آیا مریخ قابل سکونت است؟

آیا مریخ قابل سکونت است؟

اسکان بشر در مریخ یا مستعمره سازی مریخ ، طرح و پیشنهادی است برای ساخت کوچ نشین های دائمی انسانی بر روی سطح مریخ یا ارسال ربات ها برای اکتشاف و بهره برداری از منابع طبیعی مریخ. این طرح دست مایه گمانه زنی ها و مطالعات جدی بوده است زیرا شرایط سطحی این سیاره و وجود آب در آن باعث شده تا بتوان آن را قابل زیست ترین مکان خارج از کره زمین در منظومه خورشیدی دانست.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

کره ماه ، به عنوان نخستین مکان برای شهرک سازی برون زمینی انسان ها پیشنهاد شده اما ماه دارای اتمسفر نیست در حالی که مریخ با اتمسفر رقیقی که دارد امکان بیشتری برای میزبانی از انسان و دیگر گونه های زیست آلی را فراهم می کند.

هم کره ماه و هم مریخ به عنوان سکونت گاه های بالقوه برای انسان ها پرهزینه هستند و مخاطراتی چون فرود در مناطق با جاذبه سنگین ، معروف به چاه گرانشی ، را هم در خود دارند. به این خاطر معدن کاری در سیارک ها نیز به عنوان گزینه دیگری برای گسترش انسان در محدوده فرازمینی مطرح شده اند.

سکونت گاه یخی در مریخ

همانندی ها با زمین

کره زمین از نظر ترکیب بدنه ، اندازه و گرانش (جاذبه) سطح با سیاره ناهید (زهره) همانندی های زیادی دارد اما مشابهت ها با مریخ برای سکونت گزیدن انسان ها مناسب تر به نظر می آیند. این مشابهت ها عبارتند از :

• روز مریخی (معروف به هور) بسیار با روز زمینی نزدیک است. یک روز که بر مبنای خورشید محاسبه شده باشد در کره مریخ 24 ساعت و 39 دقیقه و 35٫3244 ثانیه است.
• پهناوری رویه کره مریخ فقط 28٫4 درصد از مساحت رویه کره زمین کمتر است و مقدار خشکی های زمین فقط کمی بیش از سطح مریخ است. شعاع مریخ نصف زمین و جرم آن یک دهم زمین است.
• انحراف محوری مریخ 25٫19 درجه و انحراف محوری زمین 23٫44 درجه است. در نتیجه بهرام هم مانند زمین فصل دارد ، البته فصل های مریخ دوبرابر فصول زمین به درازا می کشند زیرا هر سال مریخ 1٫88 برابر سال زمین است. قطب شمال مریخ هم اینک به سوی صورت فلکی ماکیان (دجاجه) اشاره می کند و نه به خرس کوچک.
• مریخ جو دارد. با وجود رقیق بودن (0٫7 جو زمین) این جو در برابر پرتوافکندن های خورشیدی و کیهانی مقداری حفاظت فراهم می کند. از وجود این جو هم چنین می توان برای ترمز هوایی فضاپیماهای واردشونده به مریخ استفاده کرد که این کار پیش از این بارها انجام شده است.
• مشاهدات اخیر فضاگردهای ناسا وجود آب در کره بهرام را تأیید کرده است. از قرار معلوم ، مریخ مقادیر قابل توجهی از تمامی عناصر لازم برای نگهداری از زیست ، از نوع زمینی اش ، را داراست.

