بررسی کامل انواع سبک معماری اسلامی ایران + نقشه و پلان

بررسی کامل انواع سبک معماری اسلامی ایران و نقشه و پلان آن

معماری اسلامی شامل سبک های معماری ساختمان های مرتبط با اسلام است ، که شامل تمام سبک های مذهبی و غیرمذهبی معماری از زمان صدر اسلام تا به امروز می شود. معماری اسلامی اولیه تحت تأثیر معماری رومی ، بیزانسی ، ایرانی ، بین النهرینی و تمام سرزمین های دیگری بود که مسلمانان در قرن هفتم و هشتم فتح کردند. با گسترش اسلام به جنوب شرقی آسیا ، معماری اسلامی نیز در این نقاط تحت تأثیر معماری چینی و هندی قرار گرفت. معماری اسلامی بعدها با استفاده از خوشنویسی اسلامی و طرح های هندسی خاص ، ویژگی های منحصربفردی در اشکال ساختمان ها و تزئینات ایجاد کرد. همچنین عناصر معماری جدیدی مانند مناره های استوانه ای ، قوس های برجسته ، مقرنس ، اسلیمی و طاق های چندقوسی (Multifoil) از ابداعات معماری اسلامی است.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

انواع ساختمان های اصلی معماری اسلامی برای ساختمان های بزرگ یا عمومی عبارتند از : مسجد ، مقبره ، کاخ و قلعه. اصول اصلی معماری اسلامی از این چهار ساختمان گرفته شده و در ساختمان های دیگر مانند حمام های عمومی ، فواره ها و معماری خانه ها استفاده شده است.

معماری اسلامی :

1) معماری که مشخصات اسلامی دارد.

2)معماری که در سرزمین های اسلامی به وجود آید.

ویژگی های معماری اسلامی :

1- بانیان مسلمان دارند.

2- دارای شخصیت یگانه : شکل معماری اشاره به اصول اسلامی داشته باشد ، توحید.

3- تأثیرپذیری از دین : پایبندی به اصول و سفارشات مذهبی

4- استفاده فراوان از عناصر تزئینی : خوش نویسی ، نقوش اسلیمی و هندسی .

5- عدن استفاده از تصاویر جانوری خصوصا انسانی

سبک های معماری اسلامی

1- سبک ایرانی : عراق امروزی ، هند تا شرق دور ، شرق ترکیه و … با مرکزیت ایران .

2- شیوه مصری : شمال آفریقا.

3- شیوه شامی : رم شرقی و بیزانس ، لبنان و فلسطین با مرکزیت سوریه.

4- شیوه مغربی : جنوب و جنوب غربی اروپا ، با مرکزیت اسپانیا ، جنوب ایتالیا و فرانسه

اصول معماری ایرانی

1- مردم واری : یعنی داشتن مقیاس انسانی.

2- پرهیز از بیهودگی : هیچ جزء از معماری تزئین صرف نیست . مثلا : کاشی فقط برای قشنگی استفاده نشده بلکه به دلیل ضعف خشت خام در برابر باران میباشد .

3- نیارش : استاتیک بنا علم ساختمان یا فن ساختمان و مصالح شناسی بوده . استفاده پیمون در نیارش یکی از ویژگی های معماری ایرانی است (پیمون به معنی اندازه و مقیاس است).

4- خودبسندگی : استفاده از مصالح بوم آورد و ایدری. (ایدری = اینجایی)

5- درون گرایی : احترام به حرمت وتفکیک بخش خصوصی ازبخش عمومی مخصوصا در معماری مسکونی. این اصل در معماری اقلیم گرم و خشک به صورت حیاط مرکزی ظهور میکند.

شیوه های معماری ایرانی

1- پارسی : از زمان ماد تا حمله اسکندر.

2- پارتی : از حمله اسکندر تا اواخر دوره ساسانی.

3- خراسانی : قرن 1 تا 4 هجری قمری.

4 - رازی : قرن 4 تا 7 (اوایل قرن 8 ه.ق)

5- آذری : قرن 8 و 9 ه.ق

6- اصفهانی : قرن 10 تا معاصر.

