رفتار پرخطر چیست؟ + انواع

رفتار پرخطر چیست؟

هر نوع رفتاری است که سلامت جسمی و روانی یک فرد را در معرض خطر قرار می دهد.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

کدام رفتارها پرخطر هستند؟

در خصوص اینکه چه رفتاری پرخطر یا بی خطر است ، پاسخ سوال بستگی به فرد یا نوع رفتار دارد. برای مثال ، شنا کردن برای یک فرد ناآشنا به اصول شنا در استخر ، رودخانه ، دریاچه ، دریا و در مکان های غیرمجاز عملی خطرناک است؛ اما برای یک فرد شناگر این گونه نیست. رانندگی بدون گواهی نامه خطرناک است؛ اما برای یک راننده ماهر خطرناک نیست.

امروزه رفتارهای پرخطر به رفتارهایی گفته می شود که سلامت و بهزیستی نوجوانان ، جوانان و سایر افراد جامعه را به خطر می اندازد.

تهدید سلامت جامعه

رفتارهای پرخطر مهمترین عامل به خطر افتادن سلامت جامعه اند. امروزه شیوع رفتارهای پرخطر بخصوص در نوجوانان و جوانان به یکی از مهم ترین و گسترده ترین دل نگرانی های جوامع بشری تبدیل شده و علیرغم فعالیت های سه دهه گذشته رفتارهای مخاطره آمیز در سطح چهان دارای رشد تصاعدی بوده است.

افزایش رفتارهای پر خطر که از آن به آسیب های اجتماعی تعبیر می شود ، در بین نوجوانان یکی از خطراتی است که جامعه شناسان و روانشناسان نسبت به آن هشدار می دهند و در تحقیقاتی که اخیرا منتشر شده برخی آسیب های اجتماعی از جمله گرایش به مصرف سیگار و قلیان ، ارتباط با جنس مخالف و کتک کاری در بیرون از خانه ، همه گیرترین رفتارهای پرخطر در میان نوجوانان گزارش شده است.

مصرف مواد مخدر و الکل و کژروی های اخلاقی در سنین نوجوانی آغاز می شود. بررسی های انجام شده در جوامع پیشرفته و رو به رشد گویای افزایش رفتارهایی مانند مصرف سیگار ، الکل و مواد مخدر است.

جامعه امروز ، نوجوانان و خانواده را با نیارهای فراوانی روبرو می کند. در این دوره نوجوانان از خانواده به سوی جامعه کشیده می شوند و در راستای به دست آوردن جایگاه اجتماعی می کوشند. در این دوران آن ها ممکن است دوستانی را برگزینند که والدین نپذیرند و یا ممکن است پوششی داشته باشند که والدین آن را نپسندند و یا این که به مقایسه خانواده خود با سایر خانواده ها بپردازند.

بر طبق آمارهای مرکز کنترل پیشگیری بیماری ها شیوع رفتارهایی که سلامتی را به خطر می اندازند در جامعه جوانان و سالمندان رو به افزایش است. مصرف سیگار ، مصرف تنباکو ، غذاهای پرچرب و مصرف کم فیبر ، عدم فعالیت فیزیکی ، مصرف الکل ، رفتارهای پرخطر جنسی ، سوءمصرف مواد و... رفتار پرخطر محسوب می شوند.

مصرف الکل در بین جوانان از جمله رفتارهای پر خطری است که علاوه بر ایجاد دردسر برای فاعل آن ، هزینه های بسیار زیادی را نیز بر جامعه تحمیل کرده و موجب مرگ میلیون ها جوان و تحمیل میلیاردها دلار هزینه بر جوامع انسانی می شود. در کشورهای اروپایی و امریکایی نوشیدن الکل به طور هفتگی در پسران 15 سال بیشتر از دختران است.

متاسفانه در جامعه ایران مصرف الکل با وجود حرام بودن در شرع و محکومیت در فرهنگ ، در حالی با رشد مواجه است که متخصصین مغز و اعصاب هم نسبت به اثرات سوء الکل بر سیستم عصبی و محیطی هشدار جدی داده اند. مطالعات مختلف درباره الگوی سیگار کشیدن در بین نوجوانان آمریکایی و اروپایی نشان می دهد که 11 تا 57 درصد پسران 15 ساله و 12 تا 67 درصد دختران 15 ساله در طول هفته سیگار می کشند.

در ایران حدود 13 درصد دانش آموزان پایه های سوم راهنمایی تا سوم دبیرستان کشور در معرض خطر مواد مخدر قرار دارند و بر اساس پژوهشی که روی دانش آموزان این پایه ها در سراسر کشور توسط پیشگیری از آسیب های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش انجام شده ، 5 درصد دانش آموزان این پایه ها حداقل یک بار مواد مخدر مصرف کرده اند ، 13 درصد آن ها در معرض خطر مصرف مواد مخدر و 35 درصد تجربه حداقل یک بار سیگار کشیدن را دارند.

