خطرات رادیولوژی در بارداری و حاملگی برای مادر و جنین

خطرات رادیولوژی برای زنان باردار

دوران بارداری یکی از حساس ترین دوران زندگی زنان است بنابراین آنها سعی می کنند از انجام اعمالی که برای سلامتی خود و جنین خطرناک است اجتناب کنند. تصویربرداری رادیولوژی یکی از مواردی است که باید با مشورت پژشک انجام شود چون خطرات رادیولوژی برای جنین مضر است.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

خانم های باردار در صورت نیاز به تصویربرداری و گرافی رادیولوژی چه نکاتی را باید رعایت کنند و چه نکات پزشکی را باید مدنظر داشته باشند چه خطراتی جنین آن ها را تهدید می کند.

رادیولوژی برای خانم های باردار چه عوارضی دارد؟

عدم آگاهی از بارداری و انجام رادیولوژی می تواند تاثیرات منفی روی جنین داشته باشد .اما بطور کلی اطلاعات بدست آمده از رادیولوژی نسبت به ریسک بالقوه آن اهمیت بیشتری دارد .

سقط جنین :

رادیولوژی از ناحیه شکم در بارداری به دلیل داشتن اشعه می تواند منجر به سقط جنین یا تاثیرات منفی بر جنین در حال رشد می شود .

مشکلات ژنتیک :

اشعه در دوزهای زیاد برای خانم های بارداری که تحت رادیولوژی قرار می گیرند ، می تواند سبب مشکلات ژنتیک و خطرهای تولید مثل در جنین شود .

ناتوانی ذهنی و یادگیری :

در هفته دوم و هشتم بارداری خطر محدودیت رشد جنین یا نقص های مادرزادی را افزایش می دهد و قرار گیری در معرض اشعه پس از هفته هشتم ، خطر ناتوانی ذهنی و یادگیری و خطر احتمال سرطان را به همراه خواهد داشت .

چه مقدار از دوز اشعه به جنین صدمه می زند؟

هنگام محاسبه دوز پرتوهای اشعه ایکس باید عوامل متعددی مانند نوع بررسی تشخیصی ، نوع و عمر دستگاه ، فاصله عضو هد ف از منبع اشعه ، ضخامت عضوی از بد ن که اشعه از آن عبور می کند و ... در نظر گرفته شود .

مقدار اشعه در رادیولوژی با واحدهایی به نام MGY اندازه گیری می شود. دوز بیش از 100 MGY ممکن است به جنین صدمه بزند. اما اشعه های مورد استفاده در مطب ها بسیار ضعیف تر از این هستند.

مثلا میزان اشعه در رادیولوژی دندان بسیار پایین است و خطری ندارد. دوز معمول یک اشعه رادیواکتیو عوارض کمتری دارد.برای رادیولوژی آن دسته از اعضای بدن مادر که فاصله زیادی با رحم دارند مثل سر ، دوز بسیار اند کی به جنین می رسد .

رادیولوژی کدام عضو پرخطر است؟

رادیوگرافی قفسه سینه یکی از رایج ترین رادیوگرافی ها در دوران بارداری است . در این رادیو گرافی تماس جنین با اشعه بسیار اندک است .

رادیوگرافی شکم که در آن دوز اشعه بالاتر است ، برای خانم باردار و جنین او خطرناک تر است زیرا جنین مستقیما در معرض تابش قرار دارد.

در عکس های رنگی کلیه به علت تعدد بالای عکس ها ، دوز بالایی از اشعه به جنین وارد می شود. در اکثر رادیوگرافی هایی دیگر اندام ها ، مانند جمجمه و دنده ها به علت فاصله این اندام تا جنین دوز اندکی از اشعه به جنین وارد می شود.

تماس با اشعه ، با مادر بارداری که در هفته های 8 تا 15 بارداری قرار دارد ، خطر عقب ماندگی ذهنی در جنین را به دنبال خواهد داشت . در دوزهای بالاتر اشعه ، عقب ماندگی ذهنی در جنین مادران باردار زیر 8 هفته یا بیش از 25 هفته دیده نشده است.

