بیشترین وسعت ایران در زمان کدام پادشاه بود؟ + نقشه

بیشترین وسعت ایران در زمان کدام پادشاه بود؟

شاهنشاهی ایران یا امپراتوری ایران مجموعه ای از سلسله های ایرانی یا ایرانی زبان است که بر فلات ایران ، سرزمین مادری ایرانیان و آسیای غربی ، آسیای جنوبی و مرکزی و منطقه قفقاز فرمانروایی می کرده اند. این شاهنشاهی با سلسله هخامنشی آغاز و با سلسله پهلوی به پایان رسید. انقلاب 1357 نظام پادشاهی ایران را با نظام جمهوری اسلامی جایگزین کرد.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

با شکست آشوریان از مادها و شکل گیری پادشاهی ماد ، پایه های نخستین شاهنشاهی آریایی تباران در ایران بنا نهاده شد.

شاهنشاهی ایران در گسترده ترین حالت خود مربوط به شاهنشاهی هخامنشی و در زمان داریوش بزرگ و خشایارشا است که به صورت شاهنشاهی متحد از منطقه ای در استان فارس در ایران امروز برخاست.

این شاهنشاهی توسط کوروش بزرگ با تسخیر پادشاهی ماد آغاز شد که بسیاری از نقاط خاورمیانه شامل سرزمین های بابلیان ، آشوریان ، فنیقیان و لیدیان را تسخیر کرد. کمبوجیه ، فرزند کوروش بزرگ فتوحات پدرش را با تسخیر مصر ادامه داد.

شاهنشاهی هخامنشی توسط اسکندر مقدونی فتح شد ، هرچند که شاهنشاهی ایران بار دیگر در زمان دودمان های ایرانی اشکانیان و ساسانیان برخاست و در دودمان های پس از اسلام ایران چون صفویان و افشاریان ادامه یافت.

در نزدیک به (20)درصد از کل دوره شاهنشاهی ایران ، تنها 10 پادشاه حکومت کرده اند. بلاش سوم (اشک بیست و ششم اشکانی) ، شاپور دوم ، خسرو انوشیروان ، خسرو پرویز ساسانی ، سلطان محمود غزنوی ، عضدالملک دیلمی ، سنجر سلجوقی ، شاه عباس ، شاه طهماسب صفوی و ناصرالدین شاه جمعا 452 سال (18/8 درصد از کل تاریخ 2500 ساله ایران) را دربرگرفته اند.

لیست پادشاهی های ایران به همراه نقشه وسعت حکمرانی

پادشاهی ماد

نقشه پادشاهی ماد

مادها قومی ایرانی بودند از تبار آریایی که در بخش غربی فلات ایران ساکن شدند. سرزمین مادها دربرگیرنده بخش غربی فلات ایران بود. سرزمین آذربایجان در شمال غربی فلات ایران را با نام ماد کوچک و بقیه ناحیه زاگرس را با نام ماد بزرگ می شناختند. پایتخت ماد هگمتانه است آن ها توانستند در اوایل قرن هفتم قبل از میلاد اولین دولت ایرانی را تأسیس کنند.

پس از حملات شدید و خونین آشوریان به مناطق مادنشین ، گروهی از بزرگان ماد گرد رهبری به نام دیاکو جمع شدند.

از پادشاهان بزرگ این دودمان هووخشتره بود که با دولت بابل متحد شد و سرانجام پادشاهی آشور را منقرض کرد و پایه های نخستین شاهنشاهی آریایی تباران در ایران را بنیاد نهاد.

پادشاهان ماد به ترتیب دیاکو (709-656 پ. م) ، فرورتیش (635-633 پ. م) ، مادیای سکایی (653-625 پ. م) ، هووخشتره (625-585 پ. م) و در نهایت ایشتوویگو (585-550 پ. م) بودند.

دولت ماد در 550 پیش از میلاد به دست کوروش بزرگ شاه پارس منقرض شد و سلطنت ایران به پارس ها منتقل گشت. در زمان داریوش بزرگ ، شاهنشاهی هخامنشی به منتهای بزرگی خود رسید : از هند تا دریای آدریاتیک و از دریای عمان تا کوه های قفقاز.

اوج گستره شاهنشاهی ماد در دوران فرمانروایی هووخشتره

شاهنشاهی هخامنشی

نقشه شاهنشاهی هخامنشی

هخامنشیان نخست پادشاهان بومی پارس و سپس انشان بودند ولی با شکستی که کوروش بزرگ بر ایشتوویگو واپسین پادشاه ماد وارد ساخت و سپس فتح لیدیه و بابل پادشاهی هخامنشیان تبدیل به شاهنشاهی بزرگی شد. از این رو کوروش بزرگ را بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی می دانند.

