بایدها و نبایدهای رفتار با کودک

بایدها و نبایدهای رفتار با کودک

رفتار با کودک در هر دوره سنی با حساسیت های خاصی همراه است. بسیاری از والدین در جلسات مشاوره خانواده از نگرانی هایشان در مورد چگونگی رفتار با فرزند صحبت می کنند و در مورد روش های درست تربیتی سوال می پرسند. چرا که تربیت کودک امری ساده و راحت نیست. والدین در برابر بسیاری از رفتارهای کودک نظیر شیطنت ، پرخاشگری ، دروغ گویی و ... نمی دانند باید چه واکنشی از خود نشان دهند.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

رفتار با کودک

چگونگی رفتار با فرزندان از مسائل حیاتی هر پدر و مادری است. والدین می توانند از طریق مطالعه و یا مشورت با روانشناس متخصص مهارت رفتار با کودکان را کسب کنند. برای آنکه بتوانید بهترین رفتار را با کودکتان داشته باشید باید نسبت به تغییرات زیستی ، شناختی ، اجتماعی و رشد روانی و عاطفی فرزندتان در هر دوره سنی آگاهی داشته باشید. به این ترتیب می توانید با کسب شناخت از نیازهای کودک مناسب ترین شیوه رفتاری را در پیش بگیرید.

در ادامه این مطلب از نم نمک با توجه به نیازها و تغییرات کودک در ابعاد مختلف به ارائه مهمترین نکات تربیتی پرداخته ایم.

تربیت کودک 2 تا 3 سال

توجه داشته باشید که همواره در کنار نیازهای جسمانی به نیازهای عاطفی کودک خود نیز اهمیت دهید. نقش مادر در تربیت فرزندان در این مراحل برجسته تر از دیگران است. فرزند شما در این دوره سنی از لحاظ عاطفی و هیجانی به مراقبت ویژه ای نیاز دارد. شاید برای شما باورنکردنی باشد اما دریافت محبت و مراقبت هیجانی از جانب والدین بر میزان ترشح هورمون رشد و یا ابتلا به اختلالات سازگاری در دوران بعدی زندگی تأثیر می گذارد. در نتیجه تلاش کنید تا سطح متعادلی از محبت و توجه را برای فرزندتان فراهم کنید.

مهم ترین مسئله ای که از نظر روان شناختی در سنین 2 تا 3 سال رخ می دهد پرداختن به استقلال کودکان است. به همین خاطر ممکن است برای انجام هر کاری مانع شما شود و بخواهد خودش آن کار را انجام دهد. لازم است تا زمانی که انجام کارها خطری برای سلامت کودک ایجاد نمی کند به او این فرصت را بدهید تا استقلال در انجام امور را تجربه کند.

این کار شما به رشد روان شناختی و اجتماعی کودکتان کمک خواهد کرد. در حالی که مقاومت بیش از حد شما در برابر کودک در این سن ممکن است منجر به لج بازی شدید و پرخاشگری کودکان شود یا نیاز به استقلال را در آن ها سرکوب کند. هم چنین این مسئله را در نظر بگیرید که فرزندتان هنوز به مهارت های حرکتی کافی دست پیدا نکرده پس ممکن است که در انجام کارها اشتباه کند. در برابر این اشتباهات تلاش کنید که صبور باشید و کودک را سرزنش یا تحقیر نکنید. ایجاد احساس شرمندگی و تحقیر شدن در کودکی می تواند در دوره های بعدی رشد کودک اختلال ایجاد کرده و به سلامت هیجانی او آسیب بزند.

وقایع مهم تا قبل از 4 سالگی

در این دوره دو رویداد حساس از پوشک گرفتن و قطع استفاده از پستانک وجود دارد. این دو معمولاً تا قبل از 4 سال و در دوره 2 تا 3 سال انجام می شوند. متخصصان به طور کلی در مورد این دو رویداد معتقدند که نباید فشار زیادی به کودک وارد شود و قبل از انجام آن ها باید تلاش کنید تا از طریق گفت و گوهای صمیمانه علت از پوشک گرفتن و از پستانک گرفتن را برای کودکتان توضیح دهید؛ بخصوص هنگامی که می خواهید فرزندتان را از شیر یا پستانک بگیرید باید بسیار تلاش کنید تا رابطه عاطفی صمیمانه تان را با او حفظ کنید. چرا که نبود حمایت عاطفی می تواند گذر از این مرحله را برای کودک دشوار کند و موجب اختلالات رفتاری کودکان شود.

