اصول خواندن نماز قضای والدین و پدر و مادر
هنگامی که والدین توانایی خواندن نماز را نداشته باشند و یا نسبت به وظیفه شرعی خود کوتاهی کرده باشند ، تکلیف نمازهای قضای آنها به چه صورت است؟ بسیاری از فقها خواندن نماز قضای پدر و مادر را برای پسر بزرگتر واجب می دانند که البته پسر ارشد می تواند خود نماز بخواند و یا فردی را اجیر کند. در این بخش از دین و مذهب نم نمک پاسخ مراجع و بسیاری از سوالات در زمینه قضای نماز پدر و مادر و همچنین نیت آن را ارائه کرده ایم.
شرایط واجب شدن نماز قضای پدر بر پسر بزرگتر(توضیح المسائل جامع)
1. پدر نماز را از روی عذر ترک کرده باشد
در صورتی نماز قضای پدر بر پسر بزرگتر ، بنابر احتیاط ، واجب است که پدر آن را از روی عذر ترک کرده باشد ، مثل اینکه فراموش کرده یا خواب مانده باشد یا آنکه نمازهایی که خوانده به دلیل ندانستن مسأله شرعا باطل باشد و این در حالی بوده که وی در فراگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر باشد)؛ اما چنانچه نمازهایی را عمدا ترک کرده یا به علت ندانستن مسأله ای که در فراگیری آن کوتاهی کرده نمازش باطل بوده ، قضای آن بر پسر بزرگتر واجب نیست.(مسأله 1664)
2. پدر وصیت نکرده باشد که برای او اجیر بگیرند
اگرمیت وصیت کرده باشد که برای نماز او اجیر بگیرند ، چنانچه وصیت او نافذ باشد ، مثل اینکه از ثلث مالش وصیت کرده باشد ، بر پسر بزرگتر قضاء واجب نیست و واجب است مطابق با وصیت برای خواندن نمازهای قضای او اجیر بگیرند.(مسأله 1666)
3. پدر در زمان حیات توانایی انجام قضای نماز را داشته باشد
اگر پدر نمی توانسته قضای نماز را - هرچند با عمل به وظیفه نماز اضطراری مثل نماز نشسته یا خوابیده برای کسی که نمی تواند ایستاده نماز بخواند - انجام دهد و در همان حال ناتوانی فوت شده است ، قضای آن بر پسر بزرگتر واجب نیست. مانند اینکه نماز صبح خواب مانده و بعد از طلوع آفتاب در همان حالت خواب از دنیا رفته است. (مسأله 1665)
4. پسر بزرگتر معلوم باشد
اگر معلوم نباشد که پسر بزرگتر کدام فرد است ، قضای نماز پدر بر هیچ کدام از پسرها واجب نیست؛ ولی احتیاط مستحب آن است که نماز او را بین خودشان قسمت کنند یا برای انجام آن قرعه بزنند.(مسأله 1669)
منظور از پسر بزرگتر ، بزرگ ترین پسری است که در هنگام وفات و مرگ پدر زنده باشد. بنابراین به عنوان مثال ، پدری که دو پسر دارد ، ولی پسر بزرگترش در حال حیات پدر ، فوت شده ، هنگامی که پدر می میرد پسر دیگر وی که زنده است ، پسر بزرگتر محسوب می شود.(مسأله 1670)
5. پسر بزرگتر شرعا از ارث بردن ممنوع نباشد
اگر پسر بزرگتر به علت یکی از اسباب محروم شدن از ارث مثل قتل پدر ، شرعا ارث نبرد ، خواندن نمازهای قضای پدر بر او واجب نیست.(مسأله 1668)
6. پسر بزرگتر هنگام وفات پدر ، مجنون یا نابالغ نباشد
اگر پسربزرگتر موقع مرگ پدر ، نابالغ یا دیوانه باشد ، وقتی که بالغ شد یا عاقل گردید ، بر او واجب نیست نماز پدر را قضاء نماید.(مسأله 1667)
احکام دیگر نماز قضای پدر
اگر پسر بزرگتر پیش از آنکه نماز پدر را قضا کند بمیرد ، بر پسر دوم چیزی واجب نیست.
اگر پسر بزرگتر بخواهد نماز مادر را بخواند ، باید در آهسته یا بلند خواندن حمد و سوره به تکلیف خود عمل کند ، پس حمد و سوره قضای نماز صبح و مغرب و عشای مادرش را بلند می خواند.