7 - تهرانی : برخی متخصصان تاریخ معماری اعتقاد به شیوه هفتم به نام سبک تهرانی دارند که از دوره قاجار شروع شده

سبک معماری خراسانی در معماری ایرانی

(1 تا 4 ه.ق) در این شیوه از چفد های مازه دار (بدون تیزه ، نیم بیضی) به کار میرفته و پوشش سقف از نوع تاق آهنگ بوده . البته در اواخر شیوه خراسانی ، چفد های تیزه دار (جناقی) جایگزین چفد های مازه ای گردیدند.

ویژگی های سبک معماری خراسانی

1- سادگی بسیار در طراحی

2- عدم استفاده از تزئینات شاخص

3- استفاده از مصالح بوم آورد ( ایدری)

4- پرهیز از بیهودگی

5- مردم واری فوق العاده

6- ساخت مساجد به شیوه شبستانی

7- استفاده از خشت

8- پوشش بیشتر به صورت تاق آهنگ

مساجد در معماری خراسانی

بارز ترین نمونه ساختمان در معماری ایران پس از اسلام میباشند. معماری مساجد ایران بر گرفته از مسجد مدینه بوده.

سبک معماری مسجد مدینه

انواع مساجد در معماری خراسانی

1- مساجد شبستانی : مساجد صدر اسلام اغلب شبستانی بوده اند. (تالار ستون دار)

2- مساجد یک ایوانی : بیشتر در شرق ایران خصوصا خراسان بزرگ ، ایوان در سمت جنوب.

3- مساجد دو ایوانی : جهت قرینه سازی با ایوان جنوبی ، ایوانی در شمال احداث می شود.

4- مساجد چهارایوانی : دوره سلجوقی ، کامل ترین شکل مسجد.

5- مساجد چهارتاقی : یک طرح آتشکده و تکامل یافته عبادتگاه های ساسانی.

آثار معماری سبک خراسانی :

مسجد جامع فهرج :

در سال 45 ه.ق در یزد ساخته شده ، کهن ترین مسجد ایرانی که تا کنون سالم مانده ، کاملا از خشت خام ساخته شده و ویژگی های معماری شیوه پارتی (قبل از اسلام) را دارد .

سبک معماری مسجد جامع فهرج

• تهرنگ (پلان) : معماری اسلامی (شیوه خراسانی) ، شبستانی ، دارای یک منار که بعدها (در دوره سلجوقی) اضافه شده است.
• اجرا و آرایه ها : آرایه های آن به کاخ کسری دوره ساسانی شباهت دارد ، گچ بری های سکنجی و دالبری های ساسانی .
• قوس ها : همه ناری (نیم بیضی) و دارای هویه هستند .
• طاق ها : ناری و طاق آهنگ (کوره پوش) هستند.

مسجد تاریخانه دامغان : 150 ه.ق

بعد از مسجد جامع فهرج ، قدیمی ترین اثر از شیوه خراسانی است .

• تهرنگ (پلان) : شبستانی ، دهانه میانی در شبستان جنوبی بزرگتر و بلند تر می باشد .
• قوس ها : قوس هایی مازه دار متمایل به تیزه ای شدن دارد .

سبک معماری مسجد تاریخانه دامغان

مسجد جامع نیریز :

فقط شامل یک ایوان بوده است . این بنا های تک ایوانی را در معماری قبل از اسلام ((گیری)) میگفته اند و این مسجد در دوره قاجار به دو ایوانی و دارای حیاط مرکزی تبدیل شد.

سبک معماری مسجد جامع نیریز

مسجد جامع نائین : قرن 4

اولین مسجدی که در آن از چفد های تیزه دار استفاده شد. مسجد ساده شبستانی شیوه خراسانی در شیوه رازی ، دوران آل بویه دارای تزئینات زیبای گچی می شود.

مسجد جامع اردستان :

در اصل خراسانی بوده و تهرنگ شبستانی دارد ، در شیوه رازی قسمتهایی به آن اضافه شده و تبدیل به مسجد تک ایوانی میشود و از قرن 10 تا 12 (شیوه اصفهانی) تبدیل به چهار ایوانی می شود. گوشه سازی زیر گنبد آن ترمبه پتکانه می باشد و با سِکُنج به دایره تبدیل شده .

سِکُنج : از تقاطع دو طاق به وجود می آید.