در 529 پ. م کوروش بزرگ پایه گذار دولت هخامنشی در جنگ های شمال شرقی ایران با سکاها ، کشته شد. لشکرکشی کمبوجیه جانشین او به مصر آخرین رمق کشاورزان و مردم مغلوب را کشید و زمینه را برای شورشی همگانی فراهم کرد. داریوش بزرگ در کتیبه بیستون می گوید : «بعد از رفتن او (کمبوجیه) به مصر مردم از او برگشتند …»

شورش ها وسعت یافت و حتی پارس ، زادگاه شاهان هخامنشی را نیز دربرگرفت. داریوش در کتیبه بیستون شمه ای از این قیام ها را در بند دوم چنین نقل می کند : «زمانی که من در بابل بودم این ایالات از من برگشتند : پارس ، خوزستان ، ماد ، آشور ، مصر ، پارت خراسان (مرو ، گوش) افغانستان (مکائیه).» داریوش از 9 مهر ماه 522 تا 19 اسفند 520 ق. م به سرکوبی این جنبش ها مشغول بود.

جنگ های ایران و یونان در زمان داریوش آغاز شد. دولت هخامنشی سرانجام در 330 ق. م به دست اسکندر مقدونی منقرض گشت و ایران به دست سپاهیان او افتاد.

حمله اسکندر

اسکندر مقدونی سلسله هخامنشیان را نابود کرد ، دارا را کشت ولی در حرکت خود به شرق همه جا به مقاومت های سخت برخورد ، از جمله سغد و باکتریا یکی از سرداران جنگی او بنام سپتامان 327-329 ق. م در راس جنبش همگانی مردم بیش از دو سال علیه مهاجم خارجی مبارزه دلاورانه کرد. در این ناحیه مکرر مردم علیه ساتراپهای اسکندر قیام کردند. گرچه سرانجام نیروهای مجهز و ورزیده اسکندر این جنبش ها را سرکوب کردند ولی از این تاریخ اسکندر ناچار روش خشونت آمیز خود را به نرمش و خوشخویی بدل کرد.

پس از مرگ اسکندر (323 ق. م) فتوحاتش بین سردارانش تقسیم شد و بیشتر متصرفات آسیائی او که ایران هسته مرکزی آن بود به سلوکوس اول رسید. به این ترتیب ایران تحت حکومت سلوکیان (330-250 ق. م) درآمد. پس از مدتی پارتها نفوذ خود را گسترش دادند و سرانجام توانستند سلوکیان را نابود و شاهنشاهی اشکانی را ایجاد کنند.

اوج گستره شاهنشاهی هخامنشی در دوران فرمانروایی داریوش بزرگ

شاهنشاهی اشکانی

نقشه شاهنشاهی اشکانی

اشکانیان (250 ق. م - 224 م) که از تیره ایرانی پرنی و شاخه ای از طوایف وابسته به اتحادیه داهه از عشایر سکاهای حدود باختر بودند ، از ایالت پارت که مشتمل بر خراسان فعلی بود برخاستند. نام سرزمین پارت در کتیبه های داریوش «پرثوه» آمده است که به زبان پارتی «پهلوه» می شود. چون پارتیان از اهل ایالت پهله بودند ، از این جهت در نسبت به آن سرزمین ایشان را «پهلوی» نیز می توان خواند. ایالت پارتی ها از مغرب به دامغان و سواحل جنوب شرقی دریای خزر و از شمال به ترکستان و از مشرق به رود تجن و از جنوب به کویر نمک و سیستان محدود می شد. قبایل پارتی در آغاز با قوم داهه که در مشرق دریای خزر می زیستند در یک جا سکونت داشتند و سپس از آنان جدا شده در ناحیه خراسان مسکن گزیدند.

این شاهنشاهی در دوره اقتدارش از رود فرات در غرب تا رشته کوه های هندوکش در شرق و از کوه های قفقاز در شمال تا خلیج فارس در جنوب گسترش یافت. در دوره اشکانی جنگ های ایران و روم آغاز شد. سلسله اشکانی در اثر اختلافات داخلی و جنگ های خارجی به تدریج ضعیف شد تا سر انجام به دست اردشیر یکم ساسانی منقرض گردید.

اوج گستره شاهنشاهی اشکانی در دوران فرمانروایی مهرداد دوم

شاهنشاهی ساسانی

نقشه شاهنشاهی ساسانی

ساسانیان خاندانی شاهنشاهی در ایران بودند که در سالهای 224 تا 651 میلادی فرمانروایی کردند. پیشینه شاهنشاهان ساسانی از ایالت پارس بود آنان بر بخش بزرگی از غرب قاره آسیا چیرگی یافتند. پایتخت ساسانیان شهر تیسفون در نزدیکی بغداد در عراق امروزی بود.

سلسله اشکانی به دست اردشیر یکم ساسانی منقرض گردید. هم او سلسله ساسانیان را بنا نهاد که تا 652 میلادی در ایران ادامه یافت.

