عوامل طلاق از دیدگاه اسلام ، قرآن و امامان

عوامل طلاق از دیدگاه اسلام ، قرآن و امامان

سفارش اسلام بر این است که پیمان ازدواج همواره محکم و استوار بماند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید :

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

تَزَوَّجُوا وَلا تَطْلِقُوا فَاِنَّ اللّه َ لا یُحِبُّ الذَّوّاقینَ وَلا الذَّوّاقاتِ.

ازدواج کنید و طلاق مدهید؛ زیرا خداوند ، مردانی را که مکرر زن می گیرند و زنانی را که مکرر شوهر می کنند ، دوست ندارد.

در آیین اسلام ، طلاق به عنوان آخرین راه خلاصی از زندگی ناگوار مشترک معرفی شده است. طلاق ، از مبغوض ترین مباحات و منفورترین حلال ها در اسلام است. که عرش الهی را به لرزه درمی آورد. مرتضی مطهری ، در پاسخ این پرسش که با وجود چنین سخنی ، چرا اسلام ، طلاق را به یک باره تحریم نکرده است ، می نویسد :

زوجیت ، یک علقه طبیعی است ، نه قراردادی و قوانین خاصی از نظر غریزی برای آن وضع شده است. این عقد با سایر عقود اجتماعی ، نظیر بیع و رهن که در مواردی غیرقابل فسخ هستند ، تفاوت دارد. به جهت اینکه آنها صرفاً یک سلسله قراردادهایی هستند که طبیعت در آنها دخالتی ندارد؛ برخلاف پیمان زناشویی که بر اساس یک خواهش درونی از طرفین و به اصطلاح ، با یک مکانیسم خاص باید تنظیم شود.

بنابراین ، طلاق که به گفته برتراند راسل نوعی دریچه اطمینان است ، در حقیقت ، آخرین راه حل برای رهایی از زندگی زناشویی نابسامان است که اگر پیش از فرا رسیدن زمان ضرورت به آن تن دهیم ، مشکلی را حل نخواهد کرد.

پیام متن :

1. طلاق ، منفورترین حلال و آخرین راه پیشنهادی اسلام برای زندگی بدون تفاهم است.

2. پیمان زناشویی ، یک علقه طبیعی و غریزی است ، نه قراردادی. پس برای اطمینان و آسودگی بیشتر ، راهی به نام طلاق نیز وجود دارد.

بدبینی بیماری مهلک برای پیکر خانواده

زن و مردی که با ایجاد محرمیت و عشق ، عهد زناشویی و دوستی بسته اند ، برای پایداری این روابط ، باید از گمان های بد درباره یکدیگر بپرهیزند.

خداوند در قرآن کریم می فرماید :

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ. (حجرات : 12)

ای کسانی که ایمان آورده اید ، از بسیاری گمان ها دوری کنید؛ زیرا برخی گمان ها گناه است.

پی آمدهای سوء ظن ، حساب رسی بیهوده در خارج خانه؛ بازخواست کردن ، جاسوسی در رفتار یکدیگر ، افترا ، بدنامی و سرانجام ، جدایی است. بنا براین ، برای پایدار ماندن این پیوند مقدس باید بکوشیم اعتماد و خوش بینی های روزهای نخستین حفظ شود. در روایتی از امام علی علیه السلام می خوانیم :

بیهوده به همسر خویش بدبین مباش؛ زیرا این بدبینی بی جا ، احساسات خفته و افسرده را در خاطر او بیدار می کند و کردار زشت را در نظرش کوچک و عادی جلوه می دهد که تکرار گفتار ، روزی پای در مرحله کردار می گذارد.

در حدیثی دیگر از آن حضرت نقل است : «لا ایمانَ مَعَ سُوءِ الظَّنِّ؛ ایمان با بدگمانی سازگار نیست». از سوی دیگر ، هر دو زوج باید در نظر داشته باشند که رفتار و کردارشان نیز به گونه ای نباشد که سوءظن طرف مقابل را برانگیزاند. امیرمومنان علی علیه السلام در این باره فرموده است :

مَنْ وَقَّفَ نَفسَهُ مَوضِعَ التُّهْمَةِ فَلا یَلُومَنَّ مَنْ أساءَ بِهِ الظَّنَّ.