سبک معماری مسجد جامع اردستان - سِکُنج

مسجد جامع عتیق شیراز : قرن 3

از بنا های معروف صدر اسلام در شیراز است. در روزگار صفاریان به دستور عمرو لیث صفاری ساخته شد. در قرن 8 بنایی به نام در حیاط مسجد ساخته میشود.

سبک معماری مسجد جامع عتیق شیراز

مسجد جامع اصفهان :

پایه ستون ساسانی (دارای تزئینات مشابه ساسانی) در ضلع شرقی پیدا شده است.

- مسجد بومسلمی (عربی) 156 .خشت- سقف چوبی-شبستانی.

آنچه پیداشده : محراب ودیوار سمت قبله با گچ بری در زیر کف شبستان جنوبی 20 تا 30 درجه اختلاف قبله(د.شیرازی 00/19)

سبک معماری مسجد جامع اصفهان

مسجد جامع اصفهان در دوران عباسی

- مسجد قبلی 226 ویران و مسجد جدید ساخته شد - شبستانی

اختلاف درجه اصلاح گردید - سقف چوبی - ستونها گرد ساده - فاصله ستونهای وسطی بیشتر (مثل تاریخانه فهرج)

- حدود قرن 3 آتش سوزی - سقف ها می سوزد.

مسجد جامع اصفهان آل بویه 320 تا 454 هجری.

یک ردیف ستون افزوده می گردد- حیاط کوچک می شود- نمای بنا تزئین می گردد- ستونها آجر کاری است.

تاقبل از این بنا خشت بود - افزوده های آجری

قرن 6 و 5 سلجوقی

-اصفهان پایتخت بود.

*گنبد خانه جنوبی - توسط خواجه نظام الملک وزیر سلجوقی - ملکشاه سلجوقی

473 ه.ق - دهانه گنبد 15 متر به روش ترکین (8 ترک)

24 ستون حذف شده تا گنبد ساخته شود - دوپوسته پیوسته

*صفه صاحب - ایوان جنوبی جلوی گنبد خانه - کانه پتکانه

از 3 ایوان دیگر کوتاهتر و عریض تر است.

آجر کاری معقلی

*گنبد خانه شمالی - گنبد تاج الملک - تزئینات آجر کاری ترکیب با گچبری دوپوسته پیوسته - نوع خاگی - ارتفاع 5/19 - قطر 5/10 - 481 به اتمام رسید.

*ایوان شمالی - صفه درویش - تاق آهنگ - توسط تاج الملک - در دوره صفوی مرمت وباز سازی شد - تزئینات آجر کاری و گچبری

*ایوان غربی - صفه استاد - تزئینات آجری سلجوقی - کانه پتکانه

*ایوان شرقی - صفه شاگرد- تزئینات کاشی - کانه مقرنس

- دوران دوم سلجوقی (بعداز ملکشاه)- اوایل قرن 6

*تزئینات آجری در طرفین ایوان جنوبی

*شبستانهای طرفین ایوان شمالی - شبستان بین ایوان شمالی وگنبد خاگی

- 710 ه.ق درزمان سلطان محجمد خدابنده الجایتو

*در شمال ایوان غربی مسجدی نباشد با محراب گچبری نام گچبرآن با امضاء “عمل حیدر”مشخص است.

مسجد جامع اصفهان آل مظفر 768

*شبستانی در شمال ایوان شرقی

*مدرسه ای در شرق آن

*مسجدی درجنوب مدرسه

*بنای صفه عمر- محراب کاشی ومقرنس 778

مسجد جامع اصفهان تیموری

سلطان محمد فرزند باسنقر فرزند شاهرخ گورکانی

*شبستانی در پشت ایوان غربی 851 (25 * 50 متر) توسط عمادبن مظفر- ستونهای کم ارتفاع - نورگیرها از سقف - تاقهای خیمه ای - دارالشتاء

*سردرکاشی کاری در شمال ایوان غربی نباشد.

