آیا برای خواندن دعا باید وضو داشت؟

آیا برای خواندن دعا باید وضو داشت؟

در روایات «صوم» و «صلاة» بود. می­بینیم بعضی از روایات «وضو» را هم مطرح می‏کنند. البته نماز بی‏وضو که نماز نیست؛ در همه آن روایات بود که وضو بگیر و نماز بخوان. اما صِرفِ خودِ وضو به صورت مستقل و جدای از نماز هم برای دعا کاربرد و نقش دارد.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

روایت از امام حسن (ع) است که حضرت می فرمودند : «یَا ابْنَ آدَمَ مَنْ مِثلُکَ وَ قَدْ خَلَّی رَبُّکَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَکَ» ، ای فرزند آدم ، ای پسر آدم ، چه کسی مثل تو است؟ و حال آنکه پروردگارت فاصله میان خودش و تو را برداشته است؛ «مَتَی شِئْتَ أنْ تَدْخُلَ إلَیْهِ تَوَضَّأْتَ وَ قُمْتَ بَیْنَ یَدَیْهِ» ، هر وقت خواستی که به حضور او برسی ، وضو می‏گیری و در برابر او می‏ایستی؛ «وَ لَمْ یَجْعَلْ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ حِجَاباً وَ لَا بَوّاباً»؛ بدون اینکه میان خودش و تو دربان یا حاجبی قرار داده باشد؛ «تَشْکُو إلَیْهِ هُمُومَکَ وَ فَاقَتَکَ وَ تَطْلُبُ مِنْهُ حَوَائِجَکَ وَ تَسْتَعِینُهُ عَلَی أُمُورِکَ».(ارشادالقلوب) می‏آیی و از گرفتاری‏ها و نیازت به او شکوه می‏کنی و نیازهایت را از او می خواهی و در کارهایت از او کمک می جویی.

این روایت که در باب دعا و استجابت دعا است ، وضو را به طور مستقل مطرح می‏کند. می فرماید وضو بگیر و در مقابل خدا بایست و هر چه می‏خواهد دل تنگت بگو ، گرفتاری‏هایت را بگو! هر چه هست را بگو ، آن چیزهایی را هم که می‏خواهی ، همه را به او بگو ، هیچ حجابی هم در کار نیست. حضرت فرمود بواب و دربانی هم ندارد تا لازم باشد اجازه بخواهی بلکه راه باز است.

سوال : اگر قبل از خواب و در رختخواب در جهتی غیر از قبله و بدن وضو دعایی مثل معراج یا زیارتی مثل عاشورا بخواند اشکال دارد یا نه

کارشناس مسائل دینی : هنگام خواندن دعاها ، رو به قبله و با وضو بودن شرط نیست و واجب نمی باشد؛ همچنان که رو به قبله و با وضو خوابیدن هم واجب نیست. البته رو به قبله و با وضو بودن ، خوب و مستحب است؛ اما واجب نیست و شما می توانید بدون وضو و بدون این که رو به قبله باشید ، هر دعایی را که خواستید ، بخوانید.

برای لمس و دست زدن به نوشته قرآن ، وضو واجب است؛ اما برای خواندن آن ، وضو لازم نیست.

مهمترین اعمال برای کمک به اجابت بهتر دعا

گفته شد ماه مبارک رمضان ، ماه سیر معنوی و به تعبیر اهل معرفت ماه سیر الی الله تعالی و دار ضیافت الله است و لذا در این ماه به دو چیز سفارش شده است. یکی سفارش به قرآن نازل ، یعنی تلاوت قرآن است که از مصدر وحی و از ناحیه ربّ به سوی بندگان صادر شده است و دیگری دعا یا قرآن صاعد است که عبارت از این است که عبد به اذن ربّ از پروردگارش تقاضا می‏کند. لذا در این ماه به کثرت دعا سفارش شده است.

دو گونه دعا داریم؛ مأثور و غیرمأثور. بحث ما در باب دعای غیرمأثور بود و گفته شد آداب و شرایطی دارد و اموری را در آنجا مطرح می‏فرمایند از جمله دو رکعت نماز خواندن قبل از دعا و استعانت جستن به صلاة و صوم.

