اجرت المثل و نحله چیست؟ | شرایط دریافت و نحوه محاسبه

اجرت المثل چیست؟

اجرت المثل از دو واژه اجرت و مثل تشکیل شده است. به معنای این که اجرت یک عمل در واقع و در مقایسه با نمونه های مشابه به چه میزان است. برای نمونه هنگامی که گفته می شود اجرت المثل رنگ زدن یک ساختمان چقدر است؟ منظور اجرتی است که در واقع باید در ازای رنگ آمیزی ساختمانی مشابه ساختمان موجود پرداخت کرد. همچنین اجرت المثل سکونت در یک خانه به معنای مبلغی است که باید در سکونت در خانه ای مشابه خانه مورد نظر پرداخت کرد.اصولا صحبت از اجرت المثل زمانی به میان می آید که توافق یا قراردادی میان طرفین وجود نداشته باشد چرا که در این صورت ، به مبلغ مندرج در قرارداد که در اصطلاح به آن اجرت المسمی (در مقابل اجرت المثل) گفته می شود ، توجه خواهد شد.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

مبلغ اجرت المثل چقدر است؟

برای نمونه هرگاه در مثال نخست طرفین توافق کرده باشند که در ازای رنگ آمیزی یک ساختمان دو طبقه واقع در فلان خیابان مبلغ 10 میلیون تومان پرداخت شود ، می توان مبلغ مورد نظر را مطالبه کرد و جایی برای پرداخت اجرت المثل وجود ندارد. این در حالی است که اگر به هر دلیل قراردادی وجود نداشته باشد یا قرارداد موجود به دلیلی باطل شود ، دادگاه بررسی می کند که در عرف ، در ازای رنگ آمیزی ساختمانی با مشخصات گفته شده چقدر پرداخت می شود و همین مبلغ را مورد حکم قرار می دهد. به همین دلیل اصولا میزان اجرت المثل از اجرت المُسمی (مبلغ مورد توافق طرفین) به مراتب کمتر است.

نحله چیست؟

نحله نیز همان مالی است که اگر زن شرایط گرفتن اجرت المثل دوران زندگی مشترک را نداشته باشد ، به او بخشیده می شود. البته نحله زمانی به او تعلق می گیرد که او از وظایف همسری اش تخطی نکرده باشد. میزان نحله نیز مانند اجرت المثل توسط دادگاه معین می گردد ولی نیازی به ارجاع موضوع به کارشناس نیست و دادگاه خود میزان نحله را با توجه به توانایی مالی زوج و همچنین زحماتی که زوجه در طول زندگی مشترک انجام داده است ، تعیین می نماید. البته حقوق اجرت المثل و نحله فقط در نکاح دائم برای زنان مشخص شده است و این شرایط در ازدواج موقت وجود ندارد.

کاربردهای مختلف اجرت المثل

اجرت المثل در موارد گوناگونی کاربرد دارد که در ادامه به دو مورد از مهم ترین این کاربردها اشاره می شود :

1 - اجرت المثل در ازدواج (عقد نکاح)

یکی از حقوق مالی که زنان به دلیل عقد نکاح از آن بهره مند می شوند ، اجرت المثل است. منظور از حقوق مالی حقوقی است که از طریق پرداخت مبلغی پول جبران می شود. به طور کلی زنان در خانواده کارهای گوناگونی انجام می دهند. برای مثال پخت و پز می کنند ، ظرف ها را می شویند و به کارهای خانه رسیدگی می کنند. مادران نیز به فرزندان خود شیر می دهند. از منظر قانونی و البته شرعی ، زنان می توانند در قبال انجام این کارها از همسر خود مطالبه پول نمایند.

در اصطلاح به این حق ، اجرت المثل می گویند یعنی اجرتی که زن در قبال انجام کارهای خانه استحقاق دریافتش را دارد. عموما این حق برای تمامی زنان وجود دارد مگر آن که ثابت شود که آنان این کارها را به طور مجانی و بدون انتظار دریافت اجرت (به صورت تَبرُعی) ، انجام داده اند. هرگاه این موضوع در دادگاه ثابت شود ، زن مستحق دریافت اجرت المثل نیست. لازم به ذکر است که بعضا قضات با این استدلال که طبق عرف موجود در کشور ، انجام کارهای خانه توسط زنان به صورت تبرعی انجام می شود ، حکم به پرداخت اجرت المثل نمی دهند.

تفاوت اجرت المثل و نفقه

در هر صورت برای مطالبه اجرت المثل باید دادخواست مطالبه اجرت المثل را که حاوی بازه زمانی مطالبه این حق است ، به مرجع صالح تقدیم کرد. البته باید توجه داشت که در عمل ، دادگاه ها اصولا مبلغ قابل توجهی به عنوان اجرت المثل در نظر نمی گیرند.

2 - اجرت المثل اموال

گاهی در قبال استفاده از اموال باید مبلغی پول به عنوان ارزش واقعی تخمینی آن ها پرداخت کرد که به این مبلغ در اصطلاح اجرت المثل اموال می گویند. برای نمونه فرض کنید شما برای مدت 2 هفته از خودروی دیگری استفاده می کنید. صرف نظر از این که به تعلق مال به دیگری آگاه بوده یا نبوده اید ، در صورت مطالبه مالک موظفید مبلغی پول در قبال استفاده دو هفته ای خود از این خودرو به او پرداخت کنید. این موضوع در خصوص اموال غیرمنقول (مثل زمین و خانه) هم کاربرد دارد. برای نمونه کسی برای مدت یک سال در خانه شما ساکن بوده است. در این صورت او باید مبلغی را معادل ارزش استفاده از خانه شما در این یک سال پرداخت کند.

نکته حائز اهمیت این است که اجرت المثل در مثال های بالا و در مورد سایر مثال های موجود زمانی قابل مطالبه است که قراردادی میان طرفین وجود نداشته یا قرارداد موجود باطل باشد. بنابراین هرگاه در خصوص استفاده از خودرو (در مثال نخست) و استفاده از خانه (در مثال دوم) قرارداد اجاره ای میان طرفین وجود داشته باشد ، دیگر مجالی برای مطالبه اجرت المثل نیست و رقم مندرج در قرارداد ، طبق توافق طرفین قابل پرداخت است. ولی در همین مثال ها اگر ابتدا قرارداد اجاره ای وجود داشته که در ادامه به هر دلیل باطل شده باشد ، می توان برای مطالبه اجرت المثل به دیگری مراجعه کرد و دیگر مبلغ مندرج در قرارداد ملاک نیست.