اگر پسر بزرگتر بداند که پدرش نماز قضاء داشته و شک کند که به جا آورده یا نه - با وجود سایر شرایط - بنابر احتیاط ، واجب است آن را قضا نماید.
اگر پسر بزرگتر شک دارد که پدرش نماز قضا داشته یا نه ، چیزی بر او واجب نیست.
قضای نمازهای مادر بر پسر بزرگتر واجب نیست؛ هرچند احتیاط مستحب است پسر بزرگتر نمازهای قضای مادر را نیز به گونه ای که برای پدر ذکر شد ، انجام دهد یا برای آن اجیر بگیرد.
پسر بزرگتر - که نمازهای قضای پدرش را می خواند - باید در شکیات و سهویات نماز همچنین در اجزاء و شرایط آن مطابق با تکلیف خود (نظر مرجع تقلید خویش) رفتار نماید؛ بلکه در اصل واجب بودن یا واجب نبودن قضای نمازهای پدر نیز حکم این چنین است.
حکم واجب بودن نمازهای قضای پدر بر پسر بزرگتر ، اختصاص به نمازهای یومیه (نمازهای پنج گانه شبانه روزی) ندارد و شامل سایر نمازهایی که بر او واجب بوده مثل نماز آیات یا نماز طواف نیز می شود؛ اما خواندن نماز مستحبی که بر پدر به سبب نذر واجب شده و نیز نماز قضای فرد دیگر که به سبب استیجار یا موارد دیگر بر پدر واجب شده و وی آنها را بجا نیاورده ، بر پسر بزگتر واجب نیست. (توضیح المسائل جامع ، مسأله 1671تا 1677)
نظر فقا و مراجع تقلید درباره نماز قضای پدر و مادر
به عنوان نمونه تعدادی از دیدگاههای فقهای عظام را در این باره از نظر می گذرانیم :
حضرت امام خمینی (ره) :
اگر پدر نماز و روزه خود را به جا نیاورده باشد ، چنان چه از روی نافرمانی ترک نکرده و میتوانسته قضا کند ، بر پسر بزرگ تر واجب است که بعد از مرگش به جا آورد ، یا برای او اجیر بگیرد. بلکه اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشد واجب است به همین طور عمل کند و نیز روزهای را که در سفر نگرفته ، اگر چه نمیتوانسته قضا کند ، واجب است که پسر بزرگ تر قضا نماید ، یا برای او اجیر بگیرد.
آیة الله اراکی(ره) :
اگر پدر و مادر نماز و روزه خود را به جا نیاورده باشند ، چنان چه از روی نافرمانی ترک نکرده اند و میتوانسته اند قضا کنند ، بر پسر بزرگ تر واجب است که بعد از مرگشان به جا آورد ، یا برای آنان اجیر بگیرد. بلکه اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشند ، واجب است به همین طور عمل کند و نیز روزهای را که در سفر نگرفتهاند ، اگر چه نمی توانسته اند قضا کنند ، واجب است که پسر بزرگ تر قضا نماید ، یا برای آنان اجیر بگیرد.
آیة الله مکارم شیرازی دام ظله :
بر پسر بزرگتر (یعنی بزرگترین پسری که بعد از مرگ آنها در حال حیات است) واجب است که نماز و روزههایی که از پدر یا مادرش فوت شده و از روی نافرمانی نبوده و توانایی بر قضا داشته ، بعد از مرگ آنها به جا آورد بلکه اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشد ، بنا بر احتیاط مستحب باید به همین طور عمل کند ، هم چنین روزهای را که در سفر نگرفته هر چند توانایی قضای آن را پیدا نکرده ، احتیاط آن است که پسر بزرگتر قضا نماید.
آیة الله سیستانی دام ظله :
اگر پدر نماز خود را به جا نیاورده باشد و میتوانسته است قضا کند ، چنان چه از روی نافرمانیترک نکرده باشد ، بر پسر بزرگترش بنا بر احتیاط ، واجب است.
آیة الله نوری همدانی دام ظله :
اگر پدر و مادر نماز و روزه خود را به جا نیاورده باشند و چنان چه میتوانستهاند قضا کنند ، بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگ آنها به جا آورد ، یا برای آنها اجیر بگیرد و نیز روزهای که در سفر نگرفتهاند ، اگر چه نمیتوانستهاند قضا کنند ، احتیاط واجب آن است که پسر بزرگتر قضا نماید ، یا برای آنها اجیر بگیرد و قضای نماز و روزهای که پدر و مادر از روی طغیان و تمرد به جا نیاوردهاند بر پسر بزرگتر واجب نیست. این حکم در باره پدر ثابت است و نسبت به مادر نیز احتیاط واجب آن است که مراعات شود.