اگر باردار هستید نکات زیر را رعایت کنید :

1. اگر باردار هستید قبل از اینکه رادیولوژی انجام دهید پزشک را از وضعیت خود مطلع کنید . بنا به شرایط موجود ممکن است اصلاح آن یا کاهش میزان اشعه امکان پذیر باشد.
2. اگر کودکتان به رادیولوژی نیاز دارد ، و شما باردار هستید در آن فضا نمانید.
3. از پوشش سربی برای تصویر استفاد ه شود و رادیولوژی باید با پرتو محدود و افزایش فاصله تیوب انجام گیرد.
4. از پزشک بخواهید از روش های دیگر تصویربرداری بدون اشعه ایکس ، استفاده کند .
5. اگر به عنوان خانم باردار در محیط کار در معرض اشعه x قراردارید با کارفرما درباره نحوه محفاظت از خود و کودک صحبت کنید. ممکن است بخواهید با کار گذاشتن فیلم بج (متداول ترین ابزار های کنترل پرتوگیری خارجی مانند فیلم دندان پزشکی) میزان اشعه دریافتی را بررسی کنید تا از سلامت خود و جنین مطمئن شوید.

اگر پس از انجام رادیوگرافی متوجه بارداریتان شدید و نگران سلامت جنین خود هستید :

از پزشک متخصص بخواهید که مقدار اشعه تابیده شده را مشخص کند زیرا تابیده شدن بیشتر از 5 واحد اشعه به بدن مادر خطرناک است اما در بیشتر موارد کمتر از این میزان اشعه بر بدن تابیده می شود پس جای نگرانی نیست.

اگر برای بارداری اقدام کرده اید

اگر از روش های ضد بارداری استفاده نمی کنید و نمی دانید باردار هستید یا خیر بهترین زمان برای تهیه رادیوگرافی های غیراورژانسی از ناحیه لگن و شکم 14 روز اول بارداری است . طبق قانون 10 روز پس از شروع عادت ماهانه تا 10 روز بعد می توانید با خیال راحت رادیوگرافی کنید.

طبق قانون 28 روز نیز می توانید از شروع عادت ماهانه تا 28 روز رادیولوژی را انجام دهید . تابش گیری در این زمان یا موجب مرگ جنین یا زنده ماندن جنین بدون هیچ آسیبی خواهد شد .

خطر رادیولوژی در دوران شیردهی

قرارگرفتن در معرض اشعه ایکس هنگام شیردهی خطری ندارد .اگر زنان شیرده به ماموگرافی نیاز داشته باشند به دلیل ایزوتوپ های موجود در رادیواکتیو ، به توصیه پزشک باید مدت کوتاهی از شیر دادن به کودک خود خوداری کنند.

خطرات رادیولوژی

این حساسیت درباره تجربه انواع رادیولوژی و تصویربرداری با اشعه ایکس نیز صادق است. بسیاری از مادران جوان که نخستین بارداری شان را تجربه می کنند نمی دانند اگر در این دوران نیاز به رادیوگرافی و تصویربرداری پیدا کنند ، چه باید بکنند؟ آنها نمی دانند چطور بر دو دلی و شک شان برای انجام آن غلبه کنند!از آنجا که رادیولوژی انواع مختلفی داردو داروهایی نیز برای انجام آن حین یا قبل از تصویربرداری توسط فرد مصرف می شود ، بهتر است آگاهی لازم درباره خطرات رادیولوژی و زمان مناسب و نحوه انجام آن وجود داشته باشد تا میزان ریسک صدمه به جنین به پایین ترین حد خود برسد . دکتر نسرین زارع پور ، متخصص زنان و علی طریقت نیا ، کارشناس رادیولوژی دراین باره توضیحاتی را با شما در میان می گذارند .

