علل و علائم انواع سل و نحوه درمان این بیماری

بیماری سل(Tuberculosis) و علائم و روشهای درمان

بیماری سل معمولا روی ریه ها تاثیر می گذارد و در مقایسه با سایر بیماری های عفونی جز خطرناک ترین ها محسوب می شود و دومین بیماری مرگبار در سراسر جهان است.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

پیشینه این بیماری به 17000 سال پیش باز می گردد زمانی که بقایای گاومیش ها در آمریکا ناقل این بیماری شناخته شده است اما با این حال هنوز مشخص نیست که آیا این بیماری از جد مشترک بین این دو پدید آمده است و یا نخستین بار توسط لاشه این حیوان تولید شده است. قبل از اینکه انقلاب صنعتی رخ دهد در فرهنگ عامه این بیماری را ناشی از خون آشام ها می دانستند. هنگامی که یک فرد در خانواده جان خود را به دلیل این بیماری از دست می داد دیگر اعضا نیز به علت آلودگی کم کم جان خود را از دست میدادند ، در باور آنها بیماری فرد زندگی را از سایرین می ربود.

باسیلی که علت بیماری سل شناخته شد در سال 1882 توسط رابرت کخ شناخته شد. او معتقد بود که این بیماری با نوع حیوانی آن که در گاومیش دیده شده بود متفاوت و از نوع دیگری بود. علی رغم اینکه واکسن این بیماری هم اکنون ساخته و در اختیار عموم قرار گرفته است اما همچنان یک سوم مردم کل جهان و حدود 50 درصد از کسانی که مهاجرت می کنند به این بیماری دچار هستند که این میزان در نهایت باعث مرگ یک نفر در هر 10 ثانیه خواهد شد.

درمورد بیماری های ریوی بیشتر بدانیم

در بین تمامی موارد ، آنهایی که مشکوک به سل ریوی هستند بیش از سایرین دیده می شوند. این بیماران اغلب سرفه های پایدار و متمادی را به مدت سه هفته یا بیشتر همراه با خلط خونی خواهند داشت. سل به دو نوع ریوی و خارج ریوی تقسیم می شود. علائم نوع خارج ریوی بسته به عضوی که مبتلا میشود متفاوت است و میتواند شامل موارد زیر باشد.

• در نوع پلور ، فرد دچار درد قفسه سینه خواهد شد.
• در نوع مفصلی فرد دچار درد و تورم مفاصل خواهد شد.
• سل اعضای تناسلی در نهایت منجر به نازایی می شود.
• در نوع کلیوی فرد دچار اختلال ادرار خواهد شد و همچنین علائمی همچون خون در ادرار آنها پدیدار خواهد شد.
• در مننژیت ، فرد دچار سردرد ، تب و سفتی گردن خواهد شد.
• نوع گره های لنفاوی با تحت تاثیر قرار دادن غدد لنفاوی باعث بزرگ شدن و خروج چرک از آنها می شود.
• نوع استخوانی باعث تغییر شکل استخوان ها می شود.

علائم نوع ریوی

در سل ریوی انواع خلط ایجاد می شود. در آزمایش میکروسکوپی نیز میکروب این بیماری مشاهده خواهد شد. افراد مبتلا به آن ریوی می تواند این میکروب را از طریق هوا منتشر کند و باعث انتقال آن به سایرین شود از این رو باید قرنطینه باشد. همچنین علائم عمومی نیز در بیماران مبتلا به آن به وفور دیده می شود. نوع ریوی معمولا با یک سرفه آغاز می شود و گاهی اوقات یک درد مبهم در ناحیه قفسه سینه خبر از این بیماری می دهد. همچنین علائمی نظیر تب ، لرز ، درد عضلانی و تعریق نیز از دیگر علائمیست که در سل های ریوی و غیر ریوی دیده می شود.

سل بیماری ای عفونی است که معمولا روی ریه ها اثر می گذارد. این بیماری درمقایسه با سایر بیماری های عفونی ، دومین بیماری مرگ بار در سراسر جهان است. فقط در سال 2015، حدود 1٫8 میلیون نفر از مردم جهان به دلیلِ ابتلا به بیماری سل جان باختند و 10٫4 میلیون نفر نیز به آن مبتلا شدند. با توجه به اهمیت این بیماری ، در این مطلب تصمیم گرفته ایم علائم ، روش های پیشگیری و درمان بیماری سل را بررسی کنیم. همراه ما باشید.

