گناه و عواقب دنیوی و اخروی سقط جنین و نظر مراجع تقلید
سقط جنین یکی از گناهان کبیره است که در فتواهای آیات عظام هم ممنوع اعلام شده است. به نسبت میزان روزهای گذشته از بارداری جنین ، کفاره و دیه نیز تعیین می شود. انسان نباید در آفرینش خدا دخالت کند. مراقبت از جنین در رحم ، بر عهده مادر است و کاری بسیار واجب می باشد. مادر باید تمام تلاش هود را به کار گیرد تا شرایط لازم برای حفظ سلامت جنین فراهم گردد. اگر مادر به غیر از ضرورت ، سقط جنین انجام دهد علاوه بر انجام فعل حرام ، باید دیه و کفاره آن را نیز بپردازد. البته از دیه ، ارثی به مادر نمی رسد.
کفاره و دیه سقط جنین
سقط جنین حرام و از گناهان کبیره است و مرتکب آن باید توبه کند و کفاره (دو ماه روزه متوالی) دارد. دیه آن هم از قرار زیر می باشد :
جنین از وقتی که در رحم قرار می گیرد ، به مدت 40 روز ، نطفه است. و دیه اسقاط آن در این مدت 20 مثقال شرعی طلای سکه دار است که هر مثقال ، هیجده نخود است.
پس از آن ، 40 روز علقه یعنی خون بسته شده است و دیه آن 40 مثقال است.
بعد ، 40 روز مضغه یعنی پاره گوشتی است ، که دیه آن 60 مثقال است. (که مجموع چهار ماه می شود)
پس از آن به صورت استخوان می شود. و دیه آن 80 مثقال است.
بعد گوشت روییده و صورت بندی می شود ، و دیه آن 100 مثقال است. و همین که روح در آن دمیده شد.
اگر جنین ، پسر باشد دیه او هزار مثقال و اگر دختر باشد 500 مثقال شرعی طلای سکه دار است.
در تمام این دوره ها اگر به جای هر یک مثقال طلا ، ده درهم نقره بدهند کافی است و اگر زن حامله از روی عمد کاری کند که جنین او سقط شود باید دیه آن را به تفصیلی که بیان شد به وارث جنین بپردازد و خود او از این دیه ارث نمی برد.
چنانچه ورثه جنین ، مادر را ببخشند ، پرداخت دیه از عهده او ساقط می شود. اما در جنینی که روح در آن دمیده شده است ، کفاره قتل بر او واجب می باشد.
اما در هر حال تا زنده به دنیا نیامده باشد مطلقا قصاص ندارد.
به نقل از اسحاق بن عمار ؛ روزی به امام کاظم علیه السلام عرض کردم : زنی از ترس حاملگی ، برای سقط جنین خود دارو می خورد.
حضرت فرمود : جایز نیست.
عرض کردم : هنوز در مرحله نطفه است. فرمود : نخستین چیزی که آفریده می شود نطفه است.
نظر مراجع تقلید در مورد سقط جنین
آیت الله العظمی خمینی (ره) :
ختم بارداری به دلایل اقتصادی ، حتی اگر خانواده در شرایط دشوار مالی قرار بگیرند ، و یا به علت سن مادر و یا کثرت فرزندان مجاز نیست. حتی اگر مادر دچار اختلال روانی نیز باشد سقط جنین برای او مجاز نیست.
آیت الله العظمی خامنه ای :
سقط جنین شرعا حرام است و در هیچ حالتی جایز نبوده و توبه جدی از آن لازم است و باید دیه سقط جنین پرداخت شود که اگر علقه باشد دیه آن چهل دینار است و اگر مضغه باشد شصت دینار است و اگر استخوان بدون گوشت باشد هشتاد دینار است و دیه به وارث جنین با رعایت طبقات ارث پرداخت میشود ولی وارثی که مباشر سقط جنین بوده از آن ، سهمی ندارد. دینار شرعی معادل سکه طلا به وزن یک مثقال شرعی (6 /3 گرم) می باشد و قیمت آن را می توان از بازار بدست آورد.
سقط جنین در هر شرایطی حرام است ، مگر آنکه استمرار حاملگی برای حیات مادر خطرناک باشد که در این صورت سقط جنین قبل از ولوج روح اشکال ندارد ، ولی بعد از دمیدن روح جایز نیست ، حتی اگر ادامه حاملگی برای حیات مادر خطرناک باشد ، مگر آنکه استمرار بارداری ، حیات مادر و جنین هر دو را تهدید کند و نجات زندگی طفل به هیچ وجه ممکن نباشد ، ولی نجات زندگی مادر به تنهایی با سقط جنین امکان داشته باشد.
سوال : آیا از بین بردن نطفه منعقد شده ای که در رحم مستقر شده ، قبل رسیدن به مرحله علقه که تقریبا چهل روز طول می کشد ، جایز است؟ و اصولا در کدام یک از مراحل ذیل سقط جنین حرام است :
1. نطفه استقرار یافته در رحم؛ حالتی که منی وارد رحم زن شود و بین تخم ذکور و تخمک اناث ، امتزاج حاصل گردد که آن را لقاح نیز می گویند.
2. علقه ؛ علقه به معنای خون بسته ، دومین مرحله از مراحل جنینی است.
3. مضغه ؛ مرحله ای که جنین شبیه گوشت جویده شده است.
4ـ عظام(قبل از دمیدن روح) ؛ مرحله ای از جنین که استخوان ها به وجود می آیند.
پاسخ : از بین بردن نطفه بعد از استقرار آن در رحم و همچنین سقط جنین در هیچ یک از مراحل بعدی جایز نیست.