اردشیر بابکان با پیروزی بر اشکانیان حکومت ساسانیان را در 224 میلادی بنیان نهاد که 428 سال در ادامه داشت. دولت ساسانی حکومتی ملی و متکی به دین و تمدن ایرانی بود و قدرت بسیار زیادی کسب کرد. در این دوره نیز جنگ های ایران و روم ادامه یافت؛ در این جنگ های طولانی ، ساسانیان به عنوان رقیب قدرتمند دولت روم ، جنگ های متعددی را با آن دولت انجام داد. در این کشمکش ها که تا پایان حکومت آن ها امتداد داشت ، زمانی ایران و زمانی روم فاتح بودند. ساسانیان با تصرف سرزمین های پهناور ، قلمرو خویش را توسعه دادند ، به طوری که قلمرو ساسانیان در دوره حکومت خسروپرویز به قلمرو هخامنشیان در زمان اوج این حکومت نزدیک شده بود. شاهنشاهی پهناور ساسانی که از رود سند تا دریای سرخ وسعت داشت ، در اثر مشکلات خارجی و داخلی ضعیف شد. آخرین پادشاه این سلسله یزدگرد سوم بود. در دوره او مسلمانان عرب به ایران حمله کردند و بدین ترتیب دولت ساسانی از میان رفت.

اوج گستره شاهنشاهی ساسانی در دوران فرمانروایی خسرو پرویز

شاهنشاهی صفوی

نقشه ایران صفوی در دوران شاه عباس بزرگ

پس از سال ها فرمانروایی تیموریان و تشکیل حکومت های کوچک و بزرگ که عمده آن ها فرهنگ ایرانی را بازمی نمایاند ، صفویان فرمانروایی گسترده ای را شکل داد که می توان از آن به عنوان یکی از دودمان های شاهنشاهی ایران نام برد و پس از دوره های گوناگون حکومت های ملوک الطوایفی و پس از سال ها توانستند دوباره ایران متحد را بنا نهند.

از نظر تاریخ ایران ، دولت صفوی دارای دو ارزش اساسی و حیاتی است :

• نخست ایجاد ملتی واحد با مسئولیتی واحد در برابر مهاجمان و دشمنان ، و نیز در مقابل گردنکشان و عاصیان بر حکومت مرکزی؛
• دوم ایجاد ملتی دارای مذهبی خاص (تشیع) که بدان شناخته شده و به خاطر دفاع از همان مذهب ، دشواریهای بزرگ را در برابر هجومهای دو دولت نیرومند شرقی و غربی تحمل نموده است.

به هر حال با تشکیل دولت صفوی ، گذشته دیربازی از گسیختگی پیوندهای ملی ایرانیان به دست فراموشی سپرده شد و بار دیگر به قول ادوارد براون ، از ملت ایران «ملتی قائم بالذات ، متحد ، توانا و واجب احترام ساخت و ثغور آن را در ایام سلطنت شاه عباس اول به حدود شاهنشاهی ساسانیان رسانید.».

رسیدن ایرانیان به مرزهای سابق خود و نزدیک به مرزهای دوران ساسانیان ، در بعضی مواقع و به ویژه در عهد پادشاهی شاه عباس و نادرشاه به ایران شکوه و جلال پیشین را باز داد.

از دوره صفوی (1732-1501 م) مذهب تشیع به عنوان مذهب رسمی ایران معرفی گردید. مذهب تشیع با ویژگی های سیاسی و اجتماعی خویش باعث اتحاد و استقلال ایران گردید و هویت ملی آن را در برابر تهاجمات و ضربات مهلک امپراتوری عثمانی حفظ نمود و ایران توانست بار دیگر به عنوان یک قدرت بزرگ سیاسی و مذهبی قد علم کند.

در دوره شاه عباس شهر اصفهان به عنوان پایتخت ایران انتخاب گردید و به اوج عظمت و شکوه دست یافت به طوری که یادگارهای بسیاری از معماری و شهرسازی آن دوران تا عصر حاضر بر جای مانده است. صفویان در نتیجه تهاجم افغانها و تصرف اصفهان توسط آن ها از میان رفتند.

