مهم ترین شرط برای استجابت دعا چیست؟

با مطالعه قرآن کریم ، شاهد وعده هایی از جانب خداوند هستیم که بر اساس نگرش دینی و توحیدی همه این وعده ها حق بوده و خداوند خلف وعده نمی کند.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

یکی از این وعده ها ، وعده ی استجابت دعا است؛ خداوند در قرآن می فرماید :

«وَ قَالَ رَبُکمُ ادعُونی أَستَجِب ..» 

با نگاه ابتدایی و کلی به این آیه این استنباط پیش می آید که خداوند وعده داده که هر دعایی را با هر شرایطی مستجاب می کند. این در حالی است که برای فهم آیات قرآن کریم به ما سفارش شده که فهم آیه را به تنهایی و به طور کلی مدنظر نداشته و آن را در کنار آیات دیگر و همچنین روایات بفهمیم.

یادمان نرود که حفظ آبرو ، اسرار و شخصیت آنان جزء حق الناس است. انسان مومن به قدری با ارزش است که نمی توان روی آن قیمت گذاشت و آسیب به او آسیب به ایمان او است. بر همین اساس تمام کار هایی که به نوعی آبروی انسان را می برد و او را خراب و بی اعتبار می کند حرام و از گناهان کبیره و از مصادیق حق الناس شمرده شده و به دست آوردن رضایت طرف مقابل واجب است گرچه جبران بعضی موارد ، امکان ندارد.

با بررسی بیشتر در آیات قرآن کریم به این آیه نیز رسیده ایم؛

«وَ یَستَجیبُ الَذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَالِحاتِ وَ یَزیدُهُم مِن فَضلِهِ وَ الکافِرُونَ لَهُم عَذابٌ شَدید : خدا اجابت می کند دعای کسانی را که اهل ایمان و عمل صالح هستند.» 

پس تا این جا 2 شرط اساسی برای استجابت از خود قرآن کریم کشف کردیم؛ ایمان و انجام عمل صالح.

آیه ای دیگر از قرآن کریم ، شرایط دیگری را برای استجابت برای ما روشنگری می کنند؛

أَمَن یجُِیبُ المُضطَرَ إِذَا دَعَاه ُ. وَ یَکشِفُ السُوءَ : [آیا آن شریکان انتخابی شما بهترند]

یا آنکه وقتی درمانده‏ ای او را بخواند اجابت می کند و آسیب و گرفتاریش را دفع می نماید؟  

قید «اضطرار» برای این است که در حال اضطرار ، دعای دعاکننده از حقیقت برخوردار است و دیگر گزاف و بیهوده نیست؛ زیرا تا آدمی درمانده و مضطر نشود ، دعایش آن واقعیت و حقیقتی که در حال اضطرار دارد را ندارد و این خیلی روشن است.

قید دیگری که برای دعا آورده این است که فرموده :

«إِذَا دَعَاهُ؛ وقتی او (خدا) را بخواند»

و در جایی دیگر فرموده :

«دَعوَةَ الدَاعِ إِذَا دَعَانِ»

و این برای آن است که بفهماند خداوند متعال وقتی دعا را مستجاب می کند که دعا کننده به راستی او را بخواند؛ نه اینکه در دعا رو به خدا کند و دل به اسباب ظاهری داشته باشد و این وقتی صورت می گیرد که امید دعا کننده از همه اسباب ظاهری قطع شده باشد؛ یعنی بداند که دیگر هیچ کس و هیچ چیز نمی ‏تواند گره از کارش بگشاید. آن وقت است که حقیقتا متوجه خدا می شود و در کمال صداقت تنها او را می ‏خواند.  

آن وقت است که در دل و با زبان می گوید :

«مَا بِنَا مِن نِعمَةٍ فَمِنَ اللَهِ؛ هر نعمتی که داریم از خداست».  

حق الناس ، شرط مهم در استجابت دعا

همان طور که گفته شد در قرآن و روایات شرایطی برای استجابت دعا وجود دارد که موارد قرآنی را مختصرا عرض کردیم. عامل مهم دیگری که در استجابت دعا نقش بسیار بسیار مهمی را در لسان روایات بیان شده پرداخت حق الناس است؛ چرا که می توان گفت : خیلی از مشکلاتی که برای ما پیش می آید و برای رفع مشکل آن دعا می کنیم به خاطر این است در کار دیگران گره ایجاد کرده ایم ، چرا که خدا می گوید انسان تو که پشت دیوار را نمی بینی بنده دیگرم دست بلند کرده و می گوید خدایا این را گرفتار کن؛ لذا اولین شرط استجابت دعا رفع حق الناس است.

قید «اضطرار» برای این است که در حال اضطرار ، دعای دعاکننده از حقیقت برخوردار است و دیگر گزاف و بیهوده نیست؛ زیرا تا آدمی درمانده و مضطر نشود ، دعایش آن واقعیت و حقیقتی که در حال اضطرار دارد را ندارد و این خیلی روشن است.

حق الناس را موضوع جدی در زندگی بدانیم و به آن بی توجه نباشم. دامنه حق الناس بسیار وسیع است از مسائل مال و اقتصادی و لقمه های حرام و حق خوری های مادی می تواند باشد تا آبروی آدم ها؛ و چنین است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در سخنی پیرامون حق الناس می فرمایند :

«کل المسلم علی المسلم حرامٌ دمُهُ و ماله و عِرضُهُ»  بر هر مسلمانی خون ، مال و آبروی مسلمان دیگر حرام است.

یادمان نرود که حفظ آبرو ، اسرار و شخصیت آنان جزء حق الناس است. انسان مومن به قدری با ارزش است که نمی توان روی آن قیمت گذاشت و آسیب به او آسیب به ایمان او است. بر همین اساس تمام کار هایی که به نوعی آبروی انسان را می برد و او را خراب و بی اعتبار می کند حرام و از گناهان کبیره و از مصادیق حق الناس شمرده شده و به دست آوردن رضایت طرف مقابل واجب است گرچه جبران بعضی موارد ، امکان ندارد.

پی نوشت :
1- غافر/60،
2- شوری/26،
3- نمل/62،
4- بقره/168،
5- ر. ک : المیزان/ ج. 15/ ص. 381،
6- قرب‏ الإسناد/ص. 175،
7- کشف الریبه/ص. 6