داستان سفر شیخ بهایی به اروپا از طرف شاه عباس

شیخ بهایی از طرف شاه عباس به یکی از کشورهای اروپایی رفت

از آنجا که سفرهای شیخ بهایی ، با منصب شیخ الاسلامی و به عبارتی با زندگی سیاسی او بی ارتباط نیست از این رو لازم است اشاره کوتاهی به آن ها داشته باشیم.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

بیش تر نویسندگانی که به شرح حال شیخ بهایی پرداخته اند از سفرهای او به کشورهای عراق ، حجاز ، شام ، مصر و قدس سخن گفته اند ، ولی در باره علت آن ها و تعیین مدت و تاریخ این سفرها (به دلیل سکوت و یا ابهام موجود در گزارش های تاریخی این دوره) نظریه های مختلفی را ارایه کرده اند. در خصوص علت و انگیزه سفرهای شیخ برخی ، علاقه مندی او به سیر و سیاحت را که از دوران نوجوانی با آن مانوس بوده عامل موثری می دانند (39) ; و بعضی ، اختلاف آرا و دیدگاه های علمی او با مکتب های فلسفی موجود در حوزه اصفهان (یعنی «توغل میرداماد و اصحاب او در علوم عقلی و رواج آن ») را انگیزه احتمالی این امر می شمارند ; و عده ای ملالت خاطر و دلزدگی از مناصب دنیایی و معاشرت او با پادشاهان را عامل این سفرها معرفی کرده اند.

تاثیر مجموعه عوامل یاد شده در تصمیم بهایی ، امری ناممکن و غیر متصور نیست.

از مسایل بحث انگیز در سفرهای شیخ بهایی مدت و تاریخ آن ها است. علت ابهام های موجود در این بخش از زندگی شیخ بهایی این است که خود او ، نیز مورخان معاصر ، تاریخ و مدت این سفرها را ثبت نکرده اند.

از کتاب عالم آرای عباسی چنین برمی آید که شیخ پس از مدتی که به منصب شیخ الاسلامی اصفهان منصوب شد اراده سفر حج نمود ، و مدت ها در بلاد اسلامی به سیاحت پرداخت ، ولی در آن به تاریخ و مدت این سفرها اشاره نشده است. تنها مطلبی که از ظاهر عبارت اسکندر بیک استفاده می شود این است که زمان وقوع این سفرها بین سال های 994 ق (سال وفات شیخ علی منشار) تا 1008 ق بوده ، یعنی سالی که شاه عباس پیاده به زیارت امام رضا علیه السلام رفت و شیخ بهایی نیز همراه او بود.

نظریه دوم در باره تاریخ سفرهای شیخ ، گفتار خیرالبیان است که آغاز سفرهای بهایی را در دوران جوانی او می داند و می نویسد :

در عنفوان شباب هوای سیر بلاد در خاطر دریا مقاطرش رسوخ یافته ، به تشرف زیارت حرمین شریفین مشرف شده به اکثر دیار عربستان و بلاد مغرب رسیده ، مدت ها در مصر بوده و دیار شام را از فیض آفتاب افادت ، صبح صادق ساخته... .

بنابراین شیخ باید بعد از وفات پدرش در سال (984 ق) که در آن هنگام سی ویک ساله بوده و قبل از سال (994 ق) که به منصب شیخ الاسلامی اصفهان برگزیده شد ، به این سفرها رفته باشد.

گذشته از این به دلیل مشخص نبودن تاریخ سفرهای شیخ ، مدت این سفرها نیز نامعلوم است. در باره مدت سیاحت بهایی دو نظر وجود دارد :

نخست این که مدت سیر و سیاحت بهایی بسیار طولانی (به مدت سی سال) بوده است. منشا این نظر ، گفتار «سلافة العصر» است ، زیرا مولف این اثر که قدیمی ترین مستند تاریخی در شرح حال شیخ بهایی است در این باره می نویسد :

...فلما اشتد کاهله ، وصفت له من العلم مناهله ، ولی بها شیخ الاسلام ، و فوضت الیه امر الشریعة ، علی صاحبها الصلاة والسلام ، ثم رغب فی السفر و السیاحة ، و استهب من مهاب التوفیق ریاحه ، فترک تلک المناصب ، و مال لما هو لحاله مناسب ، فقصد حج بیت الله الحرام و زیارة النبی و اهل بیته الکرام علیهم افضل الصلوة و التحیة و السلام ، ثم اخذ فی السیاحة فساح ثلاثین سنة ، و اوتی فی الدنیا حسنة و فی الآخرة حسنة... .

زمانی که چشمه های علوم از وجود وی جاری گشت ، منصب شیخ الاسلامی بر عهده او گذاشته شد و امور شریعت به وی ارجاع گردید ، پس مدتی از منصب شیخ الاسلامی ملول گشت و به سیاحت و جهان گردی رو آورد و ترک مناصب گفت و به زیارت حج و تربت پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت گرامش رفت و پس از آن سی سال به سیاحت پرداخت.

در تعیین مدت سیاحت شیخ بهایی ، نویسندگان بعد از این مولف ، غالبا سخنان او را تکرار کرده اند.

عده ای از محققان این نظریه را نادرست می دانند و مدت سفرهای شیخ را بسیار کم تر از این مقدار می دانند. (بین چهار تا شت سال) . و مولف کتاب احوال و اشعار فارسی شیخ بهایی از جمله نویسندگانی است که معتقد به نظریه دوم است. وی با ارایه شواهد و قراین تاریخی ، مدت سی سال سیاحت شیخ را ناشی از اسطوره سازی و شخصیت پردازی و گفتار مبالغه آمیز برخی از نویسندگان می داند. علاوه بر این وی در توجیه مدت مذکور می گوید :

ممکن است مقصود از این که سی سال سفر کرده این باشد که از نخستین سفر وی (سال 984 ق) تا آخرین سفری که در عمر کرده (سال 1015 ق) سی سال طول کشیده است.

به اعتقاد عده ای شیخ بهایی در یکی از سفرهای خارجی خود به کشور عثمانی ، سفارت شاه صفوی را بر عهده داشته و حامل پیامی از طرف شاه عباس اول به سلطان مراد حاکم عثمانی بوده است.

بیوگرافی کوتاه شیخ بهایی

بهاءالدین محمد بن حسین عاملی زاده 8 اسفند 925 خورشیدی در بعلبک و درگذشته 8 شهریور 1000 خورشیدی در اصفهان معروف به شیخ بهایی ، همه چیزدان ، حکیم ، علامه فقیه ، عارف ، منجم ، ریاضیدان ، شاعر ، ادیب ، مورخ و دانشمند ایرانی عرب تبار از بعلبک در لبنان کنونی قرون دهم و یازدهم هجری بود که در دانش های فلسفه ، منطق ، هیئت و ریاضیات دانایی داشت ، در حدود 95 کتاب و رساله از او در سیاست ، حدیث ، ریاضی ، اخلاق ، نجوم ، عرفان ، فقه ، مهندسی ، هنر و فیزیک بر جای مانده است. به پاس خدمات او به علم ستاره شناسی ، یونسکو سال 2009 که مصادف با سال نجوم می بوده نام شیخ را در لیست مفاخر ایران ثبت کرد. وی از دوستان نزدیک میرداماد بود.