تاریخچه سکه طلا و شیوه محاسبه قیمت سکه بهار آزادی

تاریخچه سکه طلا در ایران ، از قدیم تا سکه بهار آزادی

سکه بهار آزادی یکی از مسکوکات طلای قانونی در جمهوری اسلامی ایران است. از سال 1358 خورشیدی ، به مناسبت و یادبود پیروزی انقلاب 1357 ایران ، انواع سکه های بهار آزادی در دو طرح متفاوت و در قطع های مختلف ضرب شده است. عیار طلای این سکه ها (اعم از طرح قدیم و جدید) 900 در 1000 است. معمولا در هر سال ضرابخانه بانک مرکزی ایران ، سکه ها را ضرب کرده و از طریق بانک های عامل یا صرافی های مجاز به بازار عرضه می کند. این سکه ها به صورت خرد یا عمده و به قیمت روز خرید و فروش می شوند. سکه بهار آزادی به عنوان هدیه ، مهریه ازدواج ، عیدی کارمندان دولت و نیز برای سرمایه گذاری و پس انداز مورد استفاده قرار می گیرد.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

تاریخ ضرب سکه در ایران

سکه طلای پنج پهلوی ، متعلق به سال 1305 خورشیدی

تاریخ ضرب سکه طلا در ایران به زمان حکومت داریوش اول ، پادشاه هخامنشی (در سال های 521 الی 486 پیش از میلاد) بر می گردد. با ارزش ترین این سکه ها که دریک نام داشته وزنی معادل 8/41 گرم از جنس طلا داشته است. سکه دیگر سیگل با وزن 5/6 گرم نقره بود و ارزشی معادل یک گوسفند را داشت و نرخ تبدیل آن برابر با 20 سکه نقره سیگل در برابر یک سکه طلا دریک بود. ضرب این سکه های 8 گرمی طلا در طول تاریخ ایران با نام های گوناگون در ادوار مختلف ادامه داشت تا این که در دوره پهلوی به نام سکه پهلوی و بعد از انقلاب 1357 ایران به نام سکه بهار آزادی تغییر نام یافت.

انواع سکه بهار آزادی

• از نظر شکل : سکه ها در دو نوع «طرح قدیم» (1358 تا 1370) و «طرح جدید (امامی)» (1370 تاکنون) هستند.
• از نظر قطع : سکه ها در انواع «ربع» ، «نیم» ، «یک» یا «تمام» ، «دو و نیم» ، و «پنج» بهار آزادی موجود هستند.

تاریخچه

پس از انقلاب 1357 ایران ، به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و با تأیید و دستور نخست وزیر دولت موقت ، به مناسبت و یادبود نخستین بهار پیروزی انقلاب 1357 در ایران ، اجازه ضرب انواع مسکوک طلا بنام «بهار آزادی» صادر شد. از آن زمان تاکنون ، سکه های بهار آزادی با دو طرح مختلف ضرب شده اند :

از سال 1358 تا 1370 (طرح قدیم)

یک روی این سکه بنام علی بن ابیطالب بود شش بار تکرار «علی» به خط معقلی تزیینی در داخل یک شش ضلعی ، و قید عبارت «بانک ملی ایران» در زیر آن) و بر روی دیگر آن تصویر بارگاه علی بن موسی الرضا به همراه عبارت «نخستین بهار آزادی» و تاریخ 1358 منقوش بود. از آن پس تا سال 1370، انواع سکه های بهار آزادی با همین طرح تولید می شد.

از سال 1370 تاکنون (طرح جدید)

ضرب و توزیع سکه بهار آزادی با طرح جدید ، معروف به امامی ، از سال 1370 آغاز شده و تا به امروز نیز ادامه دارد. با توجه به ماده 5 قانون نحوه حفظ آثار و یاد روح الله خمینی بانک مرکزی ایران موظف شد که تصویر پایه گذار نظام جمهوری اسلامی ایران را بر یک طرف سکه های بهار آزادی به گونه ای مناسب نقش کند. از اینرو ، بنابر پیشنهاد بانک مرکزی و موافقت وزارت اموراقتصادی و دارایی و به استناد بند 2 قانون اصلاح قانون ضرب مسکوک طلا ، هیئت وزیران در جلسه مورخ 1370/3/19 (راجع به تغییر طرح سکه یک بهار آزادی) چنین تصویب کرد :

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز است به مناسبت دومین سال درگذشت روح الله خمینی سکه یادبود یک بهار آزادی را با مشخصات ذیل و طبق نمونه ای که در نهاد ریاست جمهوری نگهداری می شود ضرب نماید :

• عیار طلا : 900 در هزار؛
• وزن سکه : 8٫13598 گرم؛
• قطر سکه : 22 میلیمتر؛
• یک روی سکه دارای نگاره روح الله خمینی و قید سال ضرب (1370) در ذیل تصویر؛

یک روی سکه دارای نگاره آرامگاه علی بن موسی الرضا پیشوای هشتم شیعیان و درج عبارت «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» در بالای تصویر و عبارت «بهار آزادی» در پایین تصویر.

مصوبه مذکور جهت اجرا به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ابلاغ شد. بدین ترتیب ، در دومین سال درگذشت روح الله خمینی ، طرح سکه تمام بهار آزادی تغییر کرد و از آن پس (سال 1370 به بعد) سکه ها بر اساس آن مصوبه ضرب می شوند. گفتنی است طرح سکه های با قطع های ربع و نیم ، همانند سابق است.

معمولا در هر سال ، انواع مسکوک بهار آزادی بر اساس مجوزی که بانک مرکزی دارد ، در ضرابخانه این بانک تولید می شود. طبق آمار اعلام شده در سال 1386، تاکنون 40 میلیون قطعه سکه بهار آزادی در طول دهه های اخیر در کشور ضرب شده است.

صدور مسکوک طلا از کشور به هر نحوی ممنوع است ، مگر توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.

مشخصات سکه بهار آزادی

مسکوک طلای بهار آزادی از لحاظ مشخصات ، منطبق است بر قانون مسکوک طلا و نیز قانون اصلاح قانون ضرب مسکوک طلا. شکل این مسکوک بر اساس ماده دوم قانون 1337، مدور است ، و میزان عیار آن بر طبق ماده چهارم همان قانون عبارت است از 900 در هزار طلای خالص ، و 100 در هزار مس ، یا آلیاژی از نقره و مس.

کاربردهای سکه بهار آزادی

• هدیه — از سکه طلا به عنوان هدیه در جشن ها و مهمانی ها ، اعیاد ملی و مذهبی ، مراسم ازدواج ، تجلیل ، تودیع ، اعطای جوایز ورزشی ، مسابقات و المپیادهای علمی ، و سایر مناسبت ها استفاده می شود. جشنواره ها مهم ترین رویدادهایی هستند که معمولا در آن ها سکه اهدا می شود. به خاطر جایگاه ویژه طلا در جامعه ایرانی ، هدیه دادن سکه ، نسبت به پول یا اشیای دیگر ، از مقبولیت بیشتری برخوردار است.
• عیدی کارمندان دولت — طبق مصوبه هیئت وزیران در سال 1387، کلیه دستگاه های دولتی می توانند بجای پرداخت پول نقد به کارکنان خود ، به آن ها سکه طلای تمام بهار آزادی عیدی دهند. این سکه ها با نرخ روز اعلام شده از سوی بانک مرکزی ، به وزارتخانه ها ، سازمان ها و شرکت های دولتی که تمایل دارند عیدی کارکنان خود را به صورت سکه اعطا کنند ، به فروش می رسد. پرداخت عیدی به جای پول نقد یکی از راهکارهای کنترل نقدینگی در پایان سال اعلام شده است. به گفته محمود بهمنی ، رئیس کل وقت بانک مرکزی ، با این رویکرد سه هدف محقق می شود : اول اینکه عیدی کارکنان پرداخت می شود ، دوم با افزایش عرضه سکه توسط کارکنان ، قیمت این کالا در آستانه عید کنترل می شود ، و سوم ، عده ای سکه های خود را نگهداشته و نقدینگی کمتری وارد جامعه می شود.
• مهریه ازدواج — در بسیاری از اوقات ، مهریه دختران ایرانی بر مبنای سکه های طلا تعیین می شود؛ از سال تولد دختر گرفته تا شمار ائمه یا سوره های قرآن کریم به عنوان تعداد سکه های مهریه دختران بریده می شود. پژوهش های انجام شده نشان می دهند که میانگین مهریه زنان ایرانی ، بین 260 تا 350 سکه طلا است. البته مهریه هایی با مبنای 124000 سکه طلا هم دیده شده است.
• پس انداز — سکه طلا به عنوان کالایی سرمایه ای برای حفظ ارزش پول مورد استفاده قرار می گیرد. بخشی مهمی از سرمایه و پس انداز مردم ایران در قالب سکه طلا است. با توجه به نقش با اهمیت سکه به عنوان کالایی سرمایه ای ، بانک ها نیز بخشی از سرمایه ها و نقدینگی خود را به سکه - به عنوان پشتوانه پولی و سرمایه مطمئن - تبدیل می کنند. با افتتاح طرح پس انداز سکه طلا در بانک رفاه ، مردم سکه های خود را که به شکل سرمایه راکد در دست آنان است ، به صورت قرض الحسنه در اختیار بانک قرار می دهند ، و در مقابل کسانی که نیاز به سکه دارند می توانند از بانک تقاضای سکه کنند و بانک از محل سکه های به امانت گذاشته شده ، به متقاضیان سکه می دهد؛ بدین ترتیب این سرمایه راکد به گردش در می آید. دولت امیدوار است حساب قرض الحسنه طلا از یک طرف بتواند مشکل کسانی را برای خرید هدیه با مشکل نقدینگی مواجه هستند ، حل کند و از طرف دیگر نگرانی های ناشی از حفظ و نگهداری سکه طلا را کاهش دهد.
• سرمایه گذاری — سکه طلا به دلیل ارزش ذاتی آن ، کالایی کم ریسک محسوب می شود. به علاوه ، در مقایسه با سایر دارایی ها (نظیر املاک و مستغلات) ، از خاصیت نقدشوندگی بسیار بالاتری برخوردار است ، و می توان آن را در هر زمان و موقعیتی به فروش رساند. در بازار سکه ایران ، معامله گرانی هستند که با پیگیری نوسانات قیمت طلای جهانی و سکه طلا ، به صورت عمده در بازار ، به دادوستد سکه می پردازند. معمولا متوسط بازدهی از خرید و فروش عمده سکه طلا ، بین 30 تا 50 درصد در سال است. طبق آمار بانک مرکزی ، متوسط قیمت سکه بهار آزادی در 10 سال منتهی به پایان سال 1387، در بازار آزاد شهر تهران ، با 263 درصد رشد ، تقریبا 2/6 برابر شده است.