در واقع ایجاد آمادگی در کودک اصل اساسی در این دوران است که حتماً باید مورد توجه قرار بگیرد. برخی از دانشمندان نظیر فروید معتقدند فشار زیاد والدین هنگام از پوشک گرفتن کودک در روند رشدی او اختلال ایجاد می کند و در آینده خود را به صورت وسواس فکری عملی و حساسیت بیش از حد به نظم و پاکیزگی و یا شلختگی و بی نظمی آشکار می کند.

رفتار با کودک 4 تا 6 سال (سنین پیش دبستانی)

از اینجا باید به رشد شناختی کودک توجه شود. در این دوران بازی کودکان بسیار اهمیت دارد. در واقع بازی به رشد شناختی ، اجتماعی و روانی کودک کمک بسیاری می کند. برای آموزش اصول اخلاقی ، رشد زبان و بهبود مهارت های اجتماعی می توانید از بازی کردن کمک بگیرید. در این دوران کودکان خلاق تر می شوند و دست به ابتکار عمل های بیشتری می زنند. به همین جهت شما در این سنین می توانید به میزان بسیار زیادی بر پرورش تفکر خلاق در فرزندتان تأثیر بگذارید. انجام فعالیت های هنری نظیر نقاشی همراه با کودک کمک بسیاری در این زمینه به شما خواهد کرد. هم چنین با رشد هوش هیجانی در سنین 3 تا 6 سال ، دلبندتان به فهم بیشتری از احساسات دیگران می رسد.

این امر به پرورش و افزایش مسئولیت پذیری کودکان کمک بسیاری خواهد کرد. البته توجه داشته باشید که برای ایجاد و تقویت مسئولیت پذیری در فرزندتان هرگز او را به خاطر اشتباهاتش سرزنش نکنید. بلکه تنها می توانید به او نشان دهید که رفتارش چه تأثیری بر دیگران می گذارد. سرزنش و شرمنده کردن کودک منجر به ایجاد احساس گناه زیادی در او می شود که می تواند در آینده نیز بر سلامت روان فرد تأثیر منفی بگذارد.

رفتار با فرزند 7 تا 11 سال

به مدرسه رفتن معمولاً کودک و والدین او را وارد دنیای جدیدی می کند. در این زمان فرزند شما با ارزش های اجتماعی روبه رو می شود و باید بتواند توانایی های لازم را برای خوب عمل کردن در جمع به دست بیاورد. عزت نفس او در حال شکل گیری است و نحوه رفتار شما در جمع بسیار می تواند بر روحیه و تقویت عزت نفس کودکان تأثیر گذار باشد.

در حقیقت اگر والدین رفتارهایی نظیر مقایسه کردن کودک با سایر همسالان ، سرزنش کردن و تحقیر کودک را پیش بگیرند نه تنها باعث پیشرفت او در مدرسه و روابط اجتماعی نمی شوند ، بلکه احساس بی کفایتی را در کودک پرورش خواهند داد. این احساس بی کفایتی همراه با عزت نفس پایین ورود به دنیای نوجوانی را برای فرزندتان بسیار دشوار خواهد کرد. هم چنین در دوران بعدی زندگی نیز او را با افزایش خطر ابتلا به اختلالاتی نظیر فوبیای اجتماعی و اضطراب اجتماعی کودکان رو به رو خواهد کرد.

نکات کلی برای تربیت کودک

علاوه بر نکات اختصاصی که در هر مرحله سنی باید به آنها توجه کنید در نظر گرفتن برخی توصیه های عمومی برای رفتار با کودکان در همه سنین اهمیت دارد. از جمله مهم ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد.

1- به جای تنبیه به تشویق و تقویت توجه کنید

روانشناسان کودک بر این باورند که در تربیت و شکل دهی رفتارهای کودک هیچ چیز به اندازه تشویق و تقویت احساسات مثبت و رفتارهای صحیح تاثیرگذار نخواهد بود. شما برای اینکه یک رفتار را تقویت کنید لازم نیست حتما برای فرزندتان جایزه بخرید گاهی اوقات یک در آغوش کشیدن ساده ، لبخند زدن و گفتن جملاتی نظیر آفرین می توانند تاثیرات شگفت انگیزی داشته باشند. علت تاکید روانشناسان روی تقویت رفتار این است که در این جا شما به کودک می آموزید که شیوه صحیح رفتار کردن چیست. اما در تنبیه فرزندتان فقط در مورد اینکه چه کاری را نباید انجام دهد اطلاعات دریافت می کند و در مقابل گزینه جایگزین را فرانمی گیرد.