هرکه خود را در جایگاه تهمت و بدگمانی نهد ، نباید کسی را که به او گمان بد می برد ، سرزنش کند.

پیام متن :

1. سوءظن بی جا به همسر ، لغزش ها را نزد او عادی و چه بسا او را به عملی وادار می کند که همسر او به همان عمل ، او بدگمان است.

2. خود را در موضع سوءظن قرار ندهیم.

پای بند نبودن به اعتقادهای مذهبی

دین داری ، یکی از ارکان زندگی سعادتمندانه است. فردی که به دین پای بند نباشد ، به پای بندی او بر رعایت حقوق همسر و زندگی مشترک هیچ تضمینی نیست. امام حسن مجتبی علیه السلام خطاب به مردی که با ایشان درباره ازدواج دخترش مشورت می کرد ، فرمود : «او را به مردی باتقوا شوهر ده؛ زیرا اگر دختر تو را دوست داشته باشد ، گرامی اش می دارد و اگر دوستش نداشته باشد ، به وی ستم نمی کند». بنابراین ، مرد و زن اگر ایمان واقعی داشته باشند ، به چنان شخصیت استوار و متعادلی دست می یابند که هیچ گونه مشکل و درگیری جدی میان آنها پدید نمی آید. پیامبر گرامی اسلام می فرماید :

کسی که با زنی تنها به خاطر جمالش ازدواج کند ، خوشایند خود را از او نبیند و کسی که با زنی به خاطر مالش ازدواج کند ، خدا او را به همان مال واگذارد (و لطف و رحمت خود را از او باز گیرد). بر شما باد [ازدواج] با زنی که دین داشته باشد.

باز در حدیثی دیگر می فرمود : «لا یُختارُ حُسْنُ وَجْهِ الْمَرأَةِ عَلی حُسْنِ دینِها؛ نباید حُسن صورت زن را بر حُسن دین داری او برگزید». اهمیت ندادن به ایمان در حفظ پایه های زندگی زناشویی ، به افول ارزش های مذهبی در یک جامعه و طرح مسائل اخلاق جنسی جدیدی می انجامد که چشم چرانی؛ آسان گیری در روابط نامشروع ، برقرارری روابط جنسی پیش از ازدواج ، سقط جنین ، وفادار نبودن به همسر و برقراری ارتباط های ناسالم در بیرون از خانواده ، از پی آمدهای ناگوار آن است. رسول خدا صلی الله علیه و آله سفارش می کند که :

هرگاه کسی به خواستگاری نزد شما آمد و دین داری و امانت داری او را پسندیدید ، به او زن دهید که اگر چنین نکنید ، بر روی زمین تبه کاری و فساد بسیار پدید خواهد آمد.

پیام متن :

1. تقوا ، عامل پای بندی به زندگی مشترک است.

2. توجه کردن به ویژگی و معیار ایمان در انتخاب همسر.

3. اهمیت ندادن به باورهای مذهبی افراد ، به افول ارزش های دینی در جامعه می انجامد.

لجاجت

سرسختی و لجاجت ، بزرگ ترین دشمن سعادت زندگی زناشویی است. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید :

إیّاکَ وَاللَّجاجَةَ؛ فَإنَّ أوَّلَها جَهلٌ وَ آخِرَها نَدامَةٌ.

از لجاجت بپرهیز؛ زیرا آغاز آن ، نادانی و فرجامش ، پشیمانی است.

پا فشاری بر باورها و انگاره های ذهنی ، بدون دلیل عینی و قطعی ، دور از عقل و مآل اندیشی است؛ زیرا هیچ کس از اشتباه و انحراف در امان نیست. اگر زن و شوهر هر دو لج باز باشند و هیچ یک به خواسته های دیگری ارزش و اهمیت ندهد جدایی در کمین آنها خواهد بود. امام علی علیه السلام درباره زیان های این ویژگی ناپسند می فرماید : «اللَّجاجُ یُنْتِجُ الحُرُوبَ وَ یُوغِرُ القُلوبَ؛ لجاجت ، جنگ ها به بار می آورد و دل ها را کینه ور می سازد».

پیام متن :

1. لجاجت ، عامل کینه توزی و مایه پشیمانی است.