گرایش روزافزون نوجوانان و جوانان ایرانی به دخانیات و کاهش سن مصرف سیگار در کنار آن ، میزان استفاده از دخانیات و سیگار را در کشور بالا برده است. به طوری که بر اساس برآورد ستاد مبارزه با مواد مخدر ، در حال حاضر 40 تا 45 هزار دانش آموز در معرض خطر اعتیاد به مواد مخدر و 600 هزار نفر در معرض خطر استعمال سیگار قرار دارند.

اعتیاد و رفتارهای پرخطر جنسی از مهم ترین رفتارهای مخاطره آمیز هستند که فرد و جامعه را در معرض ابتلا به بیماری های عفونی خطرناک مانند ایدز و هپاتیت ویروسی قرار می دهد.

ایدز یک بحران بهداشتی ، اجتماعی و روانی ناشی از رفتارهای پرخطر است که نه تنها بزرگسالان بلکه کودکان و نوجوانان را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. به طوری که می توان گفت در حال احضر بیماری ایدز مشکل گروه جوانان است که 85 درصد این بیماران در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند. 50 درصد موارد جدید آلودگی به ویروس ایدز به سنین 24-10 سال اختصاص دارد و در هر دقیقه 5 جوان به این ویروس آلوده می شوند. بیماری ایدز چنان گسترش یافته است که در حال حاضر چهارمین قاتل و اولین عامل معلولیت زای جهان سوم است.

پیشگیری از عفونت های فوق که ناشی از رفتارهای پرخطر می باشد با افزایش شناخت و تغییر رفتار افراد در زمینه رفتارهای جنسی و تزریق داروها و اقدامات درمانی موثر امکان پذیر است. بر همین اساس امروزه بیشتر کوشش می شود در انتخاب روش صحیح مسائل جنسی و تزریق داروها اعمال نظر شود. با نگرش به افزایش رفتارهای پرخطر در نوجوانان و جوانان احساس می شود که همه کودکان و بزرگسالانی که به مدرسه می روند بایستی فرصتی جهت یادگیری مراقبت از خود در مقابل این بیماری داشته باشند.

انواع رفتارهای پرخطر

در گروه سنی کودکان و نوجوانان خطرات مختلفی هستند که به دلیل مقتضیات این سن و زمینه های خطرجویی ، هیجان طلبی و کنجکاوی به ویژه در بین نوجوانان آنها را تهدید می کند و می توان این خطرات را در گرایش به رفتارهای پرخطر تعبیر کرد که بعضی از آنها عبارتند از گرایش به مصرف دخانیات ، گرایش به سوء مصرف مواد ، گرایش به خشونت ، گرایش به سبک های زندگی نابهنجار و تأثیرپذیری از فضاهای مجازی وشبکه های اجتماعی.

جسور (Jessor) با ارائه اصطلاح سندروم رفتار مشکل ساز ، مقولات رفتارهای پرخطر را شامل سیگار کشیدن ، مصرف مواد مخدر ، الکل ، رانندگی خطرناک و فعالیت جنسی زودهنگام دانسته است.

به طور کلی رفتارهای پرخطر به دو گروه تقسیم می شوند :

گروه اول : رفتارهایی هستند که سلامت و بهزیستی خود فرد را به خطر می اندازند ، مثل مصرف مواد مخدر ، الکل ، سیگار و رفتارهای جنسی پرخطر و ناایمن.

گروه دوم : رفتارهایی هستند که سلامت و بهزیستی ساسرین را تهدید می کنند ، مثل دزدی ، پرخاشگری ، گریز از مدرسه و خانه.

برای مثال ، جوانان با مصرف الکل و مواد مخدر ، علاوه بر زیان های روانی ، جسمی و مالی به خود ، با بروز تصادفات ناشی از مصرف این مواد باعث مرگ میلیون ها انسان در سراسر جهان شده و هزینه های گزافی بر جوامع تحمیل می کنند.

علل گرایش به رفتارهای پر خطر

سوال این است که چه دلایل و زمینه هایی موجب گرایش کودکان و نوجوانان به رفتارهای پرخطر می شود که برخی از مهمترین آنها عبارتند از : فشار همسالان و یادگیری از آنها ، وجود زمینه های مخاطره آمیز در خانواده ، گرایش به کنجکاوی ، گرایش به تفریح و لذت ، یادگیری از رسانه و صنایع فرهنگی ، فشار ناشی از مشکلات مربوط به بهداشت روان و شکست های تحصیلی.