نقش کاردستی در تشکیل شخصیت دانش آموزان
بعضی از دانش آموزان در این دوره مدرسه دیگر کودکی نمی کنند ، چون پدرها و مادرها و حتی بعضی از معلمان اجازه نمی دهند آنها کودکی کنند. حتی طبیعت لذت بردن را از آنان دریغ می کنیم و اجازه نمی دهیم آنها روی برگ های پائیزی راه بروند و صدای خش خش برگ ها را بشنوند و یا در زیر باران لذت خیس شدن را تجربه کنند و افسوس…آدم ها با بالا رفتن سنشان بالغ نمی شوند ، باید احساس کنند و با تجربیاتشان بزرگ شوند.
همه هراس ها را باید از آنان گرفت و اجازه دهیم که بچه ها کارهای هنری انجام دهند ، چراکه انجام کارهای هنری مقدمه اندیشیدن برای بچه هاست و به ایده ها و کارهای دستی آنها باید احترام گذاشت و درس هنر در دوره ابتدایی برای دانش آموزان مجالی است برای تفکر ، و باید کلاس هنر با سایر کلاس ها متفاوت باشد و چه اشکالی دارد که دانش آموز بعضی از مواقع در ساعت هنر با خاک و گل بازی کند.
قوه خلاقه دانش آموزان
هدف این است که قوه خلاقه دانش آموزان را بیدار و شکوفا کنیم. این نوشتار از نم نمک درپی آن نیست که اعتبار و اهمیت درس هنر را در دوره ابتدایی یادآوری کند ، بلکه قصد دارد اولیا و معلمان را متوجه هنر و فواید کارهای دستی دانش آموزان کند و اگر معلمان و اولیای دانش آموزان به هنر کاردستی بهای لازم را دهند شاهد رشد و بالندگی و ظهور هزاران استعداد برجسته در رشته های گوناگون در کشورمان ، در آینده خواهیم بود.
پدرها و مادرها باید پیگیر درس هنر فرزندانشان باشند و بدانند بی توجهی اولیا و معلمان به درس هنر چه ضررهای جبران ناپذیری را به روح و روان و قوه خلاقیت آنها وارد می سازد.
برای تربیت شهروند سالم نیاز به انجام کارهای هنری از جمله موسیقی ، نقاشی ، کاردستی و… نیاز می باشد و هدف موزیسین و… نیست و هدف نهایی تربیت شخصیت سالم از جنبه های روحی و روانی می باشد و تربیت هنری یکی از رویکردهای درس هنر در دنیا می باشد و تربیت هنری یعنی :
- ایجاد فضایی که کودکان به دور از معیارها و چارچوب های بزرگسالان آزادانه تخیل و اندیشه کنند.
- حواس آنها تقویت شود و ظرفیت های نهفته هوش و تفکر آنها پرورش یابد و احساسات آنها توسعه پیدا کند.
قدرت پویایی و استدلال
پدرها و مادرها نیز با راهنمایی صحیح و اصولی می توانند قدرت پویایی و استدلال را ضمن انجام فعالیت های هنری در کودکان بیدار و بکار اندازند و معلمان نیز ساعت درس هنر را فدای دروس دیگری مانند ریاضی و… نکنند ، چراکه خواسته یا ناخواسته پرورش خلاقیت دانش آموزان را به خطر می اندازند.
پدرها و مادرها باید برای درس هنر برنامه های خاص داشته باشند و فقط به یک یا دو درس اهمیت ندهند. بچه ها دنیای هنر و کاردستی را دوست دارند ، پس انتظار به حقی است که بگذاریم دانش آموزان با ارائه و انجام کارهای دستی اعتماد به نفس پیدا کنند. بدون اغراق یکی از پرجاذبه ترین و موثرترین راه پرورش دانش آموزان ابتدایی استفاده از کارهای دستی است و بی اعتنایی به کاردستی در ساعت هنر دوره ابتدایی و حتی در خانه توسط معلم و اولیا» ، نادیده گرفتن اهداف تربیتی است.
فواید کاردستی برای دانش آموزان
کاردستی حس های پنج گانه را هماهنگ می کند و نوعی سلامت را برای فراگیران به وجود می آورد. هدف از آموزش در مدارس تربیت دینی ، اخلاقی ، اجتماعی و… است و شالوده اش استعداد و توانایی های انسان است تا فراگیر درست نبیند ، نشود ، احساس نکند ، عواطفش تلطیف نمی شود و اگر کنجکاوی اش برانگیخته نشود قدرت عقلانی اش به کار نمی افتد. رشد روزافزون علم و زیاد شدن اطلاعات و دانش های بشری سبب شده است تا اهداف آموزش وپرورش واقع بینانه تر شوند ، بسیاری از صاحبنظران علوم آموزشی معتقدند که بهتر است معلم در کلاس درس چگونه یاد گرفتن ، حل مسئله و خلاقیت را به دانش آموزان بیاموزند تا استعدادهایشان شکوفا شود و با نقاشی و کاردستی و دیگر هنرها می تواند آنها را در راه رسیدن به تقویت ذهنیشان یاری داد و حتی بر این باورند که بسیاری از دانش آموزان ناسازگار از طریق همکاری با همکلاسی ها در یک گروه هنری فکرشان را در جهت پیشرفت می توان تغییر داد.