خرید و فروش سکه بهار آزادی

خرید و فروش سکه به صورت عمده و خرد ، در ایران انجام می شود. با توجه به کاربردهای سکه ، مصرف و دادوستد سکه طلای بهار آزادی ، از تواتر ، تعدد و تکرارپذیری بالایی برخوردار است؛ به نحوی که حتی در مواقع اوج مصرف و دادوستد (اعیاد رسمی و مذهبی) حجم نقدینگی در گردش این کالا ، از برخی از کالاهای اساسی نیز بالاتر است. علاوه بر معامله به شیوه سنتی که در بازار رایج است ، سرمایه گذاران حرفه ای با شرکت در «معاملات قرارداد آتی سکه طلا طرح خمینی» در بورس کالای ایران ، اقدام به خرید و فروش سکه به صورت فیوچر می کنند. این طرح از دی ماه سال 1387 در بورس کالای ایران آغاز شده ، و فقط برای سکه طلای تمام بهار آزادی طرح خمینی اجرا می شود. مزیت معاملات آتی سکه طلا ، امکان بهره مندی از اهرم مالی است؛ زمانی که یک فرد ، تعدادی سکه را از صرافی یا بانک خریداری می کند ، باید کل وجه را پرداخت کند ، ولی در معاملات آتی با پرداخت یک دهم وجه می تواند صاحب 10 سکه شود. مدت زمان تحویل کالا در این روش ، دو ماه است ، که مشتری می تواند در صورت تمایل با پرداخت وجه معامله ، سکه ها را به صورت فیزیکی دریافت کند ، یا قرارداد خود را به فروش بگذارد. شفاف سازی قیمت و عرضه سکه های استاندارد در بورس کالا ، دو ویژگی بسیار مهم این بازار است که سبب می شود تمام فعالان از قیمت واقعی آگاهی یافته ، و از سوی دیگر سکه های غیراستاندارد کم کم از بازار خارج شوند.

شیوه محاسبه قیمت سکه بهار آزادی

نمودار روند قیمت سکه تمام بهار آزادی از سال 1357 تا 1390

نمودار روند قیمت سکه تمام بهار آزادی (طرح قدیم و جدید) از سال 1374 تا 1386

این نمودار که بر اساس داده های آماری بانک مرکزی ایران رسم شده است ارزش سکه بهار آزادی در برابر ریال و در گذر زمان را نشان می دهد.

عواملی که بر قیمت سکه طلا در ایران تأثیرگذار هستند ، عبارتند از :

• قیمت جهانی طلا (قیمت جهانی طلا به صورت یک اونس (31٫103 گرم) طلای خالص اعلام می شود)؛
• ارزش دلار به ریال (در دوره هایی که دلار با چند نرخ متفاوت عرضه می شود ، معیار قیمت دلار در بازار است)؛
• هزینه ضرب سکه توسط بانک مرکزی (تقریبا معادل هفت هزار تومان ، طبق برآورد سال 1386)؛
• کارمزد عرضه سکه در بانک (تقریبا معادل پانصد تومان ، طبق برآورد سال 1387)؛
• مالیات بر ارزش افزوده (این مالیات در هنگام عرضه سکه از بانک به خریداران محاسبه می شود و در معاملات سکه مجددا محاسبه نمی شود)
• سال ضرب سکه (از سال 86 به این سو سکه ها با تاریخ 1386 ضرب می شوند و سکه های ضرب سال های قبل ارزش کمتری دارند)؛
• حباب سکه (فاصله قیمت حقیقی سکه و قیمت بازاری آن) که بر اثر عرضه و تقاضا و عوامل روانی ایجاد می شود. برای مثال اگر قیمت سکه بر اساس عواملی که در بالا گفته باشد 550 هزار تومان باشد اما در بازار 605 هزار تومان معامله شود به معنی ده درصد حباب است و در صورتی که قیمت آن 539 هزار تومان باشد به معنی حباب منفی دو درصدی است.