یک هنر مفهوم از یک گلخانه در سطح مریخ

ناهمانندی ها با کره زمین

• گرانش سطحی بهرام 38 درصد زمین است. اینکه آیا این میزان کم وزنی برای انسان ها مشکل تندرستی ایجاد می کند هنوز کاملاً مشخص نیست.
• مریخ بسیار سردتر از زمین است و میانگین دمای سطح آن منفی 63 درجه است و حداقل دمای سطح این کره به 140 درجه زیر صفر هم می رسد. پایین ترین دمایی که تاکنون بر سطح کره زمین ثبت شده 89٫2 درجه زیر صفر است که مربوط به جنوبگان می باشد.
• آب های موجود در مریخ در حالت مایع و آماده مصرف نیستند.
• از آنجا که بهرام نسبت به خورشید دورتر از زمین است میزان انرژی خورشیدی که به جو بالایی آن می رسد کمتر از نصف آن مقدار است که به زمین یا ماه می رسد. البته انرژی خورشیدی دریافتی از سوی مریخ با یک جو غلیظ هم چون جو کره زمین روبه رو نمی شود.
• برون مرکزیت مدار مریخ بیشتر از زمین است که این باعث نوسانات بیشتر در وضعیت دما و تغییرات ثابت خورشیدی می شود.
• فشار جو مریخ 6 میلی بار است که بسیار کمتر از حد آرمسترانگ می باشد. حد آرمسترانگ حد فشاری است که انسان در آن می تواند بدون پوشیدن لباس های ضدفشار دوام بیاورد. از آنجا که زمینی سازی مریخ به این زودی ها انجام پذیر نیست زیستگاه هایی که در مریخ ساخته می شوند بایستی مانند فضاپیماها مخزن های تحت فشار داشته باشند تا از درهم فروشکستن انسان ها و تجهیزات جلوگیری کنند.
• بخش اعظم جو کره بهرام از دی اکسید کربن تشکیل شده است. از این رو حتی با کم کردن فشار جوی ، فشار نسبی دی اکسید کربن در سطح مریخ هم چنان 15 برابر بیشتر از این مقدار بر سطح زمین می ماند. مریخ همین طور مقادیر زیادی منواکسید کربن دارد. مغناط کره آن هم بسیار ضعیف است و در زمینه پس راندن بادهای خورشیدی چندان کارآمد نیست.

یک مریخ نورد سیار که می تواند به عنوان سکونت گاه مریخی (EN) استفاده شود

سکونت پذیری

شرایط سکونت پذیری انسان بر سطح بهرام از تمامی دیگر سیاره ها و هم چنین از ماه مناسب تر است. برای نمونه بر سطح سیاره تیر (عطارد) نوسانات گرما و سرمای بسیار سختی وجود دارد ، سطح ناهید (زهره) به مانند تنوری داغ است ، و سیاره های مرزهای بیرونی سامانه خورشیدی و ماه های آن ها نیز در شرایط یخبندان شدید به سر می برند.

خارج از کره زمین ، تنها بر فراز ابرهای پیرامون کره ناهید است که دانشمندان تاکنون مکانی سکونت پذیرتر از مریخ برای انسان یافته اند. از سوی دیگر برخی شرایط طبیعی آب وهوایی در برخی نقاط زمین با شرایط مریخ همسان است. در ماه مه 1961 افرادی با بالن هوایی به بالاترین مکانی که انسان با بالن صعود کرده یعنی 34٬668 متر صعود کردند و فشار هوایی که در آن ارتفاع ثبت شد در حدود همان فشار هوایی موجود بر سطح مریخ است. سرمای شدید حاکم بر مناطق قطبی زمین نیز در همان محدوده دماهای شدید در مریخ قرار دارند.

یخ های قطبی مریخ در این تصویر دیده می شود

زمینی سازی

به آماده کردن یک جرم آسمانی به سبک کره زمین برای زندگی انسان ، زمینی سازی می گویند. طرح هایی وجود دارد که روند و فرایند تغییر درازمدت محیط سیارات ، ماه ها و دیگر اجرام فضایی را پیشنهاد می کند به صورتی که جو و خاک آن اجرام به صورتی درآیند تا سازگار با سکونت گاه های بشری گردند.

پژوهشگران مختلف ، زمینی سازی مریخ را امکان پذیر می دانند و آن را شامل سه فرایند اصلی در نظر می گیرند : ایجاد جو ، گرم نگه داشتن جو ، و جلوگیری از از دست رفتن جو و نشت آن به فضای بیرونی.

عکس سیاره مریخ یا بهرام

تابش ها

مریخ میدان مغناطیسی قابل مقایسه با میدان مغناطیسی زمین ندارد. این امر به اضافه رقیق بودن جو ، باعث می شود که مقادیر بزرگی از پرتوهای یونساز به سطح مریخ برسند.

