مراسم قربانی را برگزار کردید از گوشت قربانی بخورید و هدیه بدهید و خدا را به پاس این نعمت که گوشت شتران و گاوان و گوسفندان را روزیِ شما ساخته ، سپاسگزاری کنید. (من لا یحضره الفقیه ، ج‏1، ص:521)

امام باقر علیه السلام فرمود:

«قَالَ أَبُو جَعفَرٍ (ع) کَانَ أَمِیرُ المُومِنِینَ (ع) لَا یَأکُلُ یَومَ الأَضحَی شَیئا حَتَی یَأکُلَ مِن أُضحِیَتِهِ». شیوه امیرالمومنین علیه السلام چنین بود که روز عید قربان ، غذایی نمی خورد تا از گوشت قربانی خود غذائی تناول کند. (من لا یحضره الفقیه ، ج‏1، ص:508)

همچنین فرمود:

«وَ لَا تَأکُل یَومَ الأَضحَی شَیئا إِلَا مِن هَدیِکَ وَ أُضحِیَتِکَ إِن قَوِیتَ عَلَیهِ وَ إِن لَم تَقوَ فَمَعذُورٌ»؛ در روز عید قربان چیزی نخور مگر از گوشت قربانیِ خود و اگر قدرت تمکن مالی برای قربانی کردن نداری در این صورت معذوری. (من لا یحضره الفقیه ، ج‏1، ص:508)

از این روایات به دست می آید اگر برای انسان مقدور بود در روز عید ، قربانی کرد اولین چیزی که در آن روز می خورد از گوشت همان قربانی باشد.

روش صحیح ذبح قربانی در اسلام

در فقه اسلامی برای ذبح حیوان ، شرایط و آدابی وجود دارد که به شرح زیر است:

شرایط ذبح حیوان

1. کسی که سر حیوان را می بُرد مسلمان باشد و اظهار دشمنی با أهل بیت پیامبر (ص) نداشته باشد.

2. سر حیوان را با وسیله ای از آهن بریده شود ، در غیر این صورت اگر ناچار به ذبح شد (طوری که اگر حیوان ذبح نشود ، تلف شود) ، می توان سر آن را با چیز تیز دیگری مانند شیشه و سنگ تیز برید که چهار رگ آن را جدا شود..
3. هنگام بریدن سر حیوان ، جلوی بدن او رو به قبله باشد. اگر از روی عمد حیوان رو به قبله نباشد ، آن حیوان حرام خواهد شد. امااگر فراموش کند ، مسئله را نداند و یا سمت قبله را اشتباه کرده و یا نداند ، ذبح آن اشکالی نداشته و حیوان حرام نخواهد شد.
4. هنگام جدا کردن سر حیوان ، کارد را بر گلویش به نیت سر بریدن بگذارد و نام خدا را ذکر کند. گفتن «بسم اللٰه» کافی است؛ اگر بدون قصد سر بریدن نام خدا برده شود ، حیوان پاک نخواهد بود و گوشت آن هم حرام است ، اما اگر از روی فراموشی نام خدا را ذکر نکند اشکالی نداشته و حیوان حرام نخواهد شد.
5. حیوان بعد از سر بریدن حرکتی کند. مثلا چشم یا دم خود را حرکت دهد یا پای خود را به زمین زند تا مشخص شود که قبل از ذبح ، زنده بوده است.
6. پس از سر بریدن حیوان ، به اندازه معمول خون از بدن او خارج شود.

مواردی که موقع سر بریدن حیوان ، رعایت آن ها مستحب است :

1. هنگام بریدن سر گوسفند ، یک پا و دو دست آن را ببندند و پای دیگرش را باز بگذارند و موقع سر بریدن گاو چهار دست و پایش را ببندند و دُم آن را باز بگذارند و موقع کشتن شتر دو دست آن را از پایین تا زانو یا تا زیر بغل به یکدیگر ببندند و پاهایش را باز بگذارند. مستحب است مرغ را بعد از سر بریدن رها کنند تا پر و بال بزند.

2. کسی که حیوان را می کشد ، رو به قبله باشد.
3. پیش از ذبح حیوان ، آب جلوی آن بگذارند.
4. کاری کنند که حیوان کمتر اذیت شود ، مثلا با چاقوی تیز و با عجله ، حیوان قربانی شود.

مواردی که موقع سر بریدن حیوان ، انجام آن ها مکروه است :

1. آن که چاقو را پشت حلقوم فرو کرده و به طرف جلو بیاورند که حلقوم از پشت آن بریده شود.

2. در جایی حیوان را بکشند که حیوان دیگر از جنس او ، آن را ببیند.
3. انسان ، چهارپایی را که پرورش داده است بکشد.
4. در شب یا پیش از ظهر روز جمعه سر حیوان را ببرند ، مگر این که نیاز داشته باشند.

ثواب قربانی کردن

چنانچه در این بخش از نم نمک اشاره کرده ایم و میدانید قربانی کردن ثواب بسیار زیادی دارد.

حضرت محمد(ص) فرموده اند:

در روزهای قربانی بعد از عبادات فریضه ای هیچ عبادتی اینقدر مقبول و پسندیده در بار الهی نیست و بیش از رسیدن قطرات خون به زمین مقبول پروردگار می گردد. لذا با شوق زیاد ودل پروسعت قربانی کنید.

همچنین فرموده اند:

به اندازه موهای بدن مذبوحه ثواب داده می شود پس برای حصول این اندازه ثواب کسی که قربانی بر او واجب نیست اگر قربانی کند کاری است بجا و در وقت ذبح قربانی باید پیشانی آن را بطرف قبله نماید.

سوالات متداول در مورد قربانی کردن

قربانی کردن از اعمال پربرکت در روز عید قربان است. در خصوص این موضوع سوالاتی برای افراد به وجود می آید.

کدام حیوانی را می توان برای قربانی انتخاب نمود؟

از سه نوع حیوان می توان برای قربانی استفاده کرد که عبارتند از:

• گوسفند ، بز
• شتر
• گاو ، گاومیش

بز نر و ماده در صحت قربانی شدن آن هیچ گونه تأثیری ندارد ، اما در شتر و گاو نوع ماده آن افضل است. همچنین گوسفند نر برتر از ماده است.

خوردن کدام قسمت های بدن حیوانی که قربانی شده است ، حرام می باشد؟

از بدن حیوان ذبح شده 10 چیز حرام است که از آن باید پرهیز کرد:

• نخاع و مغز ستون فقرات
• ذکر یعنی شرمگاه نر
• خون
• خایه یا بیضه
• دبر شرمگاه عقب حیوان که به آن مقعد نیز می گویند
• مرارة یعنی کیسه صفراء
• استخوان
• غده ها
• فرج یعنی شرمگاه ماده
• مثانه