آیة الله خامنه ای دام ظله در پاسخ به این سۆال که : پدری همه اعمال عبادی خود را عمدا انجام نداده است ، آیا بر پسر بزرگ قضای همه نمازها و روزههایی را که پدرش انجام نداده و به پنجاه سال میرسد ، واجب است؟ ، فرمودند : اگر ترک نماز و روزه بر اثر طغیان باشد ، قضای آنها بر پسر بزرگ واجب نیست. ولی در این صورت هم احتیاط در قضای آنها ترک نشود. (توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی) ، ج 1، ص 761، م 1390)
اگر امام جماعت نماز قضای یقینی فردی را بخواند می شود به او در آن نماز اقتدا کرد اما اگر احتیاطا می خواند نمی شود اقتدا کرد. (ر.ک : توضیح المسائل 12 مرجع ، ج 1، ص 798، م 1409)
آیة الله خامنه ای دام ظله : بنابر احتیاط در این صورت هم قضای آنها بر پسر بزرگ واجب است.
آیة الله لنکرانی ره : اگر پدر و مادر از روی نافرمانی هم نماز خود را ترک کرده باشند بنابر احتیاط واجب قضای آن بر پسر بزرگ واجب است.
آیة الله تبریزی دام ظله : اگر پدر از روی نافرمانی نماز را ترک کرده باشد بنابر احتیاط بر پسر بزرگش تا مقداری که حرجی نباشد واجب است که بعد از مرگش بجا آورد یا برای او اجیر بگیرد. (ر.ک : توضیح المسائل 12 مرجع ، ج 1، ص 789، م 1390)
هر مقدار یقین دارید نماز و روزه برعهده پدر و مادر است ، ادا نمائید. البته سایر ورثه هم می توانند در این امر به شما کمک کنند توجه داشته باشید که قضاء نماز و روزه پدر به عهده پسر بزرگتر است و بنابر احتیاط واجب قضاء نماز و روزه مادر نیز به عهده اوست در خصوص مسئله نیز می توانید نظر مرجع تقلید خود را جویا شوید. (ر.ک : توضیح المسائل 12 مرجع ، ج 1، ص 794، استفتائات رهبری)
نماز والدین مرحوم خود را با چه نیتی قضا کنیم؟
نیت نماز قضای والدین این گونه است که قصد کنید به نیابت از طرف والدین خود ، نماز قضا بخوانید و در هر نمازی که می خوانید ، قصد کنید به نیابت ایشان نماز را قضا می کنید. چنانچه در این بخش از نم نمک اشاره شده است باید هنگام خواندن نماز قضای میت ، در نیت خود میت را معین نمود و همینکه نیت شود که از طرف کسی نماز می خواند که برای او اجیر شده ، کفایت می کند.
لذا نیت نماز قضای والدین این گونه است که قصد کنید به نیابت از طرف والدین خود ، نماز قضا بخوانید و در هر نمازی که می خوانید ، قصد کنید به نیابت ایشان نماز را قضا می کنید و همچنین اگر به این قصد که آنچه بر عهده والدین شما بوده ، شما از طرف او انجام دهید ، نیز صحیح است.(توضیح المسائل مراجع ، ج1، م 1536 و 1537)
پاسخ به سوالات نماز قضای والدین(استفتائات آیت الله بهجت)
وجوب قضای نماز کسی که عمدا نماز نمی خوانده
1. شخصی که عمدا و از روی گناه نماز نمی خوانده ، آیا قضای آن ها توسط پسر بزرگ تر ، برای میت هم فایده ای دارد؟
پاسخ : در هر صورت پسر بزرگ تر باید ترک احتیاط نکند و به وظیفه عمل کند و امید است برای میت هم مفید باشد و از رحمت خداوند بهره ببرد.
عدم وجوب قضای نماز والدین بر دختر
2. آیا خواندن نماز قضای پدر ، اگر پسر بزرگ نداشته باشد بر دختر واجب است؟
پاسخ : واجب نیست.