آیت الله العظمی سیستانی :
انداختن حَمل پس از انعقاد نطفه ، جایز نیست و دیه وکفاره (دو ماه روزه متوالی) دارد ، مگر این که باقی ماندن حمل برای مادر ضرر جانی داشته باشد ، یا مستلزم حرج شدیدی باشد که معمولا تحمل نمیشود ، که در این صورت قبل از دمیدن روح و جان گرفتن جنین اسقاط آن جایز است ، و بعد از آن مطلقا جایز نیست و اگر مادر حمل خود را بیاندازد ، دیه آن بر مادر واجب است و باید آن را به پدر یا دیگر ورثه اش بپردازد.
اگر پدر حمل را بیاندازد ، دیه اش بر او واجب است و باید آن را به مادر بپردازد.
اگر پزشک این عمل را انجام دهد ، دیه بر او واجب است ، مگر اینکه وارث ببخشد ، هر چند اسقاط جنین به درخواست پدر و مادر باشد. و کافی است در دیه جنین پس از جان گرفتن آن پرداختن پنج هزار و دویست و پنجاه مثقال نقره ، اگر جنین پسر باشد ، و نصف این مقدار اگر دختر باشد. و ـ بنابر احتیاط واجب ـ دیه جنینی که در رحم بمیرد نیز همین مقدار است.
اگر جنین جان نداشته باشد در صورتی که نطفه باشد کافی است در دیه آن یکصد و پنج مثقال نقره و اگر خون بسته باشد دویست و ده مثقال ، و اگر گوشت باشد سیصد و پانزده مثقال و اگر استخوان داشته باشد چهارصد و بیست مثقال ، و اگر اعضا و جوارحش کامل باشند پانصد و بیست و پنج مثقال.
بنابر احتیاط واجب ، فرقی بین پسر و دختر در فرض جان نداشتن نیست و دمیده شدن روح در نطفه در ماه چهارم است مگر اینکه توسط دستگاه های جدید غیر از آن ثابت گردد.
آیت الله العظمی صافی گلپایگانی :
کشتن جنین مطلقا حرام است و دیه دارد که به وارث او در صورتی که سبب سقط نباشند می رسد و چنانچه ولوج روح هم شده باشد(جنین روح داشته باشد) کفاره هم دارد ولی تا زنده به دنیا نیامده باشد مطلقا قصاص ندارد.
آیت الله العظمی صانعی :
سقط جنین مطلق حرام است. یعنی چه قبل از روح پیدا کردن و چه قبل از آن ، لکن برای رفع خطر از مادر با توجه به نظر کارشناسی و حرج غیرقابل تحمل در صورتی که هنوز روح پیدا نکرده ، نمیتوان گفت حرام است؛ هر گاه شرایط بارداری یا جنین به بروز مشکلات جدی (عسر و حرج) برای مادر یا خانواده بینجامد انجام عمل سقط جنین مجاز است.
آیت الله العظمی سبحانی :
سـقط جنین توسط هر کسی و با هر وسیله ای جایز نیست. اگر مادر در غیر ضرورت کاری کند که فرزندش سقط شود علاوه بر اینکه فعل حرامی را مرتکب شده ، باید دیه آن را بپردازد و از آن دیه چیزی به خود مادر به عنوان ارث نمی رسد. حفاظت از بچه در رحم واجب است. (یعنی مادر باید تمام شرایط لازم جهت حفظ و سلامتی بچه را فراهم کند.)
آیت الله العظمی مکارم شیرازی :
اسقاط جنین حرام است ، ولی هرگاه جنین در مراحل ابتدایی باشد ، و به صورت انسان کامل در نیامده باشد ، و باقیماندن جنین در آن حالت و سپس تولد ناقص آن به تصدیق اهل اطلاع متدین باعث عسر و حرج شدید برای پدر و مادر گردد ، پایان دادن به حاملگی جایز است ، و احتیاطا باید دیه را بدهند و دیه جنین بر کسانی است که در سقط دست داشته اند ، و چنانچه مادر با میل و اختیار ، خود را در اختیار طبیب قرار داده که سقط کند نیمی از دیه بر عهده اوست و باید علاوه بر پرداخت دیه از گناه بزرگی که مرتکب شده اند بطور جدی توبه کنند و با اعمال نیک آینده گذشته را جبران نمایند و توجه داشته باشید جنین قبل از آن که روح در آن دمیده شود دارای پنج مرحله است ، نطفه ، علقه ، مضغه ، عظام و لحم و دیه آن بنابر احتیاط واجب به شرح زیر است : در بیست روز اول که نطفه است ، 15 مثقال معمولی طلا ، و در بیست روز دوم که علقه است ، 30مثقال ، و در بیست روز سوم که مضغه است ، 45 مثقال ، و در بیست روز چهارم که عظام است ، 60 مثقال ، و در بیست روز پنجم که لحم است ، قبل از آن که خلقت جنین کامل شود و در شکم مادر به حرکت درآید 75 مثقال ، و پس از دمیدن روح در پسر دیه کامل و در دختر نصف دیه کامل تعلق می گیرد.
آیت الله العظمی بیات زنجانی :
سقط جنین چه روح در آن دمیده شده باشد و یا خیر ، حرام است ولی اگر پزشک متخصص و مورد اعتماد ، زنده بودن مادر را متوقف بر سقط جنین تشخیص دهد و یا بقای آن در رحم را غیر قابل تحمل برای مادر و یا موجب نقص عضو برای وی بداند ، سقط جنین در اینجا مانعی ندارد ولی کفاره را باید بپردازد.
آیت الله العظمی وحید خراسانی :
سقط جنین در صورتی که پدر و مادر یا یکی از آنها مسلمان باشند جایز نیست و بنابر احتیاط واجب از سقط جنینی که پدر و مادرش هر دو غیر مسلمان باشند باید اجتناب نمود.