جشن چهارشنبه سوری در شاهنامه وجود دارد؟

چهارشنبه سوری در شاهنامه وجود دارد؟

ابوالفضل خطیبی درباره چهارشنبه سوری می گوید : برخلاف جشن های ایرانی چون نوروز و مهرگان و سده ، پیشینه روشنی از چهارشنبه سوری در شاهنامه و آثار مربوط به ایران پیش از اسلام باقی نمانده است.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

به گزارش نم نمک ، این شاهنامه پژوه در صفحه شخصی خود درباره آیین چهارشنبه سوری نوشته است : امروزه ایرانیان با برگزاری جشن چهارشنبه سوری به استقبال نوروز می روند و چه نیکوست که به جای ترقّه بازی ، آتشی برافروزند و مانند آنچه در گذشته اجرا می شد ، از روی آتش بپرند و این شب را گرامی بدارند. این روزها مدام از من می پرسند : آیا در شاهنامه چهارشنبه سوری هست؟ و پاسخ می دهم معلوم است که نیست. برایم عجیب بود که چرا در سال های گذشته این پرسش مطرح نبود و چه شده است که امسال همه ردِّ این جشن را در شاهنامه پیگیری می کنند.

دوست نازنینم بانو پروانه اسماعیل زاده نوشته ای منسوب به آقای هاشم رضی را فرستادند و یادآور شدند که شاید بر همین اساس برخی این باور را ترویج می کنند. نکته مهم درباره این جشن این است که برخلاف جشن های دیگر ایرانی چون نوروز و مهرگان و سده ، پیشینه روشنی از آن در شاهنامه و آثار مربوط به ایران پیش از اسلام باقی نمانده است.

اکنون بنگرید به شواهد و استدلال آقای علی محمد کاوه از شاگردان مرحوم ذبیح بهروز برای اثبات وجود این جشن در شاهنامه که آقای هاشم رضی در کتابش - البته با تردید در تاریخ گذاری های دقیق متن منقول - نقل کرده است :

سیاوش در پایان سال 1013 پیش از میلاد به دستور افراسیاب کشته شد و یک روز پس از کشته شدن سیاوش ، فرزند وی کیخسرو در روز پنجشنبه ، یکم فروردین 1012 پیش از میلاد در توران متولد می شود و چون در آیین زرتشتی سوگواری در رثای مردگان جایز نیست ، پارسیان زرتشتی در آخرین شب چهارشنبه پایان سال از آتش می گذشته اند تا خاطره سیاوش به منظور دفاع از عفت و پاکدامنی ، جاودان بماند. به یادِ تاریخگذاری خودِ مرحوم ذبیح بهروز افتادم که زمان طوفان جم را به روز و ساعت و دقیقه و ثانیه تعیین کرده بود! سیاوش و افراسیاب و کیخسرو مگر شخصیت های اسطوره ای نیستند؟! پس چگونه می توان سال مرگ سیاوش را با این دقت و حتی به روز هفته (سه شنبه) مشخّص کرد؟ مگر ایرانیان عهد سیاوش هفته داشتند که سه شنبه یا چهارشنبه داشته باشند؟! چهارشنبه سوری مبارک.

مخاطبی در واکنش به این مطلب نوشته است :

برخی می گویند پریدن از روی آتش را می توان استعاره از گذر سیاوش از آتش دانست. و البته ذیل این ابیات دنبال قرینه ای بر چهارشنبه سوری می گردند :

ستاره شمر گفت بهرام را /که در چهارشنبه مزن کام را

اگر زین بپیچی گزند آیدت/ همه کار ناسودمند آیدت

یکی باغ بُد در میان سپاه/ از این روی و زآن روی بُد رزمگاه

بشد چارشنبه هم از بامداد /بدان باغ که امروز باشیم شاد

ببردند پر مایه گستردنی/ می و رود و رامشگر و خوردنی

ز جیحون همی آتش افروختند/ زمین و هوا را همی سوختند

و خطیبی پاسخ داده است : این بیت ها ، در جلد هفتم شاهنامه دکتر خالقی است و سراسر این جلد را خودم تصحیح کرده ام. نکته مهم درباره بیت های منقول شما این است که بیت آخر (ز جیحون همی آتش افروختند...) در هیچ یک از نسخه های کهن شاهنامه نیست. یعنی در هیچ یک از 15 نسخه دکتر خالقی. بنابر این در اینجا سخن از شومی چهارشنبه است که میراث اعراب است و در دیوان منوچهری و دیگران هم هست. سخن از چهارشنبه سوری و جشن ویژه آن نیست. در این روز می می خوردند که شومی آن روز برطرف شود. در یادداشت های شاهنامه استاد خالقی در شرح بیت یکم نیم صفحه نوشته ام که عکس آن را می بینید. پاینده باشی.

اما محمد جعفری قنواتی ، پژوهشگر فرهنگ عامه در نظری درباره نوشته این شاهنامه پژوه عنوان کرده است :

پریدن از روی آتش با باورهای ایرانیان باستان منافات دارد.زیرا آنها آتش را مقدس می دانستند و پریدن نوعی بی حرمتی به شمار می رود. از سوی دیگر در گاهشماری ایران باستان هفته وجود نداشته است. ماه به 30 روز تقسیم می شد و هر روز ماه نام خاصی داشت. بی آنکه ماخذی داشته باشم از متون داستانی از جمله هفت پیکر شاید بتوان گفت در اواخر دوره ساسانیان یا کمی زودتر ولی به هر حال در همین حدود ، هفته وارد فرهنگ ایرانیان شده باشد.