2- با کودکان گفت وگو کنید

بسیار اهمیت دارد که زمان هایی را برای حرف زدن با کودک اختصاص دهید و به فرزندتان نشان دهید برای گفته هایش ارزش قائل هستید. در زمان گفت و گو با کودک به او فرصت دهید تا آزادانه افکار و احساساتش را با شما در میان بگذارد. این کار از بروز بسیاری از نگرانی ها و اضطراب های مرتبط با دوران کودکی پیشگیری می کند.

بچه ها در سنین ابتدایی درک کمی از مقتضیات محیط دارند. در نتیجه واقع بینی پایین تری دارند و ممکن است از شما درخواست های نامعقولی داشته باشند. در این شرایط لازم است که روش های صحیح نه گفتن به کودک را بیاموزید و بتوانید به درستی با فرزندتان مخالفت نمایید. تلاش برای توضیح رفتارتان به زبان کودکانه ، استفاده از لحن و کلمات مناسب و ایجاد حق انتخاب های دیگر برای فرزندتان از جمله روش هایی است که در این زمینه می تواند به شما کمک نماید.

3- اقتدار و صمیمیت را در کنار هم داشته باشید

برای رفتار با کودک بسیار اهمیت دارد که بتوانید صمیمیت و اقتدار را با یکدیگر ادغام کرده و هیچ کدام را قربانی دیگری نکنید. برای مثال برخی پدر و مادرها به خاطر اینکه می خواهند دوست و یار فرزند خود باشند از اقتدار خود کم می کنند و همین امر باعث می شود کودک اصول خودانضباطی را یاد نگیرد. در این شرایط بروز مشکلاتی نظیر لوس شدن کودک ، بروز رفتارهایی نظیر گریه های بی دلیل و شکل گیری توقعات بیش از حد از والدین اجتناب ناپذیر هستند.

در مقابل برخی والدین برای ایجاد انضباط کافی روش مستبدانه ای را در پیش می گیرند و نمی توانند هم زمان رابطه ای صمیمانه با فرزند خود داشته باشند. این شرایط نیز نیاز به آزادی فرزندان در خانواده را مختل کرده و می تواند زمینه ساز بروز اضطراب های گوناگون یا کاهش اعتماد به نفس شود. در نتیجه بسیار اهمیت دارد که بتوانید به نوعی تعادل در این دو جنبه دست پیدا کنید و در کنار اینکه یک دوست صمیمی برای فرزند خود هستید همواره نقش یک راهنما را نیز برای او داشته باشید.

4- الگوی مناسبی باشید

توجه داشته باشید که فرزندان شما در دوران کودکی بیش از هرچیزی از طریق مشاهده کردن و الگوسازی ، اصول رفتاری را یاد می گیرند. در نتیجه تقلید کودکان و نوزادان مرحله مهمی از رشد شناختی آن ها محسوب می شود. اگر می خواهید ویژگی خاصی را در آن ها پرورش دهید پیش از هرچیز تلاش کنید خودتان آن را رعایت کنید. برای مثال اگر می خواهید کودک به راستگویی پایبند باشد لازم است خودتان در رابطه با او تمرین صداقت کنید. هیچ چیز به اندازه داشتن الگوی سالم نمی تواند رفتار فرزندتان را تحت تاثیر قرار دهد. گاهی والدین مجبور هستند.

5- مسئولیت پذیری را از همان ابتدای کودکی آموزش دهید

لازم است به فرزندتان نشان دهید که هرکس در برابر رفتارهای خود مسئول است و به همین خاطر همه ما وظیفه داریم برخوردهای درستی را از خود نشان دهیم. این گفته ها به کودک می آموزد که در تعاملات گوناگون دیگران را نیز در نظر بگیرد و بدرفتاری و بی ادبی کم تری از خود نشان دهد.

نمونه های رفتار بد کودکان و نحوه برخورد با آن

بی احترامی به دیگران

بی احترامی به دیگران رفتاری است که گاهی در همه کودکان بروز می کند و مهم است که شما به سرعت ، اما با روشی نرم با آن برخورد کنید. نادیده گرفتن این رفتار باعث می شود کودک برای انجام آن بی احترامی تا زمانی که توجه شما را جلب کند ، تشویق شود. اولین کاری که باید انجام دهید ، این است که علت بی احترامی کودکان به دیگران را بیابید. در مرحله بعد می توانید با توضیح علت اشتباه بودن رفتارش را به او بیاموزید تا آرام و ساکت بماند و در هر شرایطی برای گرفتن بهترین نتایج ، به دیگران احترام بگذارد.