اوج گستره ایران صفوی در دوران فرمانروایی شاه عباس یکم

شاهنشاهی افشار

نقشه ایران افشاری در دوران نادرشاه

افغان های یاغی پس از گشایش قندهار به دست نادر ، به دهلی گریخته بودند. نادرشاه سه بار به هند اخطار نمود که افسران اشرف افغان که جزو غارتگران بودند (حدودا 800 نفر) و در قتل عام مردم ایران نقش اساسی داشتند را به ایران تحویل دهد که در پی عدم تحویل آن ها سپاه ایران از رود سند گذشت و در جنگ کَرنال هندوستان را شکست داده و دهلی پایتخت آن را تصرف کرد. سپس 800 متجاوز افغان را در بازار دهلی به دار زدند و بازگشتند. در این جنگ در طی یک روز بین بیست تا سی هزار از مردم هند کشته شدند. نادر با غنائم فراوانی که از هند به چنگ آورده بود به ایران بازگشت و تاج پادشاهی هند را بر سر محمد شاه باقی گذاشت. غنائمی که نادر شاه به ایران آورد ده برابر بیش از بیشترین درآمد سالانه دوران صفویه برآورد شده است. در میان این غنائم جواهراتی چون کوه نور و دریای نور و تخت طاووس و کره جواهرنشان شهرت دارند. نادر شاه به رغم کمی سپاهیانش در مقابل لشکریان فیل سوار هندی توانست با به کارگیری تاکتیک های نوین جنگی لشکر انبوه هندوستان را در هم بکوبد. نادر شاه توانسته بود با آموزش های رزمی سنگین و کارآمد ارتش خود را به یک جنگ افزار رعب آور برای دشمن تبدیل کند.

نادرشاه افشار ضمن تسلط بر تمامی خاک ایران ، سلسله افشاریان را تأسیس نمود (1734 م). پس از افشاریان ، زندیان (1796-1750 م) بر اریکه قدرت تکیه زدند و در دوره حکومت آن ها شهر شیراز به پایتختی انتخاب گردید و به شهری باشکوه و بزرگ تبدیل شد.

اوج گستره ایران افشاری در دوران فرمانروایی نادرشاه

پادشاهی زند

پادشاهی زند در 1782 میلادی

دوران پادشاهی زند به سردمداری کریم خان در سال 1163 قمری آغاز شد. پس از قتل نادر و به دنبال اغتشاشات گسترده و عمومی در این ایام ، سرانجام کریم خان توانست پس از شانزده سال مبارزه دایمی بر تمامی حریفان خود از جمله محمدحسن خان قاجار و آزاد خان افغان غلبه کند و صفحات مرکزی و شمالی و غربی و جنوبی ایران را در اختیار بگیرد. وی به انگلیسی ها روی خوش نشان نداد و همواره می گفت آن ها می خواهند ایران را مانند هندوستان کنند. برادر وی ، صادق خان ، نیز موفق شد در سال 1189 ه‍.ق بصره را از امپراتوری عثمانی منتزع نماید و به این ترتیب ، نفوذ اوامر دولت ایران را بر سراسر اروندرود و بحرین و جزایر جنوبی خلیج فارس مسلم گرداند.

پس از در گذشت کریم خان زند دگرباره جانشینان او به جان هم افتادند و با جنگ و نزاع های مستمر ، زمینه تقویت و کسب اقتدار آغا محمد خان و سلسله قاجار را فراهم آوردند.

گستره ایران زندی در دوران فرمانروایی لطفعلی خان

پادشاهی قاجار

نقشه ایران قاجاری

شاید بتوان آقامحمدخان قاجار را آخرین شاهنشاه یا امپراتور ایران دانست. چرا که پس از او و با جدایی بخش های بزرگی از ایران در زمان فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه شاهنشاهی ایران رو به ضعف نهاد.

در دوره قاجار (1924-1779 م) نفوذ قدرت های استعماری همچون انگلیس و روسیه تزاری در ایران توسعه یافت و این قدرت ها با تحمیل عهدنامه هایی همچون ترکمانچای ، گلستان و پاریس بر دولت ایران سرزمین های وسیعی در آذربایجان ، گرجستان ، ارمنستان و خراسان را از خاک ایران جدا کردند. نتیجه این تحولات وقوع جنبش هایی چون قیام تنباکو ، مشروطیت ، جنبش جنگل و قیام محمد خیابانی در ایران بود.

اوج گستره ایران قاجاری در دوران فرمانروایی آقامحمدخان

شاهنشاهی پهلوی

نقشه ایران پهلوی در زمان رضاشاه ، 1921 میلادی

رضاشاه در سال 1304 هجری شمسی به حکومت دست یافت و تأسیس سلسله پهلوی را اعلام نمود. در این دوران ایران به سوی جامعه ای مدرن حرکت کرد. او در شهریور 1320 از پادشاهی استعفا داد و حکومت را به فرزندش محمدرضا پهلوی واگذار کرد که تا وقوع انقلاب ایران در 22 بهمن 1357 پادشاه ایران بود. او با وقوع انقلاب ایران برکنار شد و از این رو آخرین شاه ایران به حساب می آید. در دوره پهلوی صنعت نفت ایران به رهبری محمد مصدق ملی شد. در سال 1357 خورشیدی با انقلاب ایران ، نظام سلطنتی در ایران تغییر کرد و نظام جدیدی به نام حکومت جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت.