علت و علائم روماتیسم مفصلی و درمان آن + پیشگیری

علل ، علائم ، پیشگیری و درمان روماتیسم مفصلی

روماتیسم یک وضعیت خود ایمنی است و بدین معناست که سیستم ایمنی به بافت سالم بدن حمله می کند . اگرچه که هنوز علت اصلی بیماری های خود ایمنی به طور قطع بیان نشده است اما تئوری هایی در مورد آن وجود دارد . روماتیسم موجب التهاب ، درد و تورم مفاصل بدن میشود. این بیماری معمولا مزمن بوده و در دراز مدت موجب تخریب مفصل می شود.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

سیستم ایمنی شما در حالت طبیعی ، آنتی بادی هایی را تولید می کند که به باکتری و ویروس ها حمله می کند و به مبارزه با عفونت ها کمک خواهد کرد. اگر به بیماری روماتیسم مبتلا هستید ، سیستم ایمنی شما به طور اشتباه ، آنتی بادی هایی را به خط مفاصل می فرستد که در آن جا به بافت اطراف مفصل حمله می شود و این پدیده باعث می شود که لایه های نازک سلول ها روی مفصل ها را بپوشانند که باعث سوزش و التهاب می شود و مواد شیمیایی را آزاد می کند و به اطراف آن نیز آسیب وارد می کند که شامل این قسمت ها می باشند :

استخوان ها

غضروف ها :

بافت کشسان بین استخوان ها

تاندون ها :

بافتی که استخوان را به ماهیچه متصل می کند.

رباط ها :

بافتی که استخوان را به غضروف متصل می کند .

اگر روماتیسم درمان نشود ، این مواد شیمیایی به تدریج باعث می شود که مفصل و رباط ها ، شکل خود را از دست بدهند و در نهایت نیز می تواند مفصل را به طور کامل تخریب کند.

تئوری های مختلفی از علت حمله سیستم ایمنی به مفصل ها مثل عفونت وجود دارد اما هیچ کدام از این تئوری ها هنوز به اثبات نرسیده اند.

نشانه ها

بیماری شروع آهسته یا ناگهانی دارد و با علائم درد ، تورم ، گرمی ، محدودیت حرکت و خشکی صبحگاهی مفاصل همراه است. درد مفاصل با استراحت و بی حرکتی تشدید شده و به مرور زمان در طی روز و با کار کردن و فعالیت آرام تسکین پیدا می کند.

التهاب مفصل به مرور زمان باعث تخریب غضروف مفصلی و ساییدگی استخوان و به دنبال آن تغییر شکل مفصل می شود.

در بیماری آرتریت ، بیشتر مفاصل انگشتان و کف دست ، مچ دست ، آرنج دست ، پا ، مچ پا و گاهی اوقات مهره های گردنی درگیر می شوند.

بیماران ممکن است علائم خارج مفصلی (سیستمیک) مانند تب ، ضعف ، خستگی زودرس ، بی اشتهایی ، کاهش وزن و برآمدگی های زیر پوست به نام ندول یا گره های روماتوئید داشته باشند. گاهی نیز درگیری عروق و اعصاب پوست یا سایر اعضای بدن مثل کلیه ، ریه ، طحال ، کبد و... و درگیری چشمی و خونی دیده می شود.

علت

ناشناخته است ، ولی ایمنی سلولی و ایمنی هومورال ، هر دو در ایجاد این بیماری نقش دارند. این افراد نسبت به دیگران شانس ابتلای بیشتری به بیماری های مزمن مانند پوکی استخوان ، عفونت ها ، آلرژی ، بیماری های گوارشی ، بیماری های قلبی عروقی و فشار خون دارند.

بیماری روماتیسم مفصلی جزو دسته ای از بیماری های انسان است که به آنها بیماری های خود ایمنی یا اتو ایمیون Autoimmune disease میگویند.

بدن انسان سیستم دفاعی خاصی دارد که با استفاده از آن در برابر تهاجم میکروب ها از خود دفاع میکند. یکی از روش های سیستم دفاعی بدن ، تولید مواد خاصی به نام آنتی بادی Antibody یا پادتن است. این مواد که از جنس پروتئین هستند به میکروب ها میچسبند و موجب تخریب آنها میشوند. گاهی اوقات سیستم دفاعی بدن به دلایلی که هنوز بر ما ناشناخته است بعضی از سلول های بدن خود انسان را غریبه و مهاجم تشخیص داده و بر علیه آنها آنتی بادی یا پادتن تولید میکند. این آنتی بادی ها به سلول ها حمله کرده و موجب آسیب آنها میشوند. مکانیسم ذکر شده علت اصلی بروز بیماری های خود ایمنی است.