از بین این عوامل سه عامل قیمت جهانی طلا ، قیمت دلار و حباب به طور روزانه در حال تغییر هستند و باعث نوسان قیمت سکه می شوند. دلیل نوسانات قیمت سکه و طلا را نمایشگر اوضاع سیاسی و اقتصادی در جهان نامید.

فرمول محاسبه قیمت حقیقی سکه تمام بهار آزادی

افزایش تقاضا در برخی از ایام سال ، سبب افزایش قیمت سکه بهار آزادی از طریق ایجاد حباب می شود؛ مانند روزهای پایانی سال. در این ایام ، بیشترین تقاضا برای «ربع سکه» و در مرحله بعد برای «نیم سکه» است ، و «سکه تمام بهار آزادی (طرح جدید)» کمتر مورد تقاضا قرار می گیرد. به طور کلی و با نادیده گرفتن عرضه و تقاضای داخلی ، می توان بر اساس رابطه زیر ، قیمت حقیقی سکه تمام بهار آزادی را محاسبه کرد :

• (P(g — ارزش طلا در هر اونس بر حسب دلار؛
• 900 — عیار سکه داخل کشور؛
• 999/9 — عیار طلا در خارج از کشور؛
• P(USD/IRR) — نرخ دلار بر حسب ریال؛
• 31٫103 — وزن هر اونس طلا بر حسب گرم؛
• 8٫13 — وزن سکه تمام بهار آزادی بر حسب گرم؛
• 1٫02 — افزودن عوارض ورود طلا (بین 2 تا 5 درصد) به کشور به قیمت تمام شده سکه.

نقش زمان ضرب در تعیین قیمت سکه ها

اختلاف قیمت سکه های طرح قدیم با طرح جدید

به غیر از شکل ظاهری ، اختلاف مهم دیگری بین سکه های طرح قدیم و جدید وجود دارد که در زمان ضرب آنهاست ، چرا که بانک مرکزی دیگر به ضرب سکه طرح قدیم اقدام نمی کند؛ این مسئله ، موجب ویژگی خاص سکه های طرح قدیم ، و افزایش قیمت آن ها نسبت به سکه های طرح جدید می شود ، وگرنه در میزان طلای به کار رفته در سکه های طرح جدید و قدیم کوچکترین تفاوتی وجود ندارد.

اختلاف قیمت بین سکه های طرح جدید

سکه های طرح جدید ، علی رغم داشتن شکل ظاهری یکسان ، از نظر سال ضرب با هم تفاوت دارند. از آنجا که متقاضیان سکه های جدیدالضرب بیشتر هستند ، این افزایش تقاضا ، قیمت سکه های جدید (دارای سال ضرب بالا) را افزایش می دهد. به همین دلیل ، فروشندگان سکه تفاوتی برای قیمت این سکه ها قائل شده ، و سکه های با تاریخ ضرب قدیمی تر ، ارزان تر از سکه های جدید معامله می شوند. البته بعضی از فروشندگان سکه ، بدون توجه به سال ضرب سکه ها ، آن ها را به قیمت یکسان به فروش می رسانند ، اما در زمان خرید ، سال ضرب را بهانه ای برای کاهش بهای خرید سکه قرار می دهند. برای مثال ، هنگامی که فردی برای فروش سکه خود به مغازه مراجعه می کند ، اگر قیمت روزانه سکه 190 هزار تومان باشد ، اما تاریخ ضرب آن پنج سال پایین تر باشد ، آن سکه 10 هزار تومان ارزانتر از او خریداری می شود.

عکس سکه بهار آزادی طرح قدیم و جدید

این در حالی است که میزان طلای به کار رفته در این سکه ها ، هیچ تفاوتی با هم ندارند. از نظر بانک مرکزی ، اختلاف قیمت میان سکه ها به علت تفاوت در سال ضرب آنها ، موجه نیست و تنها عاملی که می تواند در نوسان قیمت سکه موثر باشد ، نوسانات بهای طلا در بازارهای جهانی است. بانک مرکزی برای حل این مشکل ، از سال 1386 تاکنون (1397) بر روی همه سکه ها تاریخ 1386 را درج می کند. از همین رو بازار سکه های ضرب قبل از 1386 از رونق افتاده و این سکه ها معمولا فقط به قیمت طلایشان ارزش دارند.