فضاپیمای اودیسه مریخ دستگاهی به نام «آزمون محیط تابشی مریخ» (MARIE) را با خود همراه برد تا میزان خطرات تابشی برای انسان در بهرام را اندازه گیری کند. یافته های این دستگاه نشان داد که سطح تشعشعات در مدار مریخ 2٫5 برابر بیشتر از تشعشعات موجود در ایستگاه فضایی بین المللی است. میانگین دزهای تابش در حدود 22 میلی راد در روز (220 میکروگری در روز یا 0٫08گری در سال) اندازه گیری شد. سه سال قرار گرفتن در معرض چنین تابشی کافی است تا آثار آن در بدن انسان از مرز امن که هم اینک توسط ناسا تعیین شده رد شود. البته این اندازه ها مربوط به مدار مریخ است و میزان تابش ها در سطح این کره احتمالاً بسیار کمتر از این میزان است و بسته به ارتفاع و شدت میدان مغناطیسی از نقطه به نقطه متفاوت است. توفان های پروتونی خورشیدی که گهگاه زبانه می کشند دزهای بسیار بیشتری از این میزان تولید می کنند.

ناسا در سال 2003 در مرکز فضایی جانسون واقع در آزمایشگاه ملی بروکهیون آزمایش هایی را با استفاده از شبیه سازی تابش های فضایی به وسیله شتاب دهنده ذره ای انجام داد. این آزمایش ها نشان داد که قرار گرفتن مزمن انسان در معرض مقدار پرتوهای یادشده شاید چندان هم که فکر می شد زیانمند نباشد و بدن در این شرایط به نوعی تعادل و هم ترازمانی تابشی دست یابد.

شهاب سنگ آهن-نیکل بر سطح مریخ

نقل و انتقال

سفرهای میان سیاره ای

مریخ 230 میلیون کیلومتر با زمین فاصله دارد و سفر به آن هفت تا هشت ماه طول می کشد (بسته به موقعیت دو سیاره). فضانوردان این مدت را در فضایی بسیار تنگ (بسیار کوچک تر از اقامتگاهشان در مریخ) می گذرانند. دوش گرفتن هنگام سفر انجام نخواهد شد و استحمام با حوله خیس است. غذا هم کنسروی یا منجمد خواهد بود. مسافران مریخ برای جلوگیری از تحلیل رفتن ماهیچه ها باید روزی سه ساعت نرمش کنند و در صورتی که با طوفان خورشیدی مواجه شوند ، باید تا چند روز را در محفظه ای حتی کوچک تر در قسمت بیشتر حفاظت شده موشک بگذرانند.

انرژی بر واحد جرم (دلتا وی) که برای رفتن از زمین به مریخ لازم است از همه سیاره های دیگر ، به جز ناهید (زهره) ، کمتر است. با استفاده از مدار ترابرد هوهمان سفر به مریخ حدود 9 ماه به درازا می کشد. مسیرهای دیگر سفر نیز که کوتاه تر هستند و سفر به بهرام را طی شش یا هفت ماه امکان پذیر می کنند نیز وجود دارند اما میزان سوخت و انرژی مورد نیاز پیمودن این مسیرها به مراتب بیشتر از مدار هوهمان است. این مسیرهای میان بُر هم اینک مسیر استاندارد سفر ماموریت های رباتی از زمین به بهرام است.

سفرهای کوتاه تر از شش ماه به مریخ نیازمند تغییر سرعت های بیشتر و در نتیجه سوخت بسیار بیشتر هستند که میزان سوخت مورد نیاز به تناسب کاهش مدت سفر به صورت تصاعدی افزایش می یابد. پیمودن چنین مسیرهای میان بری با راکت های شیمیایی توجیه اقتصادی ندارد اما با فناوری های نوین پیشرانش فضایی که به تازگی آزمایش شده ، کاملاً توجیه پذیر و قابل اجرا است. پیشرانه مغناط پلاسمایی (واسمیر VASIMR) و راکت هسته ای نمونه هایی از این فناوری ها نو هستند؛ با فناوری اول سفر به مریخ در مدت چهل روز و با فناوری دوم حتی در دو هفته امکان پذیر خواهد شد.