در روماتیسم مفصلی هم سیستم ایمنی به سلول های بدن بخصوص سلول های سینوویوم Synovium cells بعضی از مفاصل حمله کرده و موجب تغییراتی در آنها میشوند. سینوویوم لایه ای از سلول ها است که سطح درونی کپسول مفصلی را فرش میکنند و موجب ترشح مایع مفصلی ( مایع سینوویوم) میشوند. تاثیر آنتی بادی ها بر سلول های سینوویوم موجب میشود سلول های این لایه افزایش پیدا کرده و در نتیجه لایه سینوویال ضخیم ، متورم و همچنین ملتهب شود.

عروق خونی لایه سینوویال افزایش پیدا کرده ، همراه با التهاب لایه سینوویال ، ترشح مایع مفصلی هم بیشتر شده و مفصل متورم میشود. بدنبال این تغییرات سلول های سینوویال موادی بنام سیتوکین Cytokin ترشح میکنند که موجب بروز التهاب در مفصل شده و همچنین روی سلول های مفصل اثرات تخریبی دارد.

عوامل احتمالی خطر در بیماری روماتیسم

شرایطی که خطر ابتلا به روماتیسم را بالا می برند شامل موارد زیر می باشند :

ژنتیک :

علت به وجود آمدن روماتیسم ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می باشد . شواهدی وجود دارد که نشان می دهد روماتیسم در خانواده جریان پیدا می کند و احتمال به ارث رسیدن آن بالاست که البته نقش کمی را در ایجاد روماتیسم دارد.

محیط :

مواد شیمیایی سمی یا عفونت در محیط می تواند خطر ابتلا به روماتیسم را افزایش دهد.

هورمون ها :

بیماری روماتیسم در بین خانم ها رایج تر از آقایان است که می تواند به علت تاثیر هورمون استروژن باشد اما ارتباط آن هنوز به اثبات نرسیده است.

سیگار کشیدن :

بعضی از شواهد نشان می دهد که افراد سیگاری بیش از بقیه محتمل به ابتلا به روماتیسم می باشند .در بیماری های ژنتیکی مانند روماتیسم ژن های مستعد برای فعال شدن بیماری معمولا توسط عوامل محیطی مانند بیماریهای عفونی تحریک می شوند . تنها عامل خارجی اثبات شده ، مصرف دخانیات به خصوص سیگار است که باعث بروز بیماری نهفته روماتیسم و یا افزایش شدت بیماری می شود.

سن :

بیماری روماتیسم می تواند جوانان را در هر سنی درگیر کندو بیشتر افراد مبتلا به آن بین 40 تا 60 سال سن دارند و تقریبا سه چهارم افراد مبتلا به روماتیسم حین انجام شغلشان متوجه این بیماری شده اند.

جنسیت :

بیماری روماتیسم سه یا چهار برابر در خانم ها بیشتر از مردان است.

رژیم غذایی :

شواهد نشان می دهد که اگر گوشت قرمز زیادی مصرف کنید و ویتامین ث را به اندازه کافی به بدن نرسانید ، بیش از بقیه در معرض ابتلا به روماتیسم می باشید.

وزن :

اگر اضافه وزن دارید ، یعنی این که در خطر بیشتر یبرای ابتلا به روماتیسم نسبت به افراد سالم می باشید .چاقی و اضافه وزن نقش بسزایی در شدت بیماری های روماتیسمی به ویژه نوع آرتروز آن دارد. آرتروز که نوع مکانیکی بیماری روماتیسم است ، تحرک باعث افزایش درد بیمار می شود ، بنابراین اضافه وزن ، میزان التهابات و درد ناشی ازبیماری را بیشتر می کند .توده بدنی یا همان بی.ام.آی یک مقیاس اندازه گیری است که وزن سالم را پیش بینی می کند و بی.ام.آی مناسب و ایده آل برای بیشتر جوانان بین 18.5 تا 24.9 می باشد.

کم تحرکی :

عدم انجام تمرینات ورزشی و نداشتن تحرک ، وضعیت نامناسب بدن در هنگام انجام کار و امور روزانه ، نوع شغل ، به خصوص در بروز پوکی استخوان ارتباط مستقیم دارد.

اگر بی .ام .آی شما :

• زیر 18.5 باشد ، کمبود وزن دارید .
• بین 18.5 تا 24.9 باشد ، وزن سالم دارید .
• بین 25 تا 29.9 باشد ، اضافه وزن دارید .
• بین 30 تا 39.9 باشد ، چاق هستید .

انواع روماتیسم

• روماتیسم مکانیکی
• روماتیسم التهابی

آرتروز ، به عنوان روماتیسم مکانیکی شناخته می شود و با فعالیت ارتباط مستقیم دارد ، علایم آرتروز با حرکت و فعالیت های بدنی بروز پیدا می کند .