مسجد جامع اصفهان آق قویونلوها 872 - 882

*دومناره در ایوان جنوبی- تزئینات کاشی بر زمینه آجر کاری

*تاق ایوان جنوبی

*تزئینات - ازاره های مرمری- کاشی معرق در پایین ایوان

*کاشی تاق نماهای دو طبقه اطراف حیاط در این دوران توسط شمس الدین کاشی تراش

مسجد جامع اصفهان صفوی

*شبستانی درز غرب چهلستون غربی ایوان جنوبی که منسوب به شاه عباس است-)گوشه جنوب شرقی مسجد (چهلستون شاه عباس)

*بازسازی ایوان شمالی (صفه درویش)

*تزئینات کاشی قاب پیرامون ایوان جنوبی(صفه صاحب)

* صحن دارای 2 حوض است : یکی مربع در مرکز با سکویی بر بالای آن که بر 4 ستون استوار است ودیگری چند ضلعی در قسمت شمالی آن

*مسجد 478 تاق دارد

* 9 محراب دارد

*مشهورترین منبر کنار محراب الجایتو از چوب (منبت کاری)

*ورودی اصلی مسجد در ضلع غربی (در شمال ایوان غربی)

سبک معماری رازی در معماری ایرانی

خواستگاه در شمال ، در ری پا گرفته و رشد میکند

ویژگی های شیوه رازی :

1- بنا های مختلفی ساخته شده ، برج های آرامگاهی در اشکال مختلف چهار گوش ، هشت گوش ، دایره و بعدها پنج گوش

2- در این شیوه مساجد چهارایوانی شروع میشوند (برخی مساجد قدیی به چهارایوانی تبدیل میشوند)

3- انواع چفد های تیزه دار ، انواع طاق های چهاربخش و کلنبو و ترکین به جای طاق های آهنگِ خراسانی.

چفد = چفت = چغد = قوس = تاق و قوس = بالای درگاه

طاق چهاربخشی : نوعی پوشش که از تقاطع دو تاق آهنگ حاصل می گردد.

طاق در سبک معماری رازی

4- بکار گیری انواع گنبد در شیوه رازی.

5- ساختمان از بنیان و پای بست با مصالح مرغوب بنا میشده .

6- استفاده از آجر پیش بر (= آجری که قبل از پخت به گونه دلخواه شکل داده شده است)

7- انواع گچ پری

شیرشکری - ریز ترین نوع

برجسته - گوشه های تیز

زبره - گوشه های منحنی

برهشته - گچ بری محراب ها

انواع طاق در سبک معماری رازی

صندوقه : فضای مشبک بین دو پوسته گنبد

سازه گنبد : گنبد ها از لحاظ اجرا به دو روش اجرا می شوند.

سبک معماری سازه گنبد در سبک رازی

گنبد ها از لحاظ شکل قرار گیری هر ردیف مصالح :

1 ) دورچین (هر ردیف نسبت به ردیف قبلی زاویه میگیرد) (پایدارتر)

2 ) رگ چین (هر ردیف مصالح نسبت به ردیف قبلی مقداری تو مینشیند)

گنبد ها از لحاظ شکل قرار گیری هر ردیف مصالح

گنبد ها از لحاظ شکل قرار گیری هر واحد مصالح

گنبد ها از لحاظ شکل قرار گیری هر واحد مصالح

آثار معماری شیوه رازی :

آرامگاه امیر اسماعیل سامانی :

از لحاظ تاریخ ساخت ( 295 ه.ق ) مربوط به شیوه خراسانی است اما ویژگی شیوه رازی دارد. پلان چهارگوش دارد و در چهار راس چهار پیلک دارد ( پیلک = نیم ستون های گرد چسبیده به دیوار)

سبک معماری آرامگاه امیر اسماعیل سامانی

آرامگاه ارسلان جاذب :

در زمان غزنوی و در کنار یکی از قدیمی ترین مناره های آجری ایران (منار ایاز) ساخته شده .

سبک معماری آرامگاه ارسلان جاذب

میل گنبد قابوس : قرن 4

یکی از خوش تناسب ترین بنا های جهان. یک میل راهنما است ، بنا بر کتیبه آجری آن ، آرامگاه قابوس بن وشمگیر نیز می باشد . بلندای آن 52 گز ( 5/55 متر) و دارای گنبد دو پوسته گسسته رک که پوسته داخلی ( آهیانه ) قوس مازه ای و پوسته بیرونی (خود) مخروطی شکل است.