2. لجوج ، عاقبت نگر نیست.

شخصیت ناپایدار ، علت وقوع برخی طلاق ها

آنان که شخصیتشان سست و ناپایدار است ، به سبب داشتن اراده ای ضعیف ، به آسانی از عقیده و روش خود دست برمی دارند و به راهی دیگر می روند. چنین افرادی ، همواره بدون فکر و تأمل به کاری دست می زنند و باورهای شکل گرفته در آنها هرگز دوام ندارند. فرد ناپایدار ، تلقین پذیر است ، ولی تأثیر تلقین در او موقتی است. این گونه افراد چون اخلاق دورو و نامطمئن دارند ، در حفظ پیوند مقدس ازدواج نیز توانایی چندانی ندارند و عهد و میثاق خود را در وفاداری و ابراز صمیمیت و محبت به یکدیگر ، فراموش می کنند. چه بسا نیز ، این منش ، به ناپایداری پیوند زناشویی آنان انجامد.

پیام متن :

یکی از عوامل طلاق ، ناپایداری شخصیتی دو زوج است.

نقش امور اقتصادی در خانواده

در انتخاب همسر ، مسئله برخورداری شوهر از امکانات مناسب مالی ، در خور توجه است. اگر چه کمبود یا فراوانی آن به تنهایی نمی تواند دلیل طلاق یا خوشبختی باشد. به اعتقاد استاد مطهری ، اقتصاد زیربنا نیست و البته کم بنایی هم نیست.

اما آنچه مهم است این که زن و شوهر می توانند با قناعت ورزی و چشم پوشی از جاذبه های دنیایی و با توکل برخدا ، ضعف اقتصادی خویش را جبران کنند و مانع تأثیرگذاری ناگوار کمبود منابع مادی بر روابط زناشویی خویش شوند.

پیام متن :

1. تأمین امنیت اقتصادی در تحکیم روابط زندگی لازم است ، ولی کافی نیست.

2. قناعت و چشم پوشی از مادیات غیرلازم ، از عوامل اصلی جبران کمبود اقتصادی در زندگی زناشویی است.

پرهیز از معاشرت های ناروا ، به منظور حفظ بنیان خانواده

طبع انسان تأثیرپذیر است و از این رهگذر ، می تواند از هم نشینان نیک و فاضل خود ، فضیلت و معرفت کسب کند و از دوستی با هم نشینان ناجنس ، به انواع پستی ها آلوده شود. علی علیه السلام می فرماید :

اِیّاکَ و مُعاشَرَةَ الأَشرارِ فَاِنَّهُم کَالنّارِ مُباشَرَتُها.

از هم نشینی با اشرار برکنار باش؛ زیرا آنان همچون آتشند که هم نشینی با آنها سوزاننده است.

آن حضرت در روایتی دیگر سفارش می کند : «عاشِرْ أَهْلَ الْفَضْلِ تَسْعَدْ و تَنْبُلْ؛ با اهل فضیلت هم نشین باش تا سعادت مند و بزرگوار شوی.» برقراری ارتباط با افراد لاابالی و نیز با دشمنانی در لباس دوست ، به فروپاشی کانون خانواده می انجامد و انحراف اخلاقی ، اعتیاد و اختلاف در روابط زناشویی از پی آمدهای آن است.

پیام متن :

1. احساس نیاز به معاشرت ، امری طبیعی است.

2. هم نشینی با اشرار و افراد سست ایمان ، عامل فروپاشی کانون خانواده است.

نرسیدن به رشد عقلی و فروپاشی نظام خانواده

رسیدن به بلوغ عقلی ، پیش از ازدواج ، ملاکی مهم و لازم در بهره مندی از ازدواج موفق و مطمئن است. کسانی که به بلوغ ذهنی نرسیده و به ثبات هویت و استقلال فکری دست نیافته اند ، در رشد و تکامل شخصیت دچار وقفه و ایستایی می شوند که در اصطلاح ، به آن ناپختگی گویند و از نظر روان شناسی ، بازگشت به حالت کودکی است. این افراد ، اصل لذت جویی را بر پذیرش واقعیت ترجیح می دهند و بدون دوراندیشی ، تسلیم خواسته های دل می شوند که نتیجه آن ناکامی در ازدواج و پدید آمدن اختلاف های زناشویی است. امام صادق علیه السلام درباره اهمیت بهره مندی از عقل می فرماید :

لا غِنی أخصَبُ مِنَ العَقلِ ، ولا فَقْرَ أحَطُّ مِنَ الحُمقِ.

هیچ ثروتی پربرکت تر از خردمندی و هیچ فقری پست تر از بی خردی نیست.

پیام متن :

1. شخصیت ناکامل ، نتیجه نرسیدن به نتیجه رشد عقلی و دست نیافتن به عنصر ثبات هویت است.

2. افراد ناپخته از نظر فکر و هویت ، اصل لذت جویی را بر واقعیت ترجیح می دهند و هرگز نمی توانند روابط زناشویی پایداری داشته باشند.

دروغ ، عامل مخرب کانون خانواده

دروغ ، زشت ترین و بدترینِ گناهان است. خدای سبحان می فرماید : «اِنَّما یَفتَری الْکَذِبَ الذَّینَ لا یُومِنُونَ؛ دروغ را کسانی می سازند که ایمان ندارند.» راست گو نبودن ، آفت تربیتی و سبب از میان رفتن اعتماد متقابل زن و شوهر است. مرد و زنی که به یکدیگر دروغ می گویند تا به گمان خود از شری درامان مانند ، درحقیقت ، به شر بزرگ تری گرفتار می شوند. پس از مدتی اندک ، لذت ظاهری دروغ گویی ، جای خود را به حقیقت تلخ بی اعتمادی می دهد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در نکوهش دروغ گویی و زیان های آن می فرماید :

إِیّاکُم وَالْکِذْبَ ، فَاِنَّ الکِذْبَ یَهْدی اِلی الْفُجُورِ ، وَالْفُجُورُ یَهدی الَی النّارِ.

از دروغ بپرهیزید؛ زیرا دروغ ، آدمی را به بدکاری می کشاند و بدکاری ، آدمی را به دوزخ می رساند.

پیام متن :

1. دروغ گو ، بی ایمان است.

2. نداشتن صداقت میان همسران ، اعتماد را از دوطرف سلب می کند و روابط به تاریکی می گراید.

سازگاری و سفارش بزرگان دین

پدید آمدن اختلاف در سال های نخستین زندگی مشترک ، به جهت نداشتن آشنایی کافی از یکدیگر و ناهمسانی شخصیت افراد با هم ، امری عادی و طبیعی است. در این میان ، وظیفه مهم زن و شوهر یادگیری چگونگی پذیرش این تفاوت ها و برخورد صبورانه و همراه با درک مقابل است. اسلام و بزرگان دین ، همواره زوج های جوان را به سازگاری و هم زیستی سالم و روبه رشد فرا می خوانند. امام خمینی رحمه الله در سفارشی به عروس و دامادها می فرماید : «بروید با هم بسازید.» نیز از نظر مقام معظم رهبری :

سازگاری چیزی نیست که خودش به طور طبیعی انجام گیرد ، بلکه اراده هر دو زوج در آن دخالت مستقیم دارد. به این معنا که آن دو باید تا حد ممکن با هر وضعیتی که هست و پیش آمده ، بسازند. درست است که عادت ها و فرهنگ ها ممکن است متفاوت باشد ، ولی بهره گیری از عنصر گذشت ، محبت و کوتاه آمدن ، می تواند دل ها را به هم نزدیک و پیوندها را مستحکم کند. اسلام نه تنها بر سازگاری زن ، بلکه بر سازگاری مرد نیز سفارش کرده است تا این چنین ، زندگی خانوادگی به صورت سالم ، کامل ، آرام و توأم با عشق متقابل اداره شود.

پیامبر گرامی اسلام درباره نیکو مدارا کردن می فرماید : «مدارا کردن با مردم ، نصف ایمان است و نرمی و مهربانی کردن با آنان ، نصف زندگی است».

پیام متن :

1. سازگاری ، بهترین روش اداره زندگی خانوادگی است.

2. وجود اختلاف در سال های نخستین زندگی مشترک ، امری طبیعی است که به مرور زمان ، بامدارا می توان آن را برطرف ساخت.