بیماری آرتریت روماتوئید ، روماتیسم التهابی است ، روماتیسم های التهابی بیماری خودایمنی هستند و با فعالیت و تحرک بدنی ارتباط ندارند و بالعکس در حالت استراحت ، التهابات و در نتیجه دردهای بیماران مبتلا بیشتر می شود.

سن شیوع روماتیسم

همه سنین می تواند درگیر بیماری روماتیسم شود؛ این بیماری حتی کودکان و نوزادان را درگیر می کند. مانند بیماری لوپوس نوزادی که هر ساله شماری از نوزادان با آن متولد می شوند.

علایم و مشخصات روماتیسم در اطفال با بیماری بزرگسالان تفاوت دارد .به همین سبببرای روماتیسم نوزادان ، رشته فوق تخصصی مربوط در ایران و سایر کشورها راه اندازی شده است.

اما برخی از انواع روماتیسم ها میان سنین مختلف مشترک هستند مانند روماتیسم ستون فقرات و آرتریت روماتوئید. برخی از انواع روماتیسم ها فقط مخصوص نوزادان و کودکان می باشد.

آیا می توان برای پیشگیری از روماتیسم کاری کرد ؟

هیچ راهی برای پیشگیری از روماتیسم وجود ندارد اما می توان با اقداماتی که در ادامه بخش سلامت نم نمک عنوان شده است احتمال ابتلا به آن را کاهش داد :

ترک سیگار :

اگر مسئله ژنتیک و عوامل محیطی شما حل شده باشد ، ترک سیگار می تواند از روماتیسم جلوگیری کند و بعضی از مطالعات نشان می دهد که سیگار پیشرفت این بیماری را سرعت می بخشد و باعث آسیب به مفصل می شود ، مخصوصا در سن 55 سال به پایین . اگر اضافه وزن دارید و سیگاری هستید ، بیش از بقیه در معرض ابتلا به روماتیسم می باشید .

مراقبت از لثه :

تحقیقات جدید نشان می دهد که بین روماتیسم و بیماری لثه ارتباط وجود دارد . مسواک زدن ، نخ دندان کشیدن و مراجعه منظم به دندانپزشک می تواند خطر ابتلا به روماتیسم را کاهش دهد .

در بیماری روماتیسم باید در عرض سه تا شش ماه بعد از مبتلا شدن ، درمان را آغاز کنید .

برخی از انواع روماتیسم مانند پوکی استخوان را می توان پیشگیری کرد. مثلا در برخی از رده های سنی مانند حوالی سن بلوغ و یا دوره یائسگی باید از روش های پیشگیرانه برای بروز این بیماری استفاده نمود . در صورت تشخیص پوکی استخوان ، باید هرچه زودتر درمان را آغاز کرد .درمان به معنی ترمیم استخوانهای پوک شده نمی باشد اما می توان استخوانهای سالم را تقویت کرد تا از میزان پوکی بیشتر پیشگیری نمود .

مدیریت حمله روماتیسم

زمانی که نشانه های روماتیسم شدت می گیرند ، به آن حمله روماتیسمی می گویند . این حمله می تواند در هر زمانی اتفاق بیافتد اما معمولا بعد از استرس گرفتن یا ابتلا به عفونت افزایش خواهد یافت .

اگر علائم اولیه حمله را بشناسید ، راحت تر می توانید آن را مدیریت کنید .

اگر حمله های شما زیاد است ، باید این موضوع را به پزشک اطلاع دهید و گاهی اوقات باید در درمان شما بازبینی بشود .

در این قسمت راهکارهایی را برای مدیریت حمله روماتیسمی به شما معرفی می کنیم :

• داروهایتان را دقیقا طبق تجویز پزشک مصرف کنید .
• تمرین های سبک ورزشی انجام دهید .
• یک جسم گرم را روی مفصل خود قرار دهید . این اجسام گرم شامل بطری آب داغ یا پد گرمایی الکتریکی می باشند .
• اجسام سرد را روی مفصل قرار دهید . این اجسام شامل یک کاسه آب سرد با قالب های یخ ، یک پک فریز شده با پوشش حوله روی آن یا یک حوله مرطوب نگهداری شده در فریزر می باشد .
• در مورد بیماری و حملات روماتیسمی خود به دیگران توضیح دهید تا در این مواقع بتوانند به شما کمک کنند

توصیه های مهم پزشکی

هنگام مشخص شدن علائم بیماری روماتیسم ، بایدهر چه سریعتر به پزشک مراجعه نمود تا با انجام معاینه و آزمایش های لازم برای تشخیص قطعی بیماری ، درمان را آغاز کرد .