سبک معماری میل گنبد قابوس

پشت بند = پاپیل = دیوار یا نیم طاقی که در پشت ساختمان یا دیوار به منظور استوار داشتن آن می سازند .

بَستو = چفد مازه ای که خیز زیادی دارد ، مازه ای ایستاده

گنبد دوازده امام یزد :

پلان چهار طاقی دارد ، گنبد یک پوسته ، گوشه سازی زیر گنبد ترمبه پتکانه است .

پتکانه : تاق بندی ، تاق چه بندی ، تاق های کوچک که روی هم سوار میشوند ، (نوعی گوشه سازی که به صورت طاقچه های روی هم قرار گرفته به نظر میرسد).

مسجد جامع قزوین :

قرن 6 ، سلجوقی ، معروف به خمرتاش ، دارای گنبد یک پوسته که روی آن شنگه وجود دارد ، (بنا به نظر پیر نیا گنبد دو پوسته بوده اما امروز یک پوسته است) . این مسجد اضافات و دخالت های از دوره صفویه دارد .

سبک معماری مسجد جامع قزوین

شنگه : شنگرک ، میله ای است که در گنبد های دو پوسته پیوسته بر روی آهیانه میگذارند و خود روی آن سوار میشود .برای تزئین و تمیز کردن و برف روبی گنبد نیز استفاده می شود.

مسجد جامع زواره : قرن 6

اولین مسجدی است که چهارایوانی ساخته شده.

سبک معماری مسجد جامع زواره

کاروانسرای شرف (رباط شرف) :

دوره سلجوقی در سرخس خراسان ساخته شد و دارای دو میان سرای تودرتو است. به علت تنوع فوق العاده گره سازی به موزه آجرکاری خراسان مشهور است.

طاق های آن آهنگ ، چهاربخشی و کلنبو می باشند .

سبک معماری کاروانسرای شرف (رباط شرف)

دیگر آثار شیوه رازی :

مسجد جامع اردستان ، مسجد برسیان ، مسجد جامع گلپایگان ، برج های خرقان ، برج های لاجیم ، رسگت و اردکان

سبک معماری آذری در معماری ایرانی

شامل دو دوره می باشد

1- آذری اول : قرن 7 و 8 ، دوره ایلخانی به مرکزیت آذربایجان : شهر های مراغه ، تبریز ، سلطانیه و …

2- آذری دوم : قرن 8 و 9 ، دوره تیموری به مرکزیت شرق خراسان : شهر های سمرقند ، هرات و…

ویژگی های شیوه آذری :

1- نیاز به ساختمان های گوناگون ، شتاب در ساختمان سازی و پیمون بندی.

پیمون : اندازه پایه ای است برای بدست آوردن اندازه همه اندام های سک ساختمان (مدول در معماری غربی)

2- بهره گیری از هندسه و گوناگونی درطرح ها ، بکار گیری تنوع نهاز(بیرون زدگی) ونخیر(فرورفتگی) درپلان.

3- ساخت بنا های با اندازه های بسیار بزرگ. مثل گنبد سلطانیه زنجان و مسجد علی شاه تبریز.

4- انواع نقشه با میان سرای چهارایوانی.

5- آرامگاه هایی همچون گذشته برونگرا.

6- استفاده بسیار از چفد چمانه (چفد شبدری نیز در ساخت خودِ گنبد های دو پوسته استفاده می شده)

چفد چمانه : از تقاطع دو بیضی حاصل میگردد.

8- استفاده از گونه های مختلف طاق : طاق آهنگ ، طاق کلنبو ، طاق و تویزه

9- نما سازی همراه سفت کاری انجام نمی شود ، ابتدا سفت کاری (زبره) ساخته و سپس نازک کاری (آمود) به آن اضافه می شود ، این آمود میتواند آجر کاری ، گچبری یا کاشی کاری باشد.

اوج آجر کاری در شیوه آذری دوره تیموری است که شاهد شاه کارهای کاشیکاری معرق مثل مسجد گوهر شاد مشهد و مدرسه غیاصه خرگرد خواف می باشیم .