برای سفر به مریخ فضانوردان ناچارند هر بار منتظر لحظه ای شوند که مدار دو سیاره در نزدیکترین حالت به یکدیگر قرار بگیرند و این یعنی 26 ماه انتظار. اما گروهی از دانشمندان و مهندسان اکنون راه دیگری را پیشنهاد می کنند که می تواند این معضل را حل کند و آن هم رفتن به مدار سیاره زهره (ناهید) و کمک گرفتن از جاذبه آن سیاره برای رسیدن به مریخ است. گرانش زهره می تواند سفینه را به دور مدار خود تاب داده و آن را به سمت مریخ پرتاب کند. با رفتن به زهره در راه سفر به مریخ هرچند مسافت بیشتری را باید طی کرد اما استفاده از گرانش زهره برای پیش راندن فضاپیماها صرفه جویی بزرگی در سوخت و هزینه کل ماموریت خواهد داشت. از سوی دیگر فضانوردانی که به مریخ می رسند دیگر ناچار نخواهند بود برای بازگشت به زمین یک سال و نیم منتظر بمانند و حتی می توانند بعد از یک ماه اقامت ، با استفاده از نیروی گرانشی ناهید خود را دوباره به زمین برسانند.

فناوری های شتابگیری ثابت همچون بادبان های خورشیدی و رانه های یونی که مدت سفر را به چند هفته کاهش می دهند نیز برای سفر به بهرام قابل استفاده هستند.

فضانوردانی که به مریخ سفر کنند با خطر تابش های کیهانی و بادهای خورشیدی روبه رو هستند که اگر از این فضانوردان محافظت کافی نشود مسئله بیماری سرطان برای آن ها پیش خواهد آمد. اثرات سفرهای درازمدت انسان در فضا هنوز به طور کافی بررسی نشده است اما دانشمندان ریسک گرفتن سرطان در سفرهای میان سیاره ای را میان 1 تا 19 درصد برآورد می کنند. پژوهشگران نزدیک ترین برآورد را برای مردان 3٫4 درصد عنوان می کنند و برای زنان به خاطر اینکه بافت غده ای بزرگ تری دارند درصدهای بالاتری را تخمین می زنند.

فرود بر مریخ

گرانش بهرام 38 درصد (38%) جاذبه کره زمین است و چگالی جو آن نیز یک درصد زمین. گرانش نسبتاً قوی مریخ و حضور اثرات آیرودینامیکی باعث می شود که فرود آوردن فضاپیماهای سرنشین دار و سنگین تنها با استفاده از ترمز پیشرانه ای کاری دشوار باشد. (روشی که ماه نشین های آپولو با آن بر ماه فرود آمدند) از سوی دیگر جو مریخ هم رقیق تر از آن است که بتوان برای ترمز و فرود بهرام نشین های سنگین از اثرات آیرودینامیکی و اصطکاکی هوای آن کمک گرفت. بنا بر این فرود آوردن فضاپیماهای سرنشین دار بر مریخ نیازمند سامانه های ترمز و فرودی کاملاً متفاوت از سامانه های به کاررفته در ماه یا ماموریت های رباتیک مریخ است. البته به نظر می رسد که تکنولوژی بشر بر مشکلات پیش رو فائق بیاید. به عنوان مثال شرکت اسپیس اکس در حال ساخت یک فضاپیمای مسافری به نام «استارشیپ» است که آزمایش پرواز و فرود آن هم موفقیت آمیز بوده و امکان حمل 100 نفر به مریخ را خواهد داشت.

اگر فرض بر این باشد که انسان به مصالح ساختمانی نانولوله با قدرت 130 گیگاپاسکال دست خواهد یافت در چنین حالتی می توان آسانسورهایی فضایی ساخت و از آن برای فرود آوردن خدمه و مواد از فضاپیما به سطح مریخ استفاده کرد. ساخت چنین آسانسورهای فضایی برای فرود بر فوبوس هم پیشنهاد شده است.

چالش های سفر بشر به مریخ

• هزینه سفر به مریخ چیزی در حدود 6 تا 500 میلیارد دلار برای ارسال خدمه تخمین زده شده است.
• سفر به مریخ می تواند به عنوان تهدیدی برای سلامتی خدمه سفرکننده به آن باشد برای مثال قرارگیری در معرض پرتوهای کیهانی با امواج قوی و پرتو افکنی های یونی.

در 31 می سال 2013 دانشمندان ناسا اعلام کردند انجام پرواز و ارسال خدمه به مریخ ، می تواند شامل ریسک باشد. حجم زیادی از تابش پرتوهای کیهانی باشد در صورتی که این امواج توسط سیستم RAD در آزمایشگاه علمی مریخ در طول سفر از زمین به مریخ در سال 2012-2011 شناسایی شوند.