در مورد بیماری های خودایمنی ، یک زمان طلایی برای درمان وجود دارد .ایجاد نشدن عارضه ، همان زمان زمان طلایی محسوب می شود .برطرف کردن عارضه ایجاد شده تقریبا غیر ممکن است .بنابراین در صورت مشاهده علامت درد ، التهاب ، ضایعه پوستی یا تب های طولانی مدت که علت دقیق آن مشخص نشده است ، باید هرچه سریعتر به متخصص روماتولوژیست مراجعه کرد تا با معاینات پاراکلینیکی بیماری تشخیص داده شود و سپس درمان آن راآغاز نمود .

درمان

منظور از درمان این بیماری کاهش درد و ورم ، کاهش یا توقف تخریب مفاصل و در مجموع بهتر کردن کیفیت زندگی فرد است. روش های درمانی مورد استفاده در بیماری روماتیسم شامل تغییر در شیوه زندگی ، استفاده از داروها ، جراحی ، روش های درمانی جایگزین یا تکمیلی نظیر فیزیوتراپی ، کاردرمانی ، وسایل کمک کننده به مفصل و وسایل کمک حرکتی می باشند.

داروهای ضدالتهابی مانند انواع کورتون ها ، داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی و داروهای غیراستروئیدی برای درمان روماتیسم استفاده می شوند.

دکتر مقیمی ، فوق تخصص روماتولوژی معتقد است ، با توجه به این که این بیماری در اثر اختلال سیستم ایمنی بدن ایجاد می شود و داروهای مصرف شده نیز سیستم ایمنی را ضعیف تر می کنند ، افراد باید در مقابل بیماری های عفونی و ویروسی ایمن شوند.

چند نکته تغذیه ای

• کاهش دریافت کالری ، باعث کاهش علائم مفصلی می گردد.
• مصرف ماهی و دانه های خوراکی مثل گندم و سویا که غنی از اسیدهای چرب امگا 3 می باشند ، باعث کاهش درد مفصلی می گردد.
• چای سبز ، فلفل شیرین ، انگور قرمز و آنتی اکسیدان هایی مانند مس ، منیزیم و پتاسیم در درمان روماتیسم بسیار مفیدند.
• روغن زیتون خاصیت ضد التهابی دارد.

توصیه ها

- بیماران از انجام فعالیت های روزانه به صورت ناگهانی و شدید و در مدت کوتاه خودداری کنند و و از حمل اجسام سنگین در حالتی که به خصوص مچ دست خم می شود ، پرهیز نمایند.

- بایستی سعی شود به جای وارد کردن فشار به یک یا چند مفصل ، آن را بین تعداد زیادتری از مفاصل توزیع کرد و تا جای امکان از مفاصل بزرگ تر و قوی تر استفاده نمود.

- بیماران باید تقسیم مناسب فعالیت روزانه ، ورزش منظم و اصولی و استراحت در بین فواصل کاری ، ایجاد تعادل بین میزان فعالیت و استراحت ، کاهش استرس های روانی و استفاده از یک رژیم غذایی سالم را رعایت کنند.

نتایج چند تحقیق در مورد روماتیسم

اثر ضد روماتیسمی زردچوبه

یک بررسی جدید نشان می دهد که زردچوبه و مکمل های غذایی آن ممکن است به پیشگیری و درمان برخی بیماری های استخوانی کمک کنند.

ریشه زردچوبه در طب سنتی آسیا برای قرن ها به عنوان درمانی برای التهاب مفاصل یا آرتریت کاربرد داشته است. داروهای ضدالتهابی نوین که برای درمان آرتریت به کار می روند ، عوارض جانبی بسیاری دارند ، بنابراین پزشکان و پژوهشگران به دنبال شیوه های درمانی جایگزین برای این بیماری هستند.

امروزه مکمل های غذایی حاوی زردچوبه با نام کورکومین (curcumin) - ماده شیمیایی که رنگ زرد زردچوبه ناشی از آن است- در بازار موجود است. تصور می شود این ماده نیز دارای خواص ضدالتهابی باشد.

فایده روغن کبد ماهی برای روماتیسم مفصلی

پژوهشگران بر اساس تحقیقات انجام شده به این گروه از بیماران توصیه می کنند برای بهبود علایم بیماری های مفصلی و کاهش مصرف داروهای مسکن ، به طور منظم روغن ماهی و یا کپسول روغن کبد ماهی را مصرف کنند.

یکی دیگر اثرات خوب شیر دادن به نوزاد

بر اساس تحقیقات انجام شده احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی در زنانی که به کودکان خود شیر می دهند کمتر از سایر زنان است. زنانی که در طول عمرشان بین یک تا دو سال به فرزندشان شیر داده اند ، تا 30 درصد کمتر از سایرین به روماتیسم مفصلی مبتلا می شوند و این درصد با افزایش مدت شیردهی حتی به 50 درصد نیز می رسد.