در این شرایط جای نگرانی نیست

در سونوگرافی های تشخیصی از انتقال امواج صوتی با فرکانس های مشخص استفاده می شود . سونوگرافی شکلی از پرتوتابی است که سبب انتقال انرژی می شود و در شدت های بسیار بالا احتمال آسیب دیدگی بافت های انسان در اثر حرارت وجود دارد. با وجود این در محدوده کم شدت تصویربرداری سونوگرافی ، استفاده از این روش ، هیچ گونه خطر جنینی به اثبات نرسیده است ولی در سونوگرافی های داپلر و رنگی از شدت های بالاتر انرژی استفاده می شود. با وجود این در این مواردنیز در صورت استفاده از پالس های کم شدت ، هیچ گونه اثر جنینی رخ نمی دهد.

تجهیزات سونوگرافی باید مجهز به نمایشگر ویدئویی میزان انرژی باشد تا از استانداردهای تعیین شده فراتر نرود. در این موقعیت و به شرط رعایت استانداردهای لازم خطری جنین را تهدید نمی کند. اگر این شاخص ها کمتر از محدوده خطر باشد هیچ گونه آسیبی در پی نخواهدداشت. با این حال منطقی به نظر می رسد از سونوگرافی فقط در موارد ضروری مورد تجویز پزشک استفاده شود.

بیشتر روش ها بی خطرند

روش های تصویربرداری که در دوران بارداری به عنوان اقدامات کمکی برای تشخیص و درمان مورد استفاده قرار می گیرند ، شامل سونوگرافی و رادیوگرافی هستند که میان این روش ها رادیوگرافی بیشترین نگرانی را به همراه دارد. برخی از این اقدامات قبل از تشخیص مراحل نخست بارداری انجام می شود ولی خوشبختانه اکثر روش های رادیوگرافیک تشخیصی با خطر همراه نیستند.

آثار قطعی و تصادفی اشعه

تماس با اشعه ایکس ممکن است در اثر ایجاد اضطراب در بیمار یا پزشک ، سبب سقط درمانی بی مورد شود و ربطی به اشعه ندارد. آثار بیولوژیک اشعه ایکس در اثر نوعی واکنش الکتروشیمیایی به وجود می آید که ممکن است سبب آسیب بافتی شود. اشعه در دوزهای زیاد می تواند سبب مشکلات ژنتیک و خطرهای تولیدمثل در جنین شود که یکسری از آنها آثار قطعی هستند که ممکن است موجب ناهنجاری های مادرزادی ، محدودیت رشد جنین ، عقب ماندگی ذهنی و سقط شوند و دیگری آثار تصادفی است که ممکن است سبب بیماری های ژنتیک و سرطان زایی شوند.

دوز اشعه را چه چیز مشخص می کند

هنگام محاسبه دوز پرتوهای اشعه ایکس باید عوامل متعددی د ر نظر گرفته شوند از جمله نوع بررسی تشخیصی ، نوع و عمر دستگاه ، فاصله عضو هدف از منبع اشعه ، ضخامت عضوی از بدن که اشعه از آن عبور می کند و روش یا تکنیک مورد استفاده برای مطالعه. در بررسی ، آن دسته از اعضای بدن مادر که بیشترین فاصله را از رحم دارند مانند سر ، دوز بسیار اندکی به جنین می رسد. هنگامی که می خواهیم در مورد دوز رادیاسیون در یک مورد خاص تصمیم گیری کنیم ، باید از مشاوره با متخصص فیزیک پزشکی بهره بگیریم.