اساس زندگی انسان و هر موجود زنده دیگر بر تغییر استوار گردیده است در تمام دوران زندگی این تحولات حاکم است و هر تغییری مقدمه ای برای رسیدن به تحولات مطلوب بالاتر است و ارکان و پایه های اصلی زندگی انسان بالغ بر چگونگی طی شدن در دوران کودکی بستگی دارد و در این دوره است که رفتار آنها بویژه رفتار ، شناختی ، عاطفی و اجتماعی در رابطه با والدین و اطرافیان و محیط ایجاد می شود. هر معلم و پدر و مادری که به امر مهم کاردستی در کلاس هنر و در خانه عنایت و توجه داشته باشند ذوق ، ابتکار و خلاقیت و شکوفایی استعدادها را برای دانش آموزان در جامعه اشاعه می دهد.
دانش آموز در ضمن انجام کارهای دستی یاد می گیرد چگونه خود را اداره کند و چگونه با دیگران ارتباط برقرار کند و چگونه راه حل ها را پیدا کند و هنگامی که به ساختن وسیله ای و یا تکمیل آن مشغول می شود در واقع حس مسئولیت و اعتماد به نفس او بیدار شده و پرورش می یابد. کاردستی نوعی بازی فکری برای دانش آموز به حساب می آید و بوسیله آن می اندیشد و باید به او فرصت و اجازه لازم را داد تا قوه خلاقیت خود را از بند آزاد و بکار اندازد و اگر برای بیان اندیشه اش آزاد باشد راه ترقی و پیشرفت طبیعی او باز می ماند و به آسانی می تواند رشد ذهنی خود را بارور کند.
انجام کاردستی توسط دانش آموزان به عقیده اکثر کارشناسان امر آموزش و روانشناسان ، تمام حواس ها را به توازن و هماهنگی می رساند و کودک را تحریک می کند تا اعضای مختلف بدن به کار بیفتد تا موجب رشد و شکوفایی استعدادهایش گردد.
در انجام هنر کاردستی شناخت دانش آموز از محیط و چیزهای پیرامونش بیشتر می شود. یادمان باشد منظور از انجام کارهای دستی تربیت متخصص نیست ، بلکه هدف اصلی ، بهتر آموختن ، تقویت توانایی و شکوفایی استعدادهای گوناگون و کمک به تربیت اجتماعی دانش آموز است.
به وسیله کاردستی دانش آموزان احتیاجات روانی و امیال خود را ارضا» می کنند و قادرند نقشه هایی برای حل مسائل خود طرح نمایند و حتی مقررات اخلاقی و اجتماعی را ضمن کار گروهی یاد می گیرند و درست و نادرست را نیز تجربه می کنند و دقت و تصور در آنان تقویت می شود. امروزه در اکثر کشورهای پیشرفته در سال های آغازین مدرسه و حتی قبل از مدرسه به کار عملی کاردستی اهمیت زیادی می دهند تا آنجایی که کودکان پس از گذشت چند سال از تحصیلشان دست به ابتکارات جالبی می زنند.
کودکان در سال های آغازین تحصیل از طریق به کارگیری حواس و کاربرد استعدادها مانند کاردستی و دیگر هنرها با طبیعت و زندگی آشنا می شوند و راه برخورد با مشکلات را درمی یابند و با واقعیتی آشنا می شوند که در زندگی دچار مشکل و مسائلی می شوند که باید برای آنها با قدرت اندیشه و تعقل راه حل هایی پیدا کند. بنابراین در این دوره از زندگی آنان نقش معلمان و اولیا» مشخص می شود و مربیان آگاه و روشن بین می توانند تعلیم نقاشی و کاردستی را آن چنان آموزش و یا هدایت نمایند که کودکان فقط تماشاگر نباشند ، بلکه آنان در ساختن وسایل و ابزار و اسباب بازی ها دخیل باشند و کاربردها و فایده های آنها را درک کنند.