گفته شد که نماز و روزه کمک هستند برای اینکه دعا به هدف اجابت برسد ، به این معنا که به دعا کمک می کنند تا کارآیی تام و تمام پیدا کند. یعنی دعا خودش کارایی دارد ، اما اینها به کارآیی او کمک می‏کند. یعنی همانطور که آیه شریفه می فرماید «إستَعینوا بِالصَّبرِ وَ الصَّلاة» ، (سوره بقره ، آیه 45)

دعا پشت سر برادر مومن ، به اخلاص نزدیک تر است

در روایتی که از امام پنجم (ع) بود و جلسه گذشته آن را در باب تسریع در اجابت نقل کردم ، اینطور داشت : «أَسْرَعُ الدُّعَاءِ نُجْحاً لِلْإِجَابَةِ دُعَاءُ الْأَخِ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ».(الکافی) آن دعایی که سریع تر به اجابت می‏رسد ، دعای برادر مومن برای برادر مومنش است؛ اما در روایت یک قید دارد که آن قید «بِظَهْرِ الْغَیْب» است؛ یعنی این دعا باید «پشتِ سر او» باشد ، نه «پیشِ روی او»؛ برادر مومنتان را «پشتِ سر او» دعا کنید. این قید چه خصوصیتی دارد؟

معنای «تشدید مقتضی» و «به فعلیت رساندن مقتضی»

در روایات است قبل از دعا دو رکعت نماز بخوانید و بعد دعا کنید ، یا همین تعبیری که در قرآن و روایات بود که «إستَعینوا بِالصَّبرِ وَ الصَّلاة» که می گوید از اینها برای دعا کمک بگیر. سوال این بود که اینها چگونه به دعا کمک می کند؟ عرض کردم که مقتضی اجابت در دعا هست و دعا خودش مسلّماً کارآیی دارد. اما گاهی کارآیی آن ناقص است و ما می‏خواهیم با این اعمال ، کارآیی دعا را تمام کنیم. در اینجا سه تقسیم کردم یکی شدت بخشیدن به مقتضی بود و دیگری به فعلیت رساندن مقتضی بود و سوم مسئله تسریع در اجابت بود .

وجه مشترک نماز و روزه و وضو

من می‏خواهم آن وجه مشترک بین نماز و روزه و وضو را بگویم که چیست. هر سه اینها امور قُربی هستند. نماز اصلا پیکره‏اش کُرنش است و عبادت .

روزه پیکره‏اش پرستش است. وضو هم مربوط به خدا است و آن هم همان است. البته وضو با آن دو تفاوتی دارد که نمی‏خواهم وارد این مسائل شوم. اما آنچه بین این سه مشترک است ، این است که هر سه برای خدا است. نماز را برای خدا می‏خوانم روزه را برای خدا می‏گیرم وضو را هم برای خدا می گیرم. پس وجه مشترکشان «خدا» است. او معبود است و این کارها همه برای او است.

اینها همه انسان را به سوی معبود متوجه می‏کند. تو که می‏خواهی دعا کنی و از او چیزی بخواهی ، باید توجه تام به او داشته باشی. باید کارهایی بکنی که آن کارها تو را متوجه خدا کند. لذا روایات ما برای قبل از دعا کردن ، این امور عبادی را مطرح می­کنند.

تأثیر «رو به قبله نشستن» در اجابت دعا

در بعضی روایات (گرچه اینها را عامه نقل می‏کنند) اینطور دارد که رو به قبله بنشین و دعا کن. در یک روایت دارد : «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ کَانَ إِذَا جَاءَ مَکَانًا فِی دَارِ یَعْلَی اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ وَدَعَا».(سنن النسائی) این یَعلَی شخصی بوده که پیغمبر اکرم(ص) به خانه او می‏رفتند و در جایی رو به قبله می‏نشستند و بعد شروع می‏کردند به دعا کردن. در یک روایت دیگر اینطور آمده است که : «رَافِعاً یَدَیْهِ مُسْتَقْبِلاً القِبْلَهَ یَدْعُوا». یعنی حضرت دستهایشان را بلند می‏کردند و رو به قبله دعا می فرمودند. البته در این روایت اینطور دارد که «إِذَا جَاءَ مَکَانًا فِی دَارِ یَعْلَی» ، معلوم می‏شود آن خانه در مکه و نزدیک به حرم بوده و حضرت در مکانی می نشستند که کعبه را می‏دیده اند و رو به قبله می نشستند.

توسل به اولیای خدا؛ اکسیر اعظم در دعا

مطلبی که من در گذشته مطرح کردم و الآن فقط تذکری می‏دهم برای اینکه وارد توسلم شوم ، این است که توسل به اولیای خدا ، اکسیر اعظم است در باب دعا. یعنی نقش سازندگی آن تا این حد مهم است. سال گذشته این بحث را مطرح کردم و گفتم این توسل به دو نحو هم هست که البته نمی‏خواهم اینجا تکرار کنم. لذا من جلسه گذشته هم عرض کردم که در وادی اولیای خاص خدا چه بسا مسئله به گونه دیگری است و دیگر نیازی به این عوامل کمکی نیست. مثلاً ممکن است با یک توجه ولیّ الله الأعظم همه این سیرها ، به طور سریع انجام شود. چه در بحث مقتضی ، چه در بحث به فعلیت رساندن و چه در بحث سرعت اجابت. این حقیقت هست و ما هم این را می‏بینیم.