آمود : آرایشی که پس از پایان کار به نما الحاق می شود

گره سازی : نقش های که به صورت شکسته است و خطوط مستقیم دارد

معقلی : گره سازی مختلط کاشی و آجر

کاشی هفت رنگ :

بر پایه یک نگاره اصلی روی کاشی سفید لعاب دار را نقاشی می کردند و در کوره می پختند کاشی پخته شده را به ترتیب نخست روی کار می چیدند

سبک معماری کاشی هفت رنگ سبک آذری

کاشی معرق :

بعد از پختن کاشی آنها را از روی نقشه های از قبل کشیده شده میبرند. و مانند پازل کنار هم میچینند. استفاده از معرق در سطوح منحنی بعلت کوچک بودن قطعات آن راحت تر و با دوام تر است.

سبک معماری کاشی معرق در سبک آذری

10 - در دوره اول شیوه آذری به دلیل شتاب زدگی در ساخت و ساز و از آن مهمتر از بین رفتن هنرمندان و معماران به واسته هجوم مغول ، نادرستی و کاستی در بعضی موارد دیده می شود به عنوان نمونه در انتخاب محل شهر سلطانیه که نتوانست در طول تاریخ به شکوه دوره ایلخانی خود ادامه دهد یا اشتباه در ترسیم قوس پنچ و هفت و اجرای آن که در دوره تیموری توسط قوام الدین شیرازی معمار معروف این دوره اصلاح گردید.

آثار معماری سبک آذری

گنبد سلطانیه : قرن 8 ( 703 تا 710 ه.ق )

با شکوه ترین ساختمان شیوه آذری ، بزرگترین گنبد آجری جهان و چهارمین گنبد بزرگ جهان محسوب میگردد.

پلان گنبد خانه هشت پهلو و هر ضلع آن 17 متر . چند پایه آن چمانه که گنبد سبویی پدید آورده است .

گنبد سبویی :

گنبدی که مقطع آن چفد چمانه است ، یعنی از دوران چفد چمانه حول محور خود به وجود می آید

سبک معماری گنبد سبویی

دارای دو دوره تَزئینات روی هم (در دو لایه)

دوره اول : آجر کاری و کاشی کاری

دوره دوم : گچبری از نوع پته : در پایین روی کریاس در محل ساختمان آماده میگردد و در بالا نصب می گردد.

توپی ها ( آجر مهری ) : فاصله خالی بین ود آجر را توپی کار میکنند.

مثل مسجد جامع فرومد در شیوه رازی و مسجد جامع یزد و گنبد سلطانیه درشیوه آذری.

توپی ها (آجر مهری)

مسجد جامع علی شاه (ارگ علیشاه) :

کاربری مسجد داشته و دارد اما به دلیل ابعاد بزرگ مخصوصا دیوار های قطور به ارگ مشهور است. ضخامت دیوار ها 11 متر و دهانه ایوان نزدیک 30 متر است که پوشش ایوان فرو ریخته.این مسجد توسط علیشاه گیلانی وزیر الجایتو ساخته شده ” روایت است که علیشاه از معماران دهانه تاق کسری را پرسیده و گفته 4 گز بزرگتر از آن باشد.”

سبک معماری مسجد جامع علی شاه (ارگ علیشاه)

مسجد جامع ورامین :

یکی از معروفترین مساجد چهارایوانی .

آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی :

پوشش بیرونی گنبد آن تزئینات معقلی دارد و به گنبد الله الله معروف است

سبک معماری آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی

ارسن آستان قدس :

شامل حرم مطهر ، صحن عتیق) ایوان امیر علی شیرنوایی( ، صحن نو ، مسجد گوهر شاد ، مدرسه دو در و …

مدرسه غیاثیه خرگرد : قرن 9

زیبا ترین مدرسه ایرانی و اوج کاشیکاری معرق ، غیاث الدین پیراحمد خوافی وزیر شاهرخ بانی آن و قوام الدین و غیاث الدین شیرازی )پدر و پسر ( معماران آن. این مدرسه در دو طبقه بنا شده و دارای چفد آویز های است.

سبک معماری مدرسه غیاثیه خرگرد

در میان مدرسه های ایران مدرسه خان شیراز از همه کاملتر می باشدو مدرسه خرگرد از دید دقت در نقشه و آمود برترین است.