در قرن هجدهم و نوزدهم ، یک اپیدمی سل در سراسر اروپا و آمریکای شمالی شیوع یافت. در آن زمان هنوز کخ ریشه میکروبی سل را کشف نکرده بود. به دنبال کشف کخ ، تولید واکسن ها و درمان داروییِ سل ، کم کم دانشمندان به این نتیجه رسیدند که این بیماری ریشه کن شده است. سازمان ملل متحد پیش بینی کرد که می توان تا سال 2025 این بیماری را در سراسر جهان ازبین برد. بااین حال ، در اواسط دهه 1980 تعداد بیشتری از مردم در سراسر جهان به بیماری سل مبتلا شدند تا جایی که در سال 1993 سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد ، سل در مرحله فوریت جهانی قرار گرفته است. این اولین بار بود که این سازمان بیماری ای را با این عنوان برچسب گذاری می کرد.

حقایقی درباره سل

• سازمان بهداشت جهانی برآورد می کند که سالیانه 9 میلیون نفر به بیماری سل مبتلا می شوند و البته حدود 3 میلیون نفر از این افراد اصلا در سامانه های بهداشتی ثبت نشده اند.
• سل یکی از سه دلیل مرگ ومیر زنان در رده سنی 15 تا 44 سال است.
• علائم سل که شامل سرفه ، تب ، تعریق شبانه ، کاهش وزن و نظایر آن هستند ، ممکن است تا ماه ها خفیف باشند. هر فرد بیمار در تماسِ نزدیک با دیگران می تواند 10 تا 15 نفر در یک سال را آلوده کند.
• سل یک پاتوژن هوابرد است؛ یعنی باکتری هایی که عامل این بیماری هستند می توانند ازطریق هوا از یک فرد به دیگری منتقل شوند.

انواع سل

دو نوع عفونت بیماری سل وجود دارد : پنهان و فعال.

1. سل پنهان : در این حالت باکتری در بدن به شکل غیرفعال باقی می ماند. این نوع سل هیچ نشانه ای ندارد و مسری هم نیست ، اما ممکن است به نوع فعال تبدیل شود.
2. سل فعال : در این حالت باکتری فعال است و نشانه های سل در بیمار مشاهده می شود. این نوع سل به دیگران سرایت می کند.

به نظر می رسد حدود یک سوم از جمعیت جهان مبتلا به سل پنهان باشند. 10 درصد از موارد سل پنهان به نوع فعال آن تبدیل می شوند. اما خطر ابتلا به آن در افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند (مانند بیماران مبتلا به ایدز یا افراد دارای سوتغذیه یا افراد سیگاری) بیشتر است.

بیماری سل حدومرز خاصی نمی شناسد و هر کس در هر رده سنی و در هر نقطه ای از جهان که باشد ممکن است به این بیماری مبتلا شود. بااین حال ، جوانان و مردمی که در کشورهای درحال توسعه زندگی می کنند ، بیشتر از سایرین درمعرض خطر ابتلا به سل هستند. در سال 2012، 80% از موارد ابتلا به سل فقط از 22 کشور در جهان گزارش شده است.

تشخیص بیماری سل

آزمایش پوستی تشخیص سل

همه آنچه باید در مورد بیماری سل بدانید

پزشک برای تشخیص بیماری سل با استروسکوپ به صدای ریه ها گوش می دهد و گره های لنفاوی را معاینه می کند تا ببیند متورم شده اند یا خیر. همچنین از بیمار درباره علائم بیماری ، سابقه پزشکی و عوامل خطرآفرین ابتلا به سل سؤال خواهد کرد.

متداول ترین آزمون تشخیص بیماری سل آزمایشی پوستی است که در آن مقدار بسیار کمی از توبرکولین PPD (عصاره باکتری سل) را به قسمت داخلی بازو تزریق می کنند.

پزشک پس از 2 تا 3 روز ناحیه تزریق را بررسی می کند. اگر در این ناحیه برآمدگی قرمز و سفت به اندازه مشخصی وجود داشته باشد ، احتمال ابتلا به بیماری سل وجود دارد.

متأسفانه آزمون پوستی سل 100% دقیق نیست و ممکن است جواب مثبت یا منفی را به اشتباه نشان دهد.

بااین حال ، برای تشخیص سل آزمون های دیگری نیز وجود دارد که از آن جمله می توان به آزمایش خون ، رادیوگرافی از قفسه سینه و آزمایش خلط اشاره کرد. این آزمایش ها برای تشخیص وجود باکتری سل به کار می روند و هم زمان می توان تست پوست را نیز انجام داد.

