ضرب المثل «ناخوانده به خانه خدا نتوان رفت» + داستان

کاربرد ضرب المثل ناخوانده به خانه خدا نتوان رفت

ضرب المثل ناخوانده به خانه خدا نتوان رفت در مذمت کسی که بدون دعوت صاحب خانه در میهمانی او شرکت کرده است و در بیان آداب مهمانی به کار می رود.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

زمینه پیدایش

یکی از توانگران عراق به مکه معظمه رفته بود. بعد از طواف و فراغ از اعمال حج چنان که رسم و تجارت است در بازار منا مال و اسباب خود را گشوده به خرید و فروش مشغول بود که ناگاه فقیر بی سر و پایی که زحمت گرسنگی کشیده بود و نان را جز در سفره دیگران ندیده از آنجا گذشت و آن سوداگر را با آن همه جمعیت دید.

رشک و حسرت بر او برد ، ایستاد و زبان طعن بر او گشاد و گفت : «ای دنیادار بی رحم و ای سخت دلِ از خدا دور! فردای قیامت مکافات من و تو به یکسان چون خواهد بود؟ که تو با این همه سامان و نعمت از عراق و من با این همه رنج و محنت از بلاد هندوستان آمده بینوا و بی چیز باشم؟!» بازرگان چون این فقره را شنید گفت : «حاشا مکافات ما یکسان باشد؟! ای گدای فضول و ای طامع بی اصول! طرز درویشی و فقیری چنین نمی باشد که رشک و حسد بر اموال مسلمانان برند؟ مطلب تو از هندوستان آمدن به آنجا گدایی است نه طواف خانه کعبه ، اگر می دانستم فردای قیامت جزای ما یکسان خواهد بود کجا روی به این راه می آوردم.» گدا گفت : «ای دنیادار این سخن از کجا غلط کردی.» بازرگان گفت : «استغفر الله ، من آنچه حق بود گفتم من به فرمان خدا آمده ام».

آنجا که فرموده : «وَأَذِن فِی النَاسِ بِالحَجِ یَأتُوکَ رِجَالًا» خطاب به ابراهیم(علیه السلام) شده که مردمان را به این خانه بخوان و کسانی را که قدرت و استطاعت داشته باشند ندا در دهِ و بطلب تا بیایند. پس چون مرا محکم شد به فرمان آمده ام و تو بی طلب ناخوانده آمده فضولی کردی آن گاه این مثل را گفت : ناخوانده به خانه خدا نتوان رفت. ای گدا تو را نخوانده و حق تعالی فرموده : «ولا تُلقوا بِاَیدیکُم اِلیَ التَهلُکه» و تو خود را در تهلکه انداخته ای که چنین راهی را بی اذن و بی زاد و راحله با هزار محنت به جهت گدایی و سوال و طمع و طلب آمده ای. ای گدای هرزه درآی جواب تو همین خواهد بود که بگویی من طفیلی ام و این خود ظاهر است که عزت و حرمت مهمان و طفیلی یکسان نبود.

آنچه حق تعالی فرموده از روی لطف و کرم به من داده است شکر او را به جای آوردم و آنچه موافق حکم الهی بر من واجب شده باشد از زکات و خمس و صله رحم همه را می گذارم و از حق الناس احتراز می کنم و تو فقیری و دعوی درویشی می کنی و حرص و طمع تو از همه زیادتر است و تو از قناعت و توکل بهره نداری و «خَسِرَ الدُنیَا وَالآخِرَةَ» شدی و مرتبه فقیری و درویشی لباس انبیاست که هر بی سر و پایی لایق نیست. تو درویشی را شنیده ای. و اما چاشنی او را نچشیده ای ، پس آن درویش خجل و منفعل گشت و جماعتی که در آنجا حاضر بودند به کلمات بازرگان آفرین و تحسین کردند و این مثل از آن بازرگان مانده است که : «ناخوانده به خانه خدا نتوان رفت.» پس بازرگان چیزی به آن درویش داد و از خود خشنود کرد.

پیامها

از آداب میهمان این است که بدون دعوت به خانه میزبان نرود.

کاربرد

1. در مذمت کسی که بدون دعوت صاحب خانه در میهمانی او شرکت کرده است.

2. در بیان آداب مهمانی به کار می رود.

ضرب المثل های هم مضمون

• بی دعوت ، به خانه خدا هم نمی روند.
• تات نخوانند همی باش لنگ.
• تا نخوانندت ، مرو از هیچ در
• ناخوانده بَرِ یار شوی ، خوار شوی.
• هر که ناخوانده درآید ، خجل آید بیرون.

اشعار هم مضمون

بی جذبه دوستان ز جا نتوان رفت * هر راه که نیست رهنما نتوان رفت فریاد موذن بشنو تا دانی * ناخوانده به خانه خدا نتوان رفت(3) (سلیم تهرانی)

ریشه های قرآنی حدیثی

رسول خدا(صلی الله علیه وآله) : «یا علیُ! ثَمانِیَة اِن اُهینوا فَلا یَلُومُوا اِلاَ اَنفُسَهُم. اَلذاهِبُ اِلی مائِدَةٍ لَم یُدعَ اِلََیها ...؛ ای علی! هشت نفرند که اگر اهانت شوند تنها باید خودشان را سرزنش کنند : اول آن که بدون دعوت به مهمانی می رود ...»(4)

لغات

• بازار منا : نام بازاری در مکه.
• سوداگر : بازرگان.
• رشک : حسد ، غبطه.
• طامع : طمع کار.
• محنت : رنج.
• بلاد : شهرها.
• فقره : مورد.
• بی اصول : بی اصل و ریشه.
• تهلکه : هلاکت.
• خسرة الدنیا و الاخره : زیانکار در دنیا و آخرت.
• چاشنی : مقداری از غذا که برای مزه کردن بچشند.
• تات : تا تو را. بر : در کنار.