چفد آویز : چفت آویز ، نوعی مقرنس که آویخته از سقف است .

پتکانه : تاقچه های روی هم که در آن ، همه چیز سه بعدی است. و نقش سازه ای داشته

مقرنس : شبیه پتکانه است با این تفاوت که نقش سازه ندارد و از سقف آویزان میشود و در آن سطوح افقی به صورت مربع ، شش ضلعی و … دیده میشود.

منار :

اجزای منار : پایه ، میله و کلاهک میله ) دکل ( : سازه اصلی منار که د وسط وجود دار اتصال بین بدنه و دکل بوسیله پله و کیله های افقی چوبی ایجاد میشود

تونگه : تزئین منار با مقرنس

سبک معماری منار

مسجد امیر چخماق یزد :

به مسجد جامع نو نیز معروف است . یک ایوانی می باشد ، در نگاه اولی چهارایوانی به نظر می رسد ، اما جز ایوان جنوبی مسجد سه دهانه بزرگ دیگر در «درآیگاه» ، مسجد می باشند و نمی توان نام ایوان بر آنها نهاد.

درآیگاه : به معنی جایی درون ساختمان است که نخست به آنجا درآیند (وارد شوند)

سبک معماری مسجد امیر چخماق یزد

ارسن شیخ احمد جام :

یکی از ارسن های مهم ایران ، مهمترین بخش این مجموعه ایوان بلند آن و گنبد فیروز شاهی است.

ارسن : مجموعه چند بنا

سبک معماری ارسن شیخ احمد جام

مسجد کبود تبریز :

معروف به فیروزه اسلام ، فاقد میانسرا و دارای معماری برونگرا می باشد. در اواخر قرن 9 توسط امیر قراقویونلو یعنی جهان شاه ساخته شده . قبری در آن وجود دارد که احتمالا قبر جهانشاه باشد.

سبک معماری مسجد کبود تبریز

سبک معماری اصفهانی در معماری ایرانی

آخرین شیوه معماری ایران شامل (صفوی ، افشاری ، زند و قاجار).

این شیوه کمی پیش از صفویان آغاز شد قره قویونلوها و آق قویونلوها در آذربایجان.

ویژگی معماری شیوه اصفهانی :

1 - ساده شدن طرح ها (مربع یا مستطیل)

2 - هندسه ساده شد و شکل ها و خط های شکسته بیشتری بکار رفت (در آذری هندسه پیچیده استفاده می شد)

3 - نهاز و نخیر کمتر شد و ساخت گوشه های پخ در بنا رایج تر شد.

4 - پیمون بندی و بهره گیری از اندام ها و اندازه های یکسان ادامه یافت .

5 - همه گونه تاق و گنبد بکار برده شد.

6 - از همه آمود های قبلی (شیوه های پیشین) استفاده شد.

البته بیشتر از کاشی خشتی (هفت رنگ) به جای کاشی تراش (معرق) استفاده می کردند

7- پایه کار (پا کار) گنبد به دو صورت ساخته میشود دارای ساقه یا گردن و بدون ساقه یا گردن

سبک معماری پایه کار در شیوه اصفهانی

آوگون گنبد :

جلو گیری از آب دیدن ساقه گنبد ،

سبک معماری آوگون گنبد

آثار معماری سبک اصفهانی :

کاخ چهلستون قزوین :

سبک معماری کاخ چهلستون قزوین

کاخ = کوشک = عالی قاپو ، پلان این کوشک مانند بسیاری از کاخ ها پادجفت (نا متقارن) است .

کوشک : بنایی با یک فضایی مرکزی که چهار ایوان دراطراف و چهار اتاق در به شکل برج در گوشه های آن واقع است.

ارسن نقش جهان اصفهان :

این میدان دارای سه محور می باشد :

محور شمالی - جنوبی : شامل مسجد امام و قیصریه

محور شرقی - غربی : شامل مسجد شیخ لطف الله و عالی قاپو

محور شرقی - غربی و در راستای خیابان چهل ستون : شامل ساختمان هایی بوده که ویران شده

سبک معماری ارسن نقش جهان اصفهان

مسجد امام اصفهان :

یکی از مسجد های زیبای ایران که البته شکوه مسجد جامع را ندارد . دارای چهار ایوان و دو مدرسه سلمانیه و ناصریه می باشد. و گنبد آن دو پوسته گسسته با آهیانه سبویی می باشد .