اولیا و معلمان نباید شک کنند که کارهای دستی در دوره تحصیل برای سرگرمی و وقت گذرانی نیست ، بلکه وسیله ای برای فراگیران است تا به کمک آن نقش واقعی خود را در جهان یافته و شخصیت خود را نیز پرورش دهند و از همین رو انجام کارهای دستی یکی از بهترین ابزار تربیت شناخته شده است ، چون بازی های ذهنی آرام ، کاردستی و نقاشی و… به طور کلی فعالیت هایی هستند که با دستکاری کودک توام است و تجارب تربیتی گرانبهایی را برای کودکان به وجود می آورد ، زیرا در موقع ساختن کاردستی به آنها اجازه داده می شود که بیندیشند ، ببینند ، دست بزنند ، عمل کنند و… آن وقت است که اتفاق تازه ای رخ خواهد داد و دانش آموز نیز به غنای فکری و عاطفی خواهد رسید و محرومیت دانش آموز از محرک کاردستی قابل جبران نیست و در دوره های بعدی رشد باعث اخلال می شود و اگر برنامه های آموزشی در ساعت هنر متناسب با سن کودک باشد بسیاری از مشکلات را حل می نماید و نشاط و شادابی و رضایت خاطر او را موجب می شود و دانش آموزان دوره ابتدایی فعال ، پرانرژی و علاقمند به کارهای دستی و کنجکاو هستند و به پرسش در محیط و افراد و چیزهای موجود می پردازند ، چرا که آماده و علاقمند به یادگیری هستند.
گفتیم که هنر کاردستی به تقویت حواس پنج گانه کمک شایانی می کند و چون حواس تنها وسیله ارتباطی مستقیم فرد با عالم خارج است اهمیت و ارزش حواس و همین طور نقش محرک هایی مانند کارهای دستی که می توانند حواس ما را ورزیده کنند را نمی توان منکر شد. کاردستی در به کارگیری عضلات و حواس مختلف کودکان و در نتیجه به وجود آوردن شناخت وافزایش دادن مهارت های جسمی ، حسی و روانی و ذهنی آنها بیش از پیش روشن و مشخص می شود.
نقش معلم و اولیا
معلمان باید در برانگیختن خلاقیت در کودکان تلاش بیشتری کنند و در این راه اولیا نیز باید پیگیر هنر کاردستی توسط دانش آموزان باشند تا کودکانی سالم با اندیشه های پربار و خلاق تر تربیت شود. زنگ هنر را باید به زنگ آزادی عمل تبدیل کرد تا فراگیران بتوانند مستقل فکر کنند و به آن عمل نمایند و ذوق معلم و حتی اولیا» در تحریک پذیری دانش آموزان خیلی مهم است. در عرصه کارهای دستی بیش از آن که نتیجه و محصول کار جالب باشد ، اجرای آن اهمیت دارد ، چون کودک احساس می کند کاری مربوط به خودش را انجام می دهد و به قدرت و توانایی خودش پی خواهد برد و محفوظش می دارد. بگذاریم ابتدا امنیت روحی روانی در کلاس حاکم باشد و به آنان فرصت زندگی کردن بدهیم و بگذاریم خیال و اندیشه و خلاقیت بچه ها بی هیچ محدودیتی بتازد.
ساختن با گل و شکل سازی با مقوا ، کاغذهای رنگی ، چسب و… ساختن با چوب و حتی چیزهای دور ریختنی برای فراگیران لذت بخش است. تهیه کاردستی با گل از کارهای مورد علاقه کودکان است و هر دانش آموز در هر سنی نمونه سازی با گل را دوست دارند و در کار با گل چون امکان کپی برداری از اشیا کمتر وجود دارد ، قوه خلاقیت کودک را به کار می اندازد ، شناسایی کودک به اشکال ساخته شده افزایش می یابد ، ارزش آن را درک می کند و نوعی پرسش گری برایش به وجود می آورد. می توان از مواد و مصالح دیگری نظیر چوب و… برای بچه ها موقعیت های نشاط آور ایجاد کرد.
با مقوا ، کاغذهای رنگی و چسب و قیچی و حتی چیزهای مستعمل و بی استفاده کارهای دستی لذت بخشی تهیه کرد ، چرا که بریدن کاغذ با قیچی و چسباندن آنها به هم هماهنگی دست ها و چشم ها را موجب می شود و دقت را نیز افزایش می دهد. اولیا با مهیا کردن وسایل کاردستی و معلمین با هدایت خلاقانه خود ، دانش آموزان را جهت تجربیات تازه پرورش دهند. ساخت کارهای دستی را جزئی از زندگی کودکان قرار دهند و کمک اولیا و مربیان باید به موقع احتیاج باشد و اگر احتیاج حقیقی باشد راهنمایی صورت پذیرد و در صورت اشتباه از طرف دانش آموز ، آنان را راهنمایی و تشویق کنید ، چون موارد گفته شده سبب افزایش علاقه و انگیزه برای انجام کارهای دستی می شود.
ایجاد نمایشگاه از کارهای دستی آنان در مدرسه و…باعث پیشرفت فراگیران در تمام زمینه ها و بالاخص به دست آوردن استقلال فکری و امنیت روانی و اعتماد به نفس می شود و نیز بزرگی را از کودکی می آموزند. انتظار می رود که اولیا و مربیان با همدیگر در جهت رشد دانش آموزانمان در انجام کارهای دستی در خانه و زنگ هنر در مدارس ابتدایی آنها را خلاقانه پرورش دهیم برای ایرانی آباد و خلاق.