• تأثیرات منفی قرارگیری طولانی مدت در محیطی با جاذبه کم که می تواند عوارض بدی بر بدن انسان داشته باشد مانند از دست دادن بینایی.
• تأثیر بر روح و روان و عوارض روانشناختی که به سبب دوری از شرایط زمینی برای مدت طولانی ، کمبود امکان ارتباط با زمین و غیرممکن بودن تماس زنده و مستقیم با زمین.
• زندگی کردن خدمه در شرایط متفاوت با آنچه در زمین است.
• در دسترس نبودن تجهیزات پزشکی همانند تجهیزات در زمین.
• انتشار آلودگی های مناطق مسکونی ، در مریخ.
• انتشار میکروب های زمینی به طور مستقیم یا توسط تجهیزات.

اگر چه این موارد از مهم ترین چالش های سفر به مریخ است اما تأمین سوخت نیز یکی از چالش ها می تواند باشد و از جمله نکات مثبت سفر می توان به تولید متان و اکسیژن در مریخ توسط H2O موجود در محیط مریخ (ترجبحا آب به صورت یخ) و هم چنین از CO2 موجود در جو با استفاده از تجهیزات پیشرفته اشاره کرد.

نوآوری های حرفه ای و موانع

نوآوری های قابل توجه و مهم می توانند برای سفر بشر به کره مریخ بر موانع حاکم غلبه یابد. ورود به اتمسفر با سطح کم و اندک مشکلات زیادی به بار می آورد این مشکلات زمانی که فضاپیمایی شامل انسان ها و همچنین تجهیزات بسیار مهم و حیاتی مورد استفاده آنان باشد ، دو چندان خواهد شد. اگر از سپر ضد حریق در فضاپیما استفاده شود ، حجم فضاپیما بسیار بیشتر می شود. راکت های یکپارچه ساز با سیستم عامل نیز می توانند استفاده شوند ، اما وزن فضاپیما را به شدت افزایش می دهند. سفر بازگشت از مریخ به زمین نیاز به یک فضاپیمایی دارد که بتواند خدمه داخل آن را از سطح مریخ بلند کند و در مدار قرار دهد. این موشک می تواند به طور قابل توجهی کوچکتر از مدل زمینی باشد تا در مدار قرار گیرد. به زمین نشاندن یک فضاپیما در حال صعود کاری دشوار و همچنین وارد کردن یک فضاپیما به جو مریخ و خارج کردن دوباره آن نیز بالطبع دشوار است.

یکی از راه های درمانی که در خارج از جو زمین بسیار اهمیت دارد تزریق مایع درون سیاهرگی است که بیشتر آن از آب بوده همچنین سایر مواد معدنی را نیز داراست و می تواند به صورت مستقیم به جریان خون انسان تزریق شود. مدل نمونه اولیه این کار در ایستگاه فضایی در سال 2010 مورد تست قرار گرفت. خوشبختانه امکان تنفس انسان از اکسیژن پالایش شده وجود دارد اما منطق مسکونی مریخ ، به گازهای بیشتری نیز نیاز دارند. می توان از گازهای موجود در جو مریخ ، آرگون و نیتروژن را به دست آورد اگر چه جدا کردن آنان از هم کار دشواری است. ممکن است مناطق مسکونی در مریخ احتمالاً به 20% اکسیژن ، 40% نیتروژن و 40% آرگون نیاز داشته باشند.

تماس با زمین

ارتباطات از مریخ با زمین در خلال نیم هور (ظهر مریخی) که زمین در بالای افق مریخ قرار دارد تقریباً به طور مستقیم امکان پذیر است. در چندین مدارگرد بهرام توسط ناسا و سازمان فضایی اروپا تجهیزات رله ارتباطی قرار داده شده بنابراین مریخ هم اینک هم از ماهواره های مخابراتی برخوردار است. گرچه این تجهیزات با گذر زمان فرسوده خواهند شد اما به احتمال زیاد پیش از آغاز هرگونه اقدام جدی برای اسکان انسان در مریخ ، مدارگردهای دیگری که مجهز به دستگاه های رله باشند در مدار بهرام قرار داده خواهند شد.