سبک معماری مسجد امام اصفهان

مسجد شیخ لطف الله :

در شرق میدان نقش جهان و از جمله مساجد برون گرایی ایرانی میباشد. صحن و مناره ندارد و فقط شامل یک گنبد خانه است .پوسته خارجی گنبد آن با تزئینات معقلی و پوسته داخلی آن با معرق کاری تزئین شده .

سبک معماری مسجد شیخ لطف الله

کاخ عالی قاپو :

دارای 6 طبقه ساختمان است. و محل حل و فصل امور کشور و دربار بوده است

کاخ هشت بهشت :

این ساختمان چهار ایوان در چهار سمت داشته در نتیجه به کوشک هشت بهشت نیز معروف است. طرح آن بسیار شبیه عالی قاپو قزوین است ، فقط فاقد راهروی ستون دار اطراف بناست. کوشک هشت بهشت نمایانگر هماهنگ ترین معماری دوره صفویه است.

کاخ چهل ستون :

یک ستاوندی دوره صفویه است. مهمترین قسمت کاخ تالار بزرگ آن می باشد.

سبک معماری کاخ چهل ستون

ستاوند : فضای ستون داری است که در سه طرف باز است و دیوار ندارد (مانند عالی قاپو و چهل ستون)

مدرسه چهار باغ :

یکی از زیبا ترین مدرسه های ایرانی .

سبک معماری مدرسه چهار باغ

پل الله وردیخوان (سی و سه پل) :

روی رود خانه زاینده رود

پل خواجو :

یکی از زیبا ترین پل های دنیا ، هم پل و هم صد بوده

مدرسه خوان شیراز :

کاملترین مدرسه ایران ، چهارتاقی است ، یکی از ویژگی های این مدرسه = برخی اندام های آن بر پایه اعداد مقدس.

سبک معماری مدرسه خوان شیراز

ارسن گنجعلی خوان کرمان :

شامل مدرسه ، کاروانسرا ، حمام ، آب انبار

ضرابخانه و مسجد که در گرداگرد میدان هستند ، سه سویاین ارسن راسته بازار میگذرد.

سبک معماری ارسن گنجعلی خوان کرمان

حمام گنجعلی خوان کرمان :

درایگاه - سربینه (رختکن) - میاندر -گرمخانه - خزینه

دو راسته دارد ، شمالی - جنوبی و شرقی - غربی در محل تقاطع دو راسته چهارسو (چهارسوق) جای دارد

کاخ خورشید :

در کلات نادری خراسان ، کوشکی است هشت ضلعی با نمای سنگی ، که ترکیبی از معماری ایرانی ، هندی و مغولی است .

سبک معماری کاخ خورشید

باغ دولت آباد یزد :

در دوره افشاریه ساخته شده و در دوره زندیه تکمیل شد کوشک اصلی این بنا ساختمانی با پلان هشت ضلعی و در دو طبقه بنا شده . از ویژگی های بارز این بنا بادگیر بلند آن است که مرتفع ترین

بادگیر یزد است .

سبک معماری باغ دولت آباد یزد

مجموعه وکیل شیراز :

شامل بازار وکیل ، مسجد وکیل و حمام وکیل.

مسجد وکیل شیراز :

صحن بزرگی دارد ودارای طرح و نقشه دو ایوانی است ، گنبد و مناره ندارد (فقط دو مؤذنه روی ایوان شمالی دارد) .

سبک معماری مسجد وکیل شیراز

• راسته : گذرگاه اصلی بازار.
• رسته : گذرگاههای فرعی بازار و اغلب مختص یک صنف خاص ، مثل رسته مسگرها و …
• خان یا سرا : فضاهایی با حیاط مرکزی و بیشتر عمده فروشی
• تیم یا تیمچه : مجموعه ای از دکان های دو طبقه و معمولا سقفی پر تزئین و باشکوه ، مثل تیمچه امین الدوله غفاری درکاشا
• قیصریه : بازار کالا های گران بها ، زرگران ، پارچه فروشان و سوزن دوزان و …