رادیولوژی کدام عضو پرخطر است

در دوران بارداری رادیوگرافی قفسه سینه رایج ترین مطالعه محسوب می شود که در موارد استفاده از آن ، تماس جنین با اشعه بسیار اندک است ولی رادیوگرافی شکم با دوز بالاتری همراه است چون جنین مستقیما در معرض تابش قرار می گیرد. در عکس های رنگی کلیه چون تعداد زیادی عکس گرفته می شود دوز بالایی از اشعه به جنین وارد می شود . در اکثر رادیوگرافی هایی که در پی تصادفات و ضربه استفاده می شوند مانند اندام ها ، جمجمه و د نده ها ، دوز اندکی از اشعه به جنین می رسدچون فاصله زیادی از جنین دارد. مطالعات نشان می دهد که بیشترین افزایش خطر عقب ماندگی ذهنی شدید مربوط به تماس با اشعه در هفته های 8 تا 15 است. در جنین انسان که سن آن کمتر از 8 هفته یا بیش از 25 هفته است ، در دوزهای بالاتراشعه هم ، افزایش ثابت شده عقب ماندگی ذهنی دیده نشده است.

اگر بعد از رادیوگرافی متوجه شدید باردارید…

اگر بعد از انجام رادیوگرافی فردی متوجه بارداری اش شود ، نباید کار خاصی انجام دهد . اگر مادری همچنان نگران سلامت جنین خود است و حتی به سقط جنین فکر می کند باید از پزشک متخصص بخواهد مقدار اشعه تابیده شده را مشخص کند. بهتر است بیشتر از 5 واحد اشعه به بدن مادر تابانده نشود و در بیشتر موارد میزان اشعه کمتر از این مقدار است.

قانون 10 روز کدام است؟

علی طریقت نیا ، کارشناس رادیولوژی : قانونی در رادیولوژی در مورد زنان باردار مطرح است که به آن «قانون 10 روز» گفته می شود. منظور از این قانون جلوگیری از تابش اشعه به جنینی است که تازه تشکیل شده باشد و در زنانی مطرح می شود که در سن باروری بوده و به هیچ وجه از روش های ضد بارداری استفاده نمی کنند.

خطرات رادیولوژی در بارداری را بشناسید

این قانون از نظر زمان بندی شامل روزهایی است که پس از تخمک گذاری پیش می آید. به عنوان مثال اگر خانمی سیکل 28 روزه داشته باشد چون تخمک گذاری او به طور معمول در روزهای 2±14 انجام می شود ، اعتقاد براین است که 14 روز اول بارداری بهترین زمان برای تهیه رادیوگرافی های غیراورژانسی از ناحیه لگن و شکم بیمار باردار است. در افراد با سیکل 30روزه یا 26 روزه زمان تخمک گذاری متغیر بوده و زمان تخمک گذاری این افراد به ترتیب2 ± 15 ، 2 ± 13 است. به طور کلی از شروع عادت ماهانه تا 10 روز بعد می توان با خیال راحت رادیوگرافی کرد که به قانون 10 روز مشهور است.

قانون 28 روز چه می گوید؟

در حال حاضر قانون 28 روز جایگزین قانون 10 روز شده است. طبق این قانون ، از شروع عادت ماهانه تا 28 روز می توان تابش گیری انجام داد که در راستای قانون همه یا هیچ است. به این معنی که در این مقطع تابش گیری یا باعث مرگ جنین یا زنده ماندن آن بدون هیچ آسیبی می شود.

این موارد را رعایت کنید

• در صورت اصرار پزشک مبنی بر انجام رادیوگرافی یا اورژانسی بودن ضمن اطلاع به پزشک مربوطه ، حداکثر مراقبت و محفاظت بیمار در برابر اشعه بایدبه عمل آید.
• از جمله مواردحفاظتی که باید به آن توجه داشت این است که راد یوگرافی از بیمار در10 روز اول قاعدگی انجام شود.
• از پوشش سربی تا آنجا که برای تصویر اختلال ایجاد نکند ، استفاده شود و با پرتو محدود و افزایش فاصله تیوب انجام شود.
• از پزشک بخواهید حتی الامکان از روش های دیگر تصویربرداری که بدون اشعه ایکس است ، استفاده کند .
• در صورت بارداری حتما عبارت « lmp» را روی برگه درخواست رادیولوژی ذکر کنید.