تا چه سنی و چند سالگی پریود می شویم؟
یائسگی یا منوپوز یکی از دوره های طبیعی زندگی زنان است که به دلیل اتمام تخمک زن دیگر تخمک گذاری انجام نخواهد شد و در نتیجه قاعدگی برای همیشه متوقف می گردد و آنان دیگر قادر به بچه دار شدن نخواهند بود. یائسگی معمولاً در حدود سن 49 تا 52 سالگی آغاز می شود.
ولی می تواند در هر سنی اتفاق بیفتد در این زمان تخمدانها به میزان کمتری هورمونهای زنانه ، به خصوص استروژن را ترشح کرده و سبب بروز علائم یائسگی می شوند. درابتدا عادت ماهیانه نامرتب شده و سپس به طور کامل قطع می شود. زنانی که به مدت یک سال عادت ماهیانه نداشته باشند یائسه محسوب می شوند. [نیازمند منبع]تغییرات هورمونی در یائسگی ابتدا با افزایش هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) همراه است که در سال های بعد منجر به افزایش هورمون لوتئینه کننده (LH) می شود. مطالعات نشان می دهد افزایش FSH در طی یائسگی منجر به کاهش تولید inhibin B (گلیکوپروتئین دایمری که FSH را مهار می کند) می شود. بنابراین افزایش FSH به عنوان شاخص اولیه یائسگی (پیری باروری) شناخته می شود. علاوه بر تغییرات در سطوح FSH و LH ، میزان استروژن تولید شده در دوران یائسگی کاهش چشمگیری دارد.یائسگی با یک سری تغییرات جسمی و روحی همراه است. برخی از علائمی که با یائسگی به وجود می آیند مانند گرگرفتگی ، تپش قلب ، تعریق ، اضطراب و بی خوابی در ابتدای یائسگی شدت بیشتری داشته ، ولی با گذشت زمان بهبود می یابد. بعد از یائسگی خطر ابتلا به مشکلاتی از قبیل پوکی استخوان ، بیماری های قلبی وعروقی ، بی اختیاری ادرار ، کم شدن ترشحات زنانه و افسردگی افزایش می یابد. برداشت تخمدان ها طی عمل جراحی منجر به ایجاد یائسگی زود هنگام می شود. یائسگی طبیعی فرایندی تدریجی و شامل چهار مرحله زیر می باشد :
1) پیش از یائسگی : علائم فیزیکی یائسگی سال ها قبل از آخرین دوره قاعدگی شروع می شود. دوره پیش از یائسگی مرتبط به زنی است که قابلیت باروری ، از اولین تا آخرین دوره قاعدگی ، دارد.
2) نزدیک یائسگی یا انتقال یائسگی : این دوره اشاره به سال های بلافاصله قبل از یائسگی دارد که متوسط مدت زمان این دوره تقریباً چهار سال است. در طی این مدت ، تخمدان ها به تدریج آزاد کردن تخمک و تولید استروژن و هورمون های دیگر (پروژسترون ، آندروژن ، تستوسترون) را متوقف می کنند. در سال های قبل از قاعدگی آخر نوسانات هورمونی و بی نظمی در قاعدگی اتفاق می افتد. در بعضی موارد ، میزان استروژن ممکن است بالاتر باشد ، که ممکن است علائم مشابه سندرم پیش از قاعدگی (PMS)را ایجاد کند. در قبل و بعد از آخرین قاعدگی زمانی که سطح استروژن کاهش می یابد ، ممکن است نشانه هایی از قبیل گرگرفتگی ، خشکی واژن و نوسانات خلقی مشاهده شود. اگرچه این دوره متمرکز بر تغییرات عملکردی در سیستم تولیدمثلی می باشد ولی با این حال ، علائم این دوره به طور عمده به صورت طبیعی عصبی هستند.
3) یائسگی : یائسگی به یک رویداد خاص یعنی زمان آخرین قاعدگی فرد ، اشاره می کند. یائسگی را زمانی که قاعدگی به مدت 12 ماه متوالی در صورتی که در غیاب علل دیگر اتفاق نیفتد می توان تأیید کرد.
4) یائسه شدن یا پس از یائسگی : این دوره بعد از آخرین قاعدگی شروع می شود و تا آخر زندگی فرد ادامه می یابد. اگرچه علائم یائسگی پس از یک یا دو سال به تدریج کاهش می یابد اما فرد یائسه در معرض خطر عوارض طولانی مدت یائسگی مرتبط با سطوح پایین تر استروژن می باشد. از جمله این عوارض بالقوه در زنان بعد از یائسگی پوکی استخوان و بیماری های قلبی عروقی می باشد.
تعریف بالینی دوره نزدیک یائسگی متمرکز بر تغییرات عملکردی در سیستم تولیدمثلی می باشد ولی با این حال ، علائم این دوره به طور عمده به صورت طبیعی عصبی هستند. شرایط چندگانه ایی که در طول دوره نزدیک یائسگی ظاهر می شوند مانند بی خوابی ، افسردگی ، شکایت های ذهنی و کاهش شناختی با افزایش خطر بیماری های عصبی ، به خصوص بیماری آلزایمر همراه است. بیماری های چندگانه تحلیل برنده عصبی ، از جمله بیماری آلزایمر و مالتیپلکس اسکلروزیس (MS) ، در زنان یائسه نسبت به زنان در قبل از یائسگی شایع تر می باشد. اکثر زنان از دوره نزدیک یائسگی بدون اثرات نامطلوب دراز مدت عبور می کنند؛ با این حال ، بخش قابل توجهی از زنان از این گذار با افزایش خطر ابتلا به بیماری های عصبی روبه رو می شوند. دوره نزدیک یائسگی با تغییرات شدید در علائم عصبی شناخته شده است که این امر با کاهش متابولیسم گلوکز در مغز همراه می باشد.