وجوب نماز قضا بر پسری که نتواند جلوی ادرار یا مدفوع خود را بگیرد
3. اگر ادرار بیماری که پسر بزرگ خانواده می باشد ، قطره قطره بیرون آید و از بیرون آمدن مدفوع نمی تواند جلوگیری نماید ، آیا با وجود این بیماری ، قضای نماز و روزه پدر بر عهده او می باشد؟
پاسخ : آن چه بر عهده او است اعم است از این که خودش انجام دهد و یا اجیر بگیرد و در صورتی که خودش انجام می دهد با نمازهای خود او فرقی ندارد.
زیاد بودن قضای نماز پدر
4. پسر بزرگ تری که پدرش بیش از 30 سال نماز و روزه فوت شده دارد ، چگونه قضای آن ها را به جا آورد ، در حالی که خودش توانایی انجام آن را نداشته و از نظر مالی هم توانایی برای اجیر گرفتن ندارد؟
پاسخ : تا هر مقدار را که توانایی دارد ، بدون سختی و مشقت به جا آورد و هم چنین به قدر توانایی اجیر بگیرد.
داشتن دو پسر از دو زن و صدق ولد اکبر
5. اگر پدری دو پسر بزرگ از دو زن داشته باشد ، بر کدام یک خواندن نماز قضا واجب است؟
پاسخ : اگر آن دو پسر در سن مساوی باشند ، نمازهای قضا شده پدر تقسیم می شود و هر کدام از آن دو پسر به صورت مساوی آن را قضا می کنند و مقدار باقی مانده که قابل تقسیم نباشد به صورت وجوب کفایی بر آن دو واجب است.
عمل نکردن ورثه به وصیت و وظیفه پسر بزرگ
6. متوفی وصیت نموده که 31 اموال او را صرف نماز و روزه کنند و برای او پنج سال نماز و روزه بگیرند. اگر ورثه یا وصی عمل به وصیت نکردند ، وظیفه پسر بزرگ چیست؟ و بر فرض عمل به وصیت ، اگر احتمالا نماز و روزه قضای او بیش از پنج سال بود ، وظیفه چیست؟
پاسخ : آن چه را که اضافه بر پنج سال ، پسر بزرگ یقین به قضا شدن آن دارد ، باید قضا نماید. هم چنین اگر ورثه یا وصی در عمل به وصیت معصیت کنند.
میزان صدق پسر بزرگ
7. اگر فرزند اول در سنین کودکی فوت کند ، آیا فرزند دوم که اکنون ارشد و بزرگ تر است ، بعد از مرگ پدر و مادر واجب است قضای نماز آن ها را به جا آورد؟
پاسخ : هر پسری که هنگام مرگ پدر و مادر ، فرزند ارشد است ، بر او واجب است نماز را قضا نماید.
8. فرزند اول میت دختر است و فرزند دوم پسر است. آیا بر این پسر ، ولد اکبر صدق می کند؟
پاسخ : صدق می کند.
وجوب قضای نمازهای فرد فلج
9. شخصی مدت چند سال فلج بوده و اکثرا در حال استراحت به سر می برده است و افرادی که به عیادت او می رفتند و سلام می کردند ، صورت و لب خود را حرکت می داده است و قادر به سخن گفتن نبوده و در این مدت بیشتر اوقات نماز نخوانده است. آیا قضای نمازهای او بر پسر بزرگ تر واجب است ، با این که قادر بر سخن گفتن نبوده است؟
پاسخ : بله ، قضای آن نمازها بر پسر بزرگ واجب است. حتی آن نمازهایی را که در این مدت خوانده ، ولی بر طبق وظیفه اش در آن حال رفتار نکرده است نیز باید قضا نماید.
نماز قضای پدربزرگ و مادربزرگ
10. آیا قضای نماز و روزه پدربزرگ و مادربزرگ ، در صورتی که پسر آن ها ، آن قضاها را انجام نداده باشد بر نوه واجب است؟
پاسخ : واجب نیست.
قضای نماز والدین توسط پسر نابالغ
11. پسری که به تکلیف نرسیده ، می تواند نماز قضای پدر و مادر را بخواند؟
پاسخ : بر او واجب نیست؛ ولی اگر قدرت تشخیص خوب و بد را داشته باشد ، بنابر شرعیت عبادات او ، اگر بخواند ، صحیح است و نمازهایی را که خوانده به عنوان نماز پدر و مادر حساب می شود.