تشخیص سل مقاوم (MDR) از سل معمولی دشوارتر است. همچنین تشخیص سل در کودکان دشوارتر از بزرگ سالان است.

درمان سل؛ آیا بیماری سل درمان دارد؟

در بسیاری از موارد ابتلا به سل ، می توان این بیماری را با داروی مناسب و روش صحیح استفاده از آن درمان کرد. تشخیص دقیق نوع آنتی بیوتیک و طول درمان با آن به سن بیمار ، سلامت عمومی ، مقاومت احتمالی فرد نسبت به دارو ، نوع سل (فعال یا پنهان) و محل عفونت (ریه ها ، مغز ، کلیه) بستگی دارد.

افراد مبتلا به سل پنهان ممکن است فقط به یک نوع آنتی بیوتیک سل نیاز داشته باشند؛ درحالی که افراد مبتلا به نوع فعال آن (به ویژه نوع مقاوم سل) معمولا به چند نوع دارو نیاز خواهند داشت.

بیماران مبتلا به سل معمولا مدتی طولانی باید از آنتی بیوتیک ها استفاده کنند. طول درمان استاندارد برای یک دوره مصرف آنتی بیوتیک حدود 6 ماه است.

داروهایی که برای درمان سل به کار می روند ممکن است به کبد آسیب برسانند. با اینکه عوارض جانبی این داروها نادر است ، اما درصورتی که رخ بدهند ، نباید آنها را نادیده گرفت. عوارض جانبی احتمالی داروهای سل که حتما باید آنها را به پزشک تان اطلاع دهید ، شامل موارد زیر هستند :

• تیرگی ادرار
• تب
• زردی (یرقان)
• بی اشتهایی
• حالت تهوع و استفراغ

کامل کردن دوره درمان از اهمیت زیادی برخوردار است. حتی اگر علائم بالینی سل ازبین رفته باشند ، باز هم باید درمان را ادامه بدهید. هر باکتری که در طول دوره درمان سالم باقی بماند ، در برابر داروهای تجویزشده مقاوم می شود و در آینده به سل مقاوم منجر خواهد شد.

پزشکان معمولا برای اطمینان از درمان سل ، روش درمان با نظارت مستقیم (DOT) را توصیه می کنند. در این روش ، مراقبان بهداشتی به طور مرتب بر بیمار نظارت می کنند تا دوره درمان کامل شود.

علل بیماری سل؛ آیا بیماری سل واگیردار است؟

نشانه های سل

علت اصلی سل ، باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است. فرد مبتلا به سل با سرفه کردن ، عطسه زدن ، آب دهان انداختن و حتی خندیدن و صحبت کردن می تواند این باکتری را در هوا منتشر کند.

درست است که سل بیماری ای واگیردار است ، اما این طور نیست که به آسانی به هر کسی منتقل شود. معمولا افرادی که با فرد بیمار زندگی می کنند یا با او در یک محیط کار می کنند ، بسیار بیشتر از سایرین درمعرض خطر قرار دارند. بسیاری از بیمارانی که حداقل دو هفته تحت درمان مناسب قرار می گیرند ، دیگر ناقل بیماری نیستند.

از همان ابتدای شروع مصرف آنتی بیوتیک ها برخی از عضلات نسبت به داروها مقاومت نشان می دهند. بیماری سل مقاوم که در آن بدن بیمار در برابر چند دارو مقاومت می کند ، هنگامی رخ می دهد که یک آنتی بیوتیک قادر به کشتن همه باکتری ها نباشد و باکتری های باقی مانده هم زمان در برابر آنتی بیوتیک و داروهای دیگر مقاومت نشان دهند.

سل مقاوم فقط با استفاده از نوع خاصی از داروهای ضد سل درمان پذیر است که اغلب به آسانی دردسترس نیستند. در سال 2012، حدود 450،000 نفر به سل مقاوم مبتلا شدند.

پیشگیری از بیماری سل

فقط چند روش برای جلوگیری از انتشار سل فعال وجود دارد. برای پیشگیری از ابتلا به سل یا به حداقل رساندن خطر ابتلا به این بیماری بهتر است افراد مبتلا در محل کار یا مدرسه حضور پیدا نکنند و افراد سالم از خوابیدن در اتاق مشترک با فرد بیمار خودداری کنند. یکی از روش های مناسب استفاده از ماسک برای پوشاندن کامل دهان است. برای جلوگیری از گسترش باکتری استفاده از سیستم تهویه مناسب بسیار موثر است.