کاهش استروژن در یائسگی و به تبع آن افزایش استرس اکسیداتیو در بدن از جمله مغز ریسک ابتلا به بیماری های اختلال عصبی مختلف از جمله بیماری آلزایمر را در زنان یائسه افزایش می دهد.
علایم و نشانه ها
زنان در یائسگی اضافه وزن پیدا می کنند و بدنشان گر می گیرد ، از دیگر نشانه های یائسگی می توان موارد زیر را نام برد :
گر گرفتگی
در ابتدای دوران یائسگی بروز گرگرفتگی بسیار متداول است. در این هنگام با افزایش میزان جریان خون در مناطقی از بدن مانند سر و گردن حالت گرگرفتگی ایجاد می شود که حدود 30 ثانیه تا 5 دقیقه ادامه خواهد یافت. استرس و فشارهای روحی می توانند سبب تشدید این مسئله گردند. علت اصلی بروز این مشکلات ، کاهش میزان هورمون زنانه (استروژن) در بدن می باشد. دفعات گرگرفتگی از هر زنی تا زن دیگر متفاوت است. برخی از گیاهان مانند سویا و همچنین مکملهای حاوی عصاره سویا دارای ترکیباتی نظیر استروژن بوده و می توانند از بروز چنین عوارضی بکاهند.
اختلالات خواب و تعریق شبانه
در هنگامی که گرگرفتگی و تعریق شبانه پدید می آید خواب شبانه مختل شده و سبب بیدار شدن فرد از خواب می گردد. به هم خوردن میزان طبیعی خواب باعث می شود فرد در طی روز بعد احساس ضعف و خستگی نماید.
پوکی استخوان
یکی از مهم ترین مشکلات دوران یائسگی پوکی استخوان است. از عوامل مهم در ایجاد پوکی استخوان ، کاهش میزان هورمون استروژن بعد از یائسگی بوده که سبب کاهش جذب کلسیم می شود.
مشکلات روحی
بسیاری از خانم ها با فرارسیدن به دوران یائسگی ، نگران پیری می شوند. استفاده از یک رژیم غذایی سالم و متعادل ، پرهیز از مصرف سیگار و الکل ، دوری از شرایط پراسترس ، شرکت در فعالیت های اجتماعی ، معاشرت با دوستان و مهمتر از همه ورزش روزانه (به ویژه ورزش هایی چون پیاده روی ، شنا و …) به حفظ روحیه ای شاداب کمک می کند.
روابط زناشویی
پس از یائسگی ، تمایلات جنسی مقداری کاهش پیدا می کنند. از طرفی به دلیل کاهش ترشحات زنانه ، خشکی واژن پدید می آید و گاهی سبب ایجاد درد و ناراحتی به هنگام نزدیکی می شود و این موضوع می تواند بر روابط زناشویی تأثیر بگذارد. درمان های قدیمی خشکی واژن استفاده از درمان های هورمونی بود که دارای عوارض می باشند امروزه جدیدترین روش درمان خشکی واژن در یایسگی لیزر مونالیزاتاچ می باشد که کاملاً بدون عارضه در سه جلسه به فواصل ماهانه خشکی واژن را درمان می کند. همچنین استفاده از ژل روان کننده برای داشتن معاشقه و ارتباط جنسی بدون درد راهکار مفیدی خواهد بود.
بیماری های قلبی عروقی
استروژن با کاهش کلسترول تام و کلسترول بد یا LDL و افزایش کلسترول خوب یا HDL در سلامت قلب نقش دارد. زمانی که سطح استروژن در طی یائسگی کاهش می یابد ممکن است سطح کلسترول تام بالا رفته و احتمال خطر بیماری قلبی ، سکته و سایر بیماریهای قلب و عروق افزایش یابند. برای کاهش این خطر موارد زیر توصیه می شود : خودداری از استعمال دخانیات مانند سیگار و قلیان ، ورزش منظم ، کاهش مصرف چربی و نمک و افزایش مصرف میوه و سبزی و غذاهای حاوی فیبر (مانند نان های سبوس دار).
بی اختیاری ادرار
ممکن است با از دست رفتن کشش پذیری پیشابراه و واژن فرد دچار بی اختیاری ادرار شود. بی اختیاری ادرار ممکن است همراه با نیاز به سریعتر رفتن به دستشویی باشد یا اینکه به هنگام سرفه ، خنده یا بلند کردن اجسام ایجاد شود.
تغییرات ظاهری
بعد از یائسگی چربی تجمع یافته در ران و لگن به بالاتر از کمر و شکم منتقل می شود ، ممکن است فقدان احساس پری سینه ها ، نازکی موها و چین و چروک پوست ایجاد شود. سطح استروژن کاهش می یابد ولی بدن به تولید مقادیر کم هورمون مردانه تستوسترون ادامه می دهد در نتیجه ممکن است موی ضخیم روی چانه ، لب فوقانی ، سینه و شکم رشد کند.