پرسش و پاسخ نماز قضای والدین
اجوبه الاستفتائات
س : پدرم سکته مغزی نموده و مدت دو سال مریض بود و بر اثر سکته قادر به تشخیص خوب و بد نبود ، یعنی قدرت تفکر و تعقل از او سلب شده بود. در این دو سال نماز و روزه خود را انجام نداده است. آیا قضای نماز و روزه او بر من که پسر بزرگ خانواده هستم ، واجب است؟ البته میدانم که اگر وی بیماریهای مذکور را نداشت ، قضای نماز و روزههای او بر من واجب بود. امیدوارم مرا در این مسأله راهنمایی فرمایید.
ج : اگر ضعف عقلی وی به حدی که عنوان جنون بر آن صدق کند ، نرسیده و در تمام اوقات نماز در حال اغماء نبوده است ، قضای نمازها و روزههای فوت شده او بر شما واجب است ، و گرنه چیزی از بابت آن بر شما نیست.
س : اگر شخصی فوت کند ، چه کسی باید کفاره روزه او را بپردازد؟ آیا بر پسران و دختران وی دادن کفاره واجب است یا شخص دیگری هم میتواند آن را بدهد؟
ج : کفاره روزه که بر پدر واجب است ، اگر به نحو تخییری بوده است ، یعنی وی هم توانایی روزه گرفتن را داشته و هم اطعام را ، در این صورت اگر بتوان آن را از تَرَکه خارج کرد ، از آن برداشت میشود و در غیر این صورت بنا بر احتیاط بر پسر بزرگتر واجب است که روزه را بگیرد.
س : مرد بزرگسالی به دلایل مشخصی از خانوادهاش جدا شده و برقراری ارتباط با آنها برای او مقدور نیست. وی فرزند بزرگ خانواده هم هست و پدرش در این مدت فوت کرده است و نمیداند چه مقدار نماز قضا و غیر آن بر عهده پدرش است و مال کافی هم برای اجیر گرفتن در اختیار ندارد و خودش هم به علت سن زیاد نمیتواند آنها را بجا آورد ، وظیفه وی چیست؟
ج : قضای نمازهای پدر واجب نیست ، مگر آن مقداری که پسر بزرگتر یقین به فوت آن دارد و بر پسر بزرگتر واجب است که نمازهای پدرش را به هر صورتی که امکان دارد ، قضا نماید و اگر از انجام آن حتی از اجیر گرفتن برای انجام آن هم عاجز باشد ، معذور است.
س : اگر فرزند بزرگ میت دختر و فرزند دوم او پسر باشد ، آیا قضای نمازها و روزه های پدر و مادر بر این پسر واجب است؟
ج : ملاک واجب بودن قضای نماز و روزه پدر و مادر این است که فرزند مذکر از دیگر اولاد ذکور میت اگر میت اولاد ذکور داشته باشد بزرگتر باشد ، و در فرض سوال قضای نماز و روزه پدر بر پسر که فرزند دوم پدر است ، واجب است و قضای نماز و روزهای که از مادر فوت شده ، نیز بنابر احتیاط واجب است.
س : اگر پسر بزرگ چه بالغ باشد یا غیر بالغ ، قبل از پدر فوت کند. آیا قضای نمازهای پدر از فرزندان دیگر ساقط میشود؟
ج : تکلیف قضای نماز و روزه پدر بر پسر بزرگی واجب است که هنگام وفات پدر زنده باشد ، هرچند فرزند اول یا پسر اول پدر نباشد.
س : من پسر بزرگ خانواده هستم. آیا واجب است برای خواندن نمازهای قضای پدرم ، تا زنده است از او تحقیق کنم یا این که بر او واجب است مرا از مقدار آن آگاه نماید؟ در صورتی که مرا مطلع نکند ، تکلیف من چیست؟
ج : تفحص و سوال بر شما واجب نیست ، ولی بر پدر واجب است تا فرصت دارد خودش بخواند و اگر نتوانست وصیت نماید. به هرحال پسر بزرگ مکلف است که بعد از فوت پدرش ، آن مقدار از نماز و روزههایی را که یقین دارد از پدرش فوت شده است ، قضا نماید.