واکسن سل

در برخی کشورها ، تزریق ب.ث.ژ به کودکان از ابتلای آنها به سل کمک می کند. این واکسن در آمریکا برای مصرف عمومی توصیه نمی شود؛ چراکه در بزرگ سالان تأثیری ندارد و حتی می تواند بر نتایج آزمایش پوستی تأثیر بگذارد.

مهم ترین کاری که برای درمان سل باید انجام دهید ، کامل کردن دوره درمان است. باکتری سل مقاوم ، مرگ بارتر از باکتری سل معمولی است. برخی از موارد سل مقاوم ، به دوره های شیمی درمانی نیز نیاز دارند که هم گران تمام می شود و هم ممکن است بیماران نسبت به داروها واکنش های منفی شدید نشان دهند.

عوامل خطرآفرین

افرادی که سیستم ایمنی بدن شان ضعیف است ، بیشتر از سایرین درمعرض خطر سل فعال قرار دارند. به عنوان مثال ، بیماری ایدز سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند؛ بنابراین بدن توانایی کنترل باکتری های سل را نخواهد داشت. افرادی که هم به ایدز و هم به سل مبتلا هستند ، 20 تا 30 درصد بیشتر از افرادی که ایدز ندارند ، درمعرض خطر ابتلا به سل فعال قرار دارند.

مصرف تنباکو نیز خطر ابتلا به سل را افزایش می دهد. حدود 8 درصد از موارد سل در جهان با مصرف دخانیات ارتباط دارد.

افراد مبتلا به بیماری های زیر بیشتر از سایرین درمعرض خطر ابتلا به سل هستند :

• دیابت
• برخی از انواع سرطان
• سوءتغذیه
• بیماری های کلیوی

افراد تحت درمان سرطان ، افراد بسیار جوان یا بسیار پیر (به دلیل ضعیف تر بودن سیستم ایمنی) و معتادان به مواد مخدر نیز درمعرض خطر ابتلا به سل قرار دارند.

یکی دیگر از عوامل خطرآفرین ، مسافرت به کشورهایی است که سل در آنجا بسیار شایع است.

کشورهایی که بیشترین آمار بیماران مبتلا به سل را دارند :

• آفریقا ، به ویژه آفریقای غربی و کشورهای جنوب صحرای آفریقا؛
• افغانستان؛
• جنوب شرقی آسیا شامل پاکستان ، هندوستان ، بنگلادش و اندونزی؛
• چین؛
• روسیه؛
• آمریکای شمالی؛
• کشورهای غرب اقیانوس آرام ازجمله فیلیپین ، کامبوج و ویتنام.

عوارض بیماری سل

سل بیشتر از هر چیز ریه ها را درگیر می کند

اگر بیماری سل درمان نشود ، می تواند مرگ بار باشد. اگرچه این بیماری بیشتر روی ریه ها تأثیر می گذارد ، اما می تواند ازطریق انتشار در جریان خون به عوارض خطرناک دیگری هم منجر شود. ازجمله این عوارض می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• مننژیت یا تورم غشای پوشش دهنده مغز؛
• درد در ستون فقرات؛
• آسیب به مفاصل؛
• آسیب به کبد یا کلیه ها؛
• مشکلات قلبی که البته بسیار نادر است.

خوشبختانه با درمان مناسب می توان تعداد زیادی از بیماران مبتلا به سل را درمان کرد. موارد سل در آمریکا از سال 1993 تاکنون بسیار کاهش یافته است ، اما هنوز هم نگرانی هایی درباره آن وجود دارد. زیرا اگر درمان مناسب و به موقع صورت نگیرد ، بیش از دوسوم بیماران حتما جان خود را ازدست خواهند داد.

سل معمولا بر ریه ها اثر می گذارد اما می تواند بخش های دیگری از بدن را نیز درگیر کند. علائم سل با توجه به ناحیه درگیرشده متفاوت است. اگر سل درمان نشود ، جریان خون بیماری را به سایر قسمت های بدن انتقال خواهد داد :

• عفونت سل می تواند استخوان ها را درگیر کند که به درد در ستون فقرات و تخریب مفاصل می انجامد.
• اگر عفونت سل به کبد و کلیه ها آسیب برساند ، در عملکرد سم زدایی آنها اختلال ایجاد می کند که در نتیجه آن ، خون در ادرار مشاهده می شود.
• اگر سل قلب را درگیر کند ، توانایی قلب برای پمپاژ خون کاهش می یابد و منجر به بیماری مرگ باری به نام تامپوناد قلبی می شود. در این بیماری مایع در پریکارد قلب جمع می شود و به دلیل کاهش توانایی خون رسانی خون به همه قسمت های قلب نمی رسد.