دروغ گفتن

دروغ گفتن تقریباً در زندگی بیشتر کودکان به طور حتم اتفاق می افتد ، زیرا کودکان با این رفتار محدودیت های خودشان و کار هایی را که می توانند و نمی توانند انجام بدهند ، می سنجند. با این حال مهم است که شما با آرامش و احترام به این رفتار کودک تان بپردازید. کاری که می توانید انجام دهید ، این است که اهمیت صادق بودن و نقش اعتماد دیگران به ما در برقراری ارتباط مناسب با آن ها را به فرزندتان بیاموزید. درعین حال به تنبیه مناسبی فکر کنید تا به فرزندتان بیاموزید که دروغ گویی غیرقابل قبول است.

بی ادبی

آموختن آداب رفتار با دیگران ممکن است کار زمان بری باشد؛ بنابراین مطمئن شوید که برای آموختن این آداب به فرزندتان ، فشار زیادی به او وارد نمی کنید. وقتی رفتار بی ادبانه ای از کودک تان مشاهده کردید ، به جای عصبانی شدن ، به آرامی اهمیت احترام به دیگران را یادآور شوید و به او بفهمانید که باید همان طوری با دیگران رفتار کند که دوست دارد دیگران با او رفتار کنند.

بی اعتنایی به کار های بد دیگر کودکان

اگر کودک شما در محیط مدرسه یا خانه به رفتار های بد کودکان همبازی خود به عنوان مثال قلدری کردن آن ها بی توجه است ، بهتر است شما بی توجهی کودک تان به این رفتار بد را نادیده نگیرید. در این حالت سعی کنید موقعیت را ارزیابی کنید و با همراهی فرزندتان راه حل مناسبی بیابید برای موقعیتی که کودک در آن درگیر است. به فرزندتان کمک کنید درک کند که چرا رفتار آن کودکان اشتباه است و چطور باید با آن برخورد شود.

دزدی

برداشتن وسایل دیگران یک مشکل کاملا رایج است که برای بسیاری از کودکان پیش می آید. مهم این است که هرچه سریع تر به آن رسیدگی کنید ، زیرا این رفتار می تواند به یک عادت تبدیل شود. برای مقابله با این مشکل ، باید مطمئن شوید که می توانید آرامش تان را حفظ کنید تا کودک پیام شما را دریافت کند ، نه این که صحبت های شما باعث ایجاد مشاجره با او شود. به فرزندتان بیاموزید که برای داشتن چیزی باید هزینه آن را پرداخت کند ، چیز هایی را که بدون اجازه دیگران برداشته است به آن ها برگرداند و از آن ها عذرخواهی کند.

رقابت بیش از حد با خواهر و برادر

اگر دو یا چند فرزند دارید ، رقابت بین آن ها می تواند نشان دهنده یک مشکل باشد. بیشتر اوقات رقابت میان فرزندان از احساس حسادت ناشی می شود. راه حل مشکل این است که اطمینان حاصل کنید برای هر دو فرزند به اندازه مساوی وقت صرف می کنید و با هر دوی آن ها رفتار یکسانی دارید. درباره مشکلات فردی شان با آن ها صحبت و کاری کنید که بفهمند جایگاه برابری نزد شما دارند.

بد زبانی

استفاده از کلمات نامناسب و زبان توهین آمیز اغلب از طریق والدین به فرزندان منتقل می شود ، گاهی حتی بدون این که خودشان متوجه باشند. در واقع کودکان رفتارهای پدر و مادر را به طور ناخودآگاه درونی می کنند. نادیده گرفتن این رفتار در کودکان با سنین بالاتر از 5 تا 6 سال می تواند باعث تثبیت آن در کودک شود. ساده ترین راه حل برای پیشگیری ، اجتناب از به کار بردن زبان توهین آمیز در مقابل فرزندان است. همچنین باید به آن ها فهماند که این الفاظ ، عبارت های مناسبی نیستند و نباید از آن ها استفاده کنند. اگر با وجود تذکرات ، کودک رفتار خود را تکرار کرد باید از روش های تنبیهی از قبیل محروم ساختن او از برخی امتیازات استفاده کرد.

رفتار خشونت آمیز و پرخاشگرانه

عصبانیت یک احساس طبیعی است که هر انسانی در زندگی خود آن را تجربه می کند ، اما اگر این احساس تبدیل به یک رفتار پرخاشگرانه شود ، می تواند نشان دهنده چندین مشکل باشد. پرخاشگری رفتاری است که معمولا آموخته می شود؛ بنابراین باید بفهمید کودک تان آن را از کجا آموخته است و شما چگونه می توانید این رفتار را در او به حداقل برسانید. آرامش تان را حفظ کنید و برای کودک توضیح بدهید که او هم می تواند در هر شرایطی با آرامش رفتار کند.