دیرکردی که به خاطر سرعت نور در ارسال پیام میان بهرام و زمین روی می دهد در نزدیک ترین حالت قرارگیری دو سیاره در حدود 3 دقیقه و در دورترین حالت 22 دقیقه است. یافته های ناسا نشان می دهد که ارتباطات میان زمین و مریخ ممکن است در هر تناوب مداری در زمان مقارنه که خورشید مستقیماً در میان مریخ و زمین قرار می گیرد به مدت دو هفته قطع شود. البته قطع تماس از ماموریت تا ماموریت متفاوت است و به عوامل گوناگونی بستگی دارد؛ عواملی چون مقدار حاشیه تماس که در سامانه ارتباطی طراحی شده ، و آهنگ مورد نیاز ارسال داده ها در هر ماموریت. در عمل بیشتر ماموریت های مریخ دچار دوره های قطع تماس به مدت حدود یک ماه شده اند.

جنبه اقتصادی

اقتصادی بودن کوچ نشین ها و دستیابی به سود همان طور که در ایجاد مستعمرات اولیه در قاره آمریکا اهمیت داشت ، برای موفقیت آمیز شدن اسکان در مریخ نیز اهمیتی کلیدی دارد. چاه گرانشی کم مریخ و جایگاه آن در منظومه خورشیدی می تواند به تسهیل بازرگانی میان زمین و مریخ و توجیه اقتصادی اسکان در این سیاره کمک کند.

گرانش کم در مریخ و سرعت چرخش این سیاره باعث می شود که امکان ساخت یک آسانسور فضایی با مواد امروزی در آن فراهم باشد ، اگرچه مدار کوتاه فوبوس می تواند در این زمینه چالش های مهندسی ایجاد کند. در صورت ساخته شدن ، چنین آسانسوری می تواند مواد معدنی و دیگر منابع طبیعی استخراج شده را از این سیاره به نقاط دیگر جابه جا کند.

یک مشکل عمده اقتصادی این است که برای ایجاد مستعمره و شاید هم زمینی سازی سیاره مریخ سرمایه گذاری هایی بسیار زودهنگام و دیربازده نیاز است.

برخی از کوچ نشین های مریخ در اوایل ممکن است تخصص خود را در زمینه توسعه منابع محلی مانند آب و یخ برای مصرف خود مریخ نشینان قرار دهند. منابع محلی همچنین می تواند برای ایجاد زیرساخت های لازم استفاده شود. یکی از منابع شناخته شده مریخ که در حال حاضر قابل دسترس است آهن احیاءشده است که در شکل شهاب سنگ های آهن-نیکل موجود می باشد. استخراج آهن در این شکل آسان تر از استخراج اکسید آهنی است که سطح این سیاره را پوشانده است.

یکی دیگر از تجارت های اصلی بین کوچ نشین های مریخ در دوران اولیه ممکن است دادوستد کود باشد. با فرض فقدان وجود زیست در مریخ ، خاک آن برای رشد گیاهان بسیار ضعیف است و بنابراین کود و دیگر تقویت کننده های خاک در تمدن های آغازین مریخ از ارزش زیادی برخوردار خواهند بود تا زمانی که ترکیب خاک این سیاره به مرور عوض شده و بتواند مواد لازم برای رویش گیاهان را فراهم کند.

انرژی خورشیدی از گزینه های مهم تأمین نیرو در کره بهرام است. از آنجایی که مریخ در مقایسه با زمین در حدود 52% دورتر از خورشید قرار دارد مقدار تابش خورشیدی که به مریخ می رسد در حدود 42% مقدار نوری است که از خورشید به زمین می رسد. اما جو نازک بهرام این امکان را می دهد که تقریباً همه آن انرژی به سطح برسد در صورتی که جو زمین حدود یک چهارم از تابش خورشیدی را در خود جذب می کند.

انرژی هسته ای نیز نامزد خوبی است ، زیرا تراکم این سوخت ترابری آن از زمین را ارزان می کند. انرژی هسته ای هم چنین گرما تولید می کند ، که برای سکونتگاه های مریخ بسیار ارزشمند خواهد بود.

اگر سکونت گران بتوانند از گنبدهایی برای به دام انداختن حرارت خورشیدی ، به ویژه برای گلخانه ها ، استفاده کنند این امر نیازمندی به گرما را کاهش خواهد داد.