س : اگر شخصی فوت کند و همه دارایی او خانهای باشد که فرزندانش در آن سکونت دارند ، و نماز و روزه بر ذمه او باشد و پسر بزرگ او هم به علت کارهای روزانه قادر به قضای آن نباشد ، آیا واجب است که این خانه را بفروشند و نماز و روزه او را قضا نمایند؟
ج : در فرض مرقوم ، فروش خانه واجب نیست ، ولی قضای نماز و روزهای که به عهده پدر است ، در هر حالی بر پسر بزرگتر واجب است ، مگر در صورتی که میت وصیت به اجیر گرفتن از ثلث ترکهاش کرده باشد و ثلث ترکه هم برای انجام همه نماز و روزههای او کفایت کند که در این صورت ثلث ترکه باید برای آن مصرف شود.
س : آیا اگر پسر بزرگ که قضای نماز پدر بر عهده اوست ، فوت نماید ، انجام آنها بر ذمه وارث پسر بزرگ است یا این که به پسر بعدیِ پدر (برادرِ پسر بزرگ) منتقل میشود؟
ج : قضای نماز و روزه پدر که بر پسر بزرگ واجب است ، با فوت وی پس از فوت پدرش ، بر پسر و یا برادر او واجب نمیشود.
س : اگر پدری اصلا نماز نخوانده باشد ، آیا همه نمازهای او قضا دارد و انجام آنها بر پسر بزرگ او واجب است؟
ج : بنا بر احتیاط در این صورت هم قضای آنها واجب است.
س : پدری که همه اعمال عبادی خود را عمدا انجام نداده است ، آیا بر پسر بزرگ قضای همه نمازها و روزههایی را که پدرش انجام نداده و به پنجاه سال میرسد ، واجب است؟
ج : اگر ترک نماز و روزه بر اثر طغیان باشد ، قضای آنها بر پسر بزرگ واجب نیست. ولی در این صورت هم احتیاط در قضای آنها ترک نشود.
س : اگر قضای نماز و روزه بر عهده پسر بزرگ باشد و قضای نماز و روزه پدر هم برآن اضافه گردد ، کدام یک مقدم است؟
ج : در این صورت مخیر است و شروع به انجام هر کدام کند ، صحیح است.
س : پدرم مقداری نماز قضا دارد ، ولی قدرت انجام آن را ندارد. آیا بر من که پسر بزرگ خانواده هستم ، جایز است در زمان حیات پدرم نمازهای فوت شده او را قضا نمایم و یا شخصی را اجیر کنم تا آن را انجام دهد؟
ج : نیابت از شخص زنده برای انجام نماز و روزه قضا صحیح نیست.
نماز قضای پدر و مادر
استفتائات جدید
س. اگر در وقت فوت پدر ، فرزند پسرش هنوز به دنیا نیامده باشد و بعد از وفات او به دنیا بیاید و میت پسر دیگری هم نداشته باشد آیا این پسر در مورد نماز و روزه قضای او تکلیفی دارد؟
ج. در فرض سوال نماز و روزه قضا شده میت ، بعد از بلوغ بر پسر واجب است.
س : آیا نماز آیات پدر و مادر بر گردن پسر بزرگتر است؟
ج) آنهایی که قضا دارند ، بر او واجب است.
س : در صورت فوت پسر بزرگ خانواده ، آیا قضای عبادات پدر بر پسر دوم نیز واجب می شود؟
ج) تکلیف قضای نماز و روزه پدر بر پسر بزرگی واجب است که هنگام وفات پدر زنده باشد ، هر چند فرزند اول یا پسر اول پدر نباشد.
س : کسی که بیماری آلزایمر داشته و اکنون فوت کرده آیا نماز و روزه بر او واجب بوده است؟ وظیفه ما در این باره چیست؟
ج) اگر به حدی که عنوان جنون بر آن صدق کند نرسیده ، نماز و روزه بر او واجب بوده است و در صورتی که از او نماز و روزه فوت شده ، قضای آن بر عهده پسر بزرگتر می باشد مگر آنکه نسبت به آن وصیت کرده باشد و از ثلث مال او هم تجاوز نکند که در این صورت می توانید برای این کار شخصی را اجیر کنید.
س : فردی که خودش نماز قضای واجب زیادی دارد؛ به گونه ای که قضا کردن آنها چند سال طول می کشد و از طرفی چون پسر بزرگ خانواده است نماز قضای والدینش نیز بر گردن اوست و بضاعت مالی هم ندارد که پول بدهد تا دیگران نماز والدینش را قضا کنند ، چه تکلیفی دارد؟
ج) باید تا آنجا که توان دارد به هر دو وظیفه عمل کند و هم نمازهای قضای خود و هم قضای نماز پدر را انجام دهد و مقداری را که توان